Medyaya çocuk çağrısı: Damgalama canlandırma yaptırma

AB Türkiye Delegasyonu’nun desteğiyle UNICEF, Gaziantep’te Çocuk Hakları ve Medya Çalıştayı düzenledi. Türkiye’deki 60’a yakın iletişim fakültesinin sadece 14’ünde insan hakları ve ayrımcılık karşıtı ders olduğu belirtilirken, insan haklarının sadece hukukun meselesi olmadığı vurgulandı. Çalıştayda, “Çocukların Medyada Temsili” başlığı altında akademisyenlerin yaptıkları sunumlarda özetle şu görüşler aktarıldı:

SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUK

Çocuk, çoğunlukla rutin etkinliklerde, bayramlarda, çocuk hakları gününde, kahramanlık, fedakârlık gösterdiklerinde, zor koşullarda hayatta kalmayı başardıklarında haber oluyor. Haber metinlerinde ‘suçlu çocuk’, ‘potansiyel tehlike’, ‘çocuk çeteleri’, ‘sokak çocuğu’, ‘kapkaç makineleri’ ifadeleri kesinlikle kullanılmamalı. Bu ifadelerin tamamı damgalama anlamı taşıyor. ‘Suça sürüklenen çocuk’ veya ‘kanunla ihtilafa düşen çocuk’ ifadesi kullanılmalı. Hırsızlık yapan çocuğun kendisi de tehlikededir.

AYLAN BEBEK KIRILMADIR

Mülteciler medyada ‘yardıma muhtaç’ ve ‘kurban’ olarak sunuluyor; ‘acı, üzüntü ve umutsuzluk’ durumlarına hapsediliyor. Kalıp yargılar kullanılıyor. Çocuklar, tehdit, problem kaynağı olarak ele alınıyor; ‘suç’ ve ‘şiddet’ konularıyla ilişkilendiriliyor. Aylan bebek haberi bir kırılma noktasıydı. Mülteci çocuk haberleri yapılırken onura ve mahremiyete daha fazla saygı duyulması gerekiyor.

‘SURİYELİ KIZ’ SANSASYON

(Merve Şentöregil’in 2017’de yaptığı ‘Suriyeli Çocuk Sığınmacıların Türk Yazılı Basınında Temsili’ başlıklı yüksek lisans tezine göre) Çocuklarla ilgili haberlerde çocukların görüşü yok denecek kadar az. Haberlerin yüzde 88’inde çocukların görüşü yok, yüzde 12’sinde görüşleri var. Çocukların basında adlandırılmasında da farklılıklar var. ‘Çocuk, Suriyeli çocuk, ... yaşındaki, mülteci çocuklar, Aylan (Kürdi). Suriyeli çocuklarla ilgili haber konularında ise yüzde 36’lık oran ile ‘Zor şartlar altındaki’ teması öne çıkıyor. Onu sırasıyla yüzde 20 ile eğitim, yüzde 19 ile göç yolundaki çocuklar, yüzde 8 ile sayısallaştırma izliyor. Başlıca hak ihlali arasında kolluk güçlerine bireysel övgüler ve kalıp yargılar/klişeler yer alıyor. Kalıp yargıda ise “Tehlikedeki çocukların tehlikeli tanımlanması’, ‘Sansasyon yapılması’ (Suriyeli kız) bulunuyor.

ADLARINI DEĞİŞTİRİN

Hiçbir çocuğun daha fazla damgalanmasına izin vermeyin. Zarar görme riskinin fiilen veya potansiyel olarak var olduğu belirli koşullarda, şu konumlarda yer alan çocukların adlarını değiştirin ve görüntülerini gizleyin. Halen savaşan veya eskiden savaşmış çocuklar; iltica statüsü arayan, mülteci veya kendi ülkesinde yerinden olmuş kişiler. Çocuğun kimliği kullanıldığında bile ilgili çocuk herhangi bir zarara karşı korunmalı, damgalanma veya dışlanma gibi durumlara karşı desteklenmelidir.