Matbaayı Yahudiler getirdi

Taksim Atatürk Kitaplığında ‘‘Cumhuriyet Döneminde Türk Yahudi Basını ve Yayınları’’ sergisi açıldı. Açılışını Beyoğlu Belediye Başkanı Nusret Bayraktar'ın yaptığı sergi 25 Ekim'e kadar gezilebilir.

‘‘Büyük kurtarıcı Atatürk bütün yurtta tazimle anıldı’’, ‘‘Sovyet Rusya'da antisemitizm yeniden hortladı’’. Bunlar 1954 yılında yayımlanan haftalık Yahudi gazetesi ‘‘Haftanın Sesi’’nden alınan bazı başlıklar. Haftanın Sesi, Türk-Yahudi toplumunun tek gazetesi değil elbette. Taksim Atatürk Kitaplığı'nda açılan ve 15 Ekim'e kadar sürecek ‘‘Cumhuriyet Döneminde Türk Yahudi Basını ve Yayını’’ sergisinde diğer Yahudi gazeteleri, dergileri, Yahudi yazarların hemen her konuda yayımlanmış kitapları, hatta Yahudi ressamların sergi afişleri bile görülebilir. Sergide Cem Hakko'nun ‘‘Moda Olgusu’’ kitabıyla, Mario Levi'nin ‘‘Bir Şehre Gidememek’’i yan yana duruyor. Üzeyir Garih'in ‘‘İş Hayatım’’ kitabıyla Yahudi bir akademisyenin hukuk fakültesi ders kitabını bir arada görmek de insanı şaşırtmıyor.

Geçmişteki Yahudi basının günümüze pek ulaşmayan canlılığının en büyük kanıtı olan İbranice, İspanyolca, Fransızca ve Türkçe yayımlanan gazete ve dergiler serginin en ilgi çekici bölümleri. Sağlık Dünyası, La Boz de Oriente, La Trenda de Yakop, L'Etoile Levant, İlgi, El Cugeton, Hamenora, Türkiye'nin Sesi, Arkadaşlık Yurdu, Tiryaki ve Şalom bu gazete ve dergilerden bazıları. Bunlardan sadece haftalık Şalom ve Tiryaki gazeteleri günümüze dek ayakta kalmayı başarmış. Şalom Gazetesi'nin Genel Koordinatörü Silvyo Ovadyo Yahudi gazeteleri ve dergilerinin çeşitliliğinin azalmasını İbranice ve Ladino (Yahudi İspanyolcası) gibi dillerin artık çok kullanılmamasına ve Yahudi toplumunun entegrasyonuna bağlıyor. Sergiyi gezerken 1947'den beri yayımlanan ve yan yana sergilenen Şalom Gazeteleri'nin logosu ve mizanpajındaki değişiklikleri karşılaştırma olanağı da buluyorsunuz.

Türk-Yahudi toplumunun kültürel hayatındaki gelişmeleri belgeleyen bu sergi için Naim Güleryüz, Sami Aji, Moşe Grosman ve araştırmacı Rıfat N. Bali arşivlerinden faydalanılmış. 1512 yılında İstanbul'da Samuel İbn David matbaasında (Türkiye'nin de ilk matbaası) basılan çok değerli dini kitap ‘‘Midraş Tehillim’’ bile sergiyi gezmek için yeterli bir sebep...