Mayın imhasında tahmin bile edemeyeceğiniz yöntem
Güncelleme Tarihi:
Türkiye-Suriye sınırındaki mayınların temizlenmesi konusu, son birkaç haftadır ülkenin en büyük gündem maddesi.
Bölgenin mayından temizlenmesine ilişkin yasa TBMM’de kabul edilmiş de olsa, iktidtar ve muhalefet arasında, mayın temizlemenin “yöntemleri” ve temizlenmiş arazinin “ne yapılacağı” konusundaki tartışma bitmedi.
Türkiye “ihaleyi nasıl yapmalı, kime vermeliyiz” diye tartışadursun, mayın temizleme konusundaki en ilginç ve sıra dışı haber, Tanzanya’dan geldi.
Bir araştırmacı, Tanzanya’da yedi yıllık çalışmanın ardından, fareleri mayın temizleme konusunda eğitmeyi ve kullanmayı başardı.
|
“Kahraman fareler” adını verdiği araştırmada Bart Weetjens, farelerin üstün koku alma yeteneklerini mayınların bulunmasında kullanıyor.
HEM PLASTİK, HEM METAL MAYINI BULUYORLAR
Daha önce, mayın temizleme işinde iyi koku alan köpekler kullanılmıştı. Ancak fare kullanma yöntemi, köpeklerden çok daha uygun; Çünkü mayınlar, kimi zaman köpeklerin ağırlıkları nedeniyle patlıyor. Oysa mayınları koklayarak arayan fareler o kadar küçük ki, ağırlıkları mayınları patlatmıyor. Ve mayın arama ve bulma işlemi sırasında, hiç fare ölmüyor.
Üstelik fareler, hem plastik, hem de metal mayını bulabiliyorlar.
Araştırması için ilk desteği Belçika Uluslar arası İşbirliği Müdürlüğü’nden alan Weetjens, işe 1997’de APOPO adlı merkezi kurmakla başladı. İlk araştırmalar ise 1998’de gerçekleşti.
İlk çabaların başarılı olmasının ardından, Tanzanya-Morogoro’daki Sokoine Üniversitesinde sadece bu konuya ilişkin bir araştırma merkezi oluşturuldu.
Üniversite içindeki araştırmaların ardından, 2003 yılında ilk “gerçek test” için Mozambik seçildi. Test başarılı olunca, daha fazla fare mayın bulmak konusunda eğitilmeye başlandı.
Weetjens, araştırma ve çalışmaları için özellikle Afrika kıtasını seçmiş. Çünkü en çok kara mayını, bu kıtada bulunuyor. Kara kıtadaki ülkelerin pek çoğunun iç savaş içinde bulunması, çarpışan tarafların birbirine karşı hala mayın döşemesini sağlıyor.
HEM UCUZ, HEM GÜVENLİ
Mayın temizlenmesinde farelerin kullanılmasına ilişkin yöntem, uluslararası alanda da destek görüyor. Örneğin, merkezi Cenevre’de bulunan Mayın Temizleme Uluslararası Merkezi, “kahraman fareler” programına destek veriyor.
NASIL EĞİTİLİYORLAR?
Mayın bulmak konusunda farelerin eğitimine, hayvanlar 5 haftalıkken başlanıyor. İlk eğitim “sosyalleşme” oluyor. Bu eğitimde, fareler ıslak çimenden, hareket halindeki bir kamyona kadar, çok çeşitli mekanlarda tutuluyor. Böylece, değişik yerlere alışmaları, ilerde farklı bir ortama girdiklerinde ürkmemeleri sağlanıyor. Eğiticileri dışında, başka insanlarla da karşılaşmaları sağlanıyor. Bunun amacı da, yine mayın arama sırasında hiç tanımadıkları bir kişiyle çalışmalarına, ürkmemelerine olanak sağlanması. Ardından da “yiyecek ödülü” yani bir muz ya da fıstık karşılığında, farelerin mayınları belirlemesi üzerinde çalışılıyor.
TÜBERKÜLOZ MİKROBUNUN DA KOKUSUNU ALIYORLAR
Yine APOPO üzerinde çalıştğı bir başka konu ise, “kahraman farelerin” tüberküloz mikrobunu yine koku yoluyla bulmaları. Tüberküloz taşıyan, ancak bunu farkında olmayan insanların, mikrop taşıdıklarının belirlenmelerinde üzerinde çalışılıyor. Bu konudaki araştırmalar halen sürüyor. Ancak uzmanlar, “kahraman farelerin” bu konudaki ilk araştırmalarda büyük başarı kazandığını kaydediyorlar.