Matematiğin Geceyarısı Ekspresi

Dahi matematikçi John Nash'ın hayatını anlatan Akıl Oyunları (A Beatiful Mind) büyük ilgi gördü. Oyunlar teorisi ile Nobel ödülü alan John Nash'ın ÅŸizofreniye karşı verdiÄŸi mücadeleyi de anlatan filmi Türk matematikçilerle birlikte izleyip onlara yorumlattık. BoÄŸaziçi Ãœniversitesi Matematik Bölümü Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Haluk Oral, Koç Ãœniversitesi Matematik Bölümü Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Ali Ãœlger ve BoÄŸaziçi Ãœneversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Bölümü BaÅŸkan Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Çamurdan, filmde Nash'ın bilimsel yanından çok ÅŸizofren yanının ortaya çıkartılmasından dolayı Akıl Oyunları'nı matematikçilerin Geceyarısı Ekspresi olarak yorumladılar. Matematikçiler Nash'ın eÅŸinin gösterdiÄŸi özveriye de hayran kaldıklarını belirterek ‘‘Allah herkese böyle bir eÅŸ nasip etsin’’ dediler.Büyük oyunun büyük kaybıO büyüklükte iÅŸ yapan bir insan hiç şüphesiz dahidir. Ama kimileri ÅŸanslı kimileri ÅŸanssızdır. Nash onların içinde ÅŸanssız olanıdır. Onun ÅŸizofren olması bu düzeydeki bütün bilimadamlarının böyle olduÄŸu manasına gelmez. Matematik olarak pek bir ÅŸey yok filmde. Bir insanın dramı var sadece. Büyük oynayanların kaybetmesi de kazanması da çok büyük oluyor. Türkiye'de de Nash kadar olmasa da ÅŸizofren olmuÅŸ matematikçiler vardır. Ama ÅŸu ayrımı belirtmek lazım. Nash matematikçi olduÄŸu için ÅŸizofren olmadı. Bilim, içe dönük bir kiÅŸilik ve yalnız bir hayat gerektirir. Bir matematikçinin konuÅŸacağı pek kimse yoktur. Biraz da ÅŸizofreniye eÄŸilimi olan insanlar, böyle çok fazla içe kapanınca bir dönem sonra ÅŸizofren olabiliyorlar. Ama yine de Nash çok ÅŸanslı bir adammış. Kendini anlayan, hayatı boyunca onu bırakmayan bir kadına sahip. Bu herhalde Allah'ın insana verebileceÄŸi en büyük ÅŸanslardan biri. Bana filmde en trajik gelen, adamın problemi çözdüm zannedip elinin altından hep kaçırması oldu. Matematikçilerin en büyük dramlarından biri de budur çünkü.(Prof. Ali Ãœlger Koç Ãœniversitesi)Åžizofren olmaya hakkı vardıNash'in yaptıklarıyla ilgili pek bir ÅŸey yok. Nash'in o makalesi yayınlandı ve ondan sonra onun yaÅŸadığını bile bilmeyen pek çok bilim adamı bundan yararlandı. Einstein ile ilgili bir film yapılsa ne bileyim atom bombasının yapıldığı yer gösterilir, rölativite teorisinden falan söz edilirdi. Bu adam da çok önemli ÅŸeyler yaptı. Bunlarla ilgili pek bir ÅŸey yok filmde. Nash matematik çalışırken hep beynini dinledi. Ä°nsanlardan kaçtı, yalnız kalmasının en büyük nedeni, kendisine gelen ilhamları algılayabilmekti. Yani adam bütün antenlerini matematik fikirler için açmış. Sadece kendisini dinlediÄŸi için arkadaÅŸlarını da kendi kafasında yaratıyor. Hayatını tek ve büyük bir ÅŸeye baÄŸlarsan ondaki en küçük bir baÅŸarısızlık gerçek hayatla olan bütün baÄŸlantını kopartır. Aslında Nash'in oyunlar teorisine getirdiÄŸi yenilik anlatılsa, ÅŸizofren olmasının sebebi de iyi anlaşılır. Böylesine bir teoremi ortaya atan adamın ÅŸizofren olmaya da hakkı vardır. Filmde beni en çok etkileyen sahne ise karısının elini önce Nash'in kafasına sonra da kalbine koyup, çözüm belki burada deÄŸil de buradadır demesi oldu. Bana Fuzuli'nin,‘‘AÅŸk imiÅŸ her ne var ise alemde’’ dizesini hatırlattı.(Prof. Haluk Oral BoÄŸaziçi Ãœniversitesi)Zor bir filmOlaÄŸanüstü ÅŸeyleri sıradan insanlar yapamıyor. Onun için bir takım farklı genlerin olması lazım. O farklı genler de insanı toplum içinde normal yapan genlerin eksikliÄŸini yaratıyor gibi hissettim. Bundan dolayı adama acıyayım mı yoksa takdir mi edeyim karar veremedim. Zor bir film. Bazı ÅŸeyleri güzel yakalamışlar ama onu seyircinin anlayabilmesi güç. Mesela bir yerde Princeton'da pencerede otururken bir öğrenci geldi ve ben Rieman Zeta-Fonksiyonu'nu çözüyorum dedi. Aslında o dediÄŸi, Zeta Fonksiyonu deÄŸil, bence bir takım ÅŸifreleri çözüyordu. Seyircinin Nash'in kafasının hala ÅŸifrelere takık olduÄŸunu anlaması isteniyordu orada. MatematiÄŸin en zor problemlerinden biridir Reiman Zeta-Fonksiyonu'nun sıfırlarının bulunması. Yani adamın birinin gelip de bunu buldum demesi imkansız. Filmde beni etkileyen sahne en son sahneydi. Yani eÅŸine teÅŸekkür etmesi. Film bir insanın dramı üzerine kurulmuÅŸtu ve insanı üzen bir yaÅŸamdı. Ama en sonunda bir baÅŸarıya ancak birlikte ulaşıldığını ifade etmesi gerçekten güzeldi.(Prof. Mehmet Çamurdan (BoÄŸaziçi Ãœ.)TAVLAYLA NASH TEOREMÄ°Nash'ın teorisini şöyle açıklayabiliriz: Öyle bir oynarsın ki pulunu en az kırılabileceÄŸin yere koyarsın. Ama yine kurtulamazsın. Adamın seni batırmak için bir 'bir' atması gerekir ve atar da. Ve sen batarsın. Ama oyuna devam edersin. Yani öyle vurma ÅŸansı onda dokuz, böyle vurma ÅŸansı ise onda bir dersin ve onda biri oynarsın. Nash'in yaptığı, sıfır toplamlı olmayan oyunlarda bile en rasyonel hareketi yapmaktır.SARIÅžIN KIZDAN ÇIKAN TEORÄ°En iyi strateji diye bir ÅŸey yoktur. Ama düşünürken karşındakinin de ne düşündüğünü düşüneceksin. Filmde sarışın kız üzerinden ürettiÄŸi bir teori vardır Nash'ın. Hepimiz sarışını elde etmek için savaşırsak ayazda kalırız. Yanındaki kızlara gidersek bu defa da onlar ikinci tercih oldukları için kabul etmezler. O zaman herkesin kendisi için en iyi olanı yapması lazım. Ama bunu yaparken tarşı tarafın da ne düşündüğünü düşünmek gerek. Yani Nash'ın kurduÄŸu oyun teorisi, kademe kademe giden bu olasılık hesabı üzerine kurulmuÅŸtur.Â