Mars kaşifi Türk

İSTANBUL Marmara Üniversitesi’nde fizik okuduktan sonra Ferzan Akalın Jaeger ABD’ye geliyor. Ve Iowa Üniversitesi’nde fizik yükseklisansına başlıyor. Ardından aynı üniversitede bir işletme yükseklisansı (MBA) bitiriyor. İki yıl laboratuvarlarında çalışıyor. Satürn’e yollanan Cassini,  Jüpiter’e yollanan Juno, Mars misyonu Mars Express ve NASA’nın uzaydaki uygulamalı fizik laboratuvarı RBSP’nin oluşumunda görev aldıktan sonra da iki yıl önce NASA’da çalışmaya başlıyor. Bir tür, uzay aracı uzmanı. Jaeger, şu anda Mars’a haftabaşında inen Curiosity’nin taşıdığı en önemli bilimsel test cihazı SAM’in proje direktörü. Jaeger ile NASA’nın Maryland’deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde buluşuyoruz.

CURIOSITY EN BÜYÜK

Mars Araştırma Laboratuvarı da denilen Curiosity, insanlığın Mars’a yolladığı yedinci, NASA’nın dördüncü Mars aracı. Curiosity diğer Mars araçlarının beş katı daha ağır ve sırtında 10 kat daha fazla bilimsel araç var. Jaeger, Curiosity’nin diğerleri gibi güneş enerjisine bağlı kalmayıp bir akü de taşıdığından, güneş panelleri tozlandığında hareketsiz kalma riski olmadığını söylüyor.

MİKRODALGA FIRIN KADAR

Jaeger’in yöneticisi olduğu SAM ise Curiosity’nin taşıdığı bilimsel araçlardan en önemlisi. Açılımı Mars’tan Örnek Analizi. Curiosity’yi bir otomobil gibi düşünürseniz, en önde, Curiosity’nin kolu ve kamerasının hemen arkasında oturuyor. 8.5 kilogramlık bir mikrodalga fırın büyüklüğünde. Tepesinde iki tane delik var. Curiosity’nin kolu, aldığı örnekleri bu deliklerden içeri atıyor. SAM de içindeki çözücülerle bu katı ve gaz parçacığı örneklerini etkileşime sokup testler yapıyor. Görevi organik karbon bulmak.
Jaeger, NASA’daki görevine başladığında aslında SAM’in yapımı tamamlanmış ve Curiosity’ye montaj için çoktan gönderilmiş.

SAM’İN İKİZİ

“Ben SAM’in kabiliyetlerini test için düşünülen SAM’in ikizinin yapımında görev aldım” dedi. Maryland kampusunda, “Mars Odası” denilen, Kızıl Gezegen’in koşullarının sağlandığı bir yer yapılıyor. Amaç, Mars’taki görevi sırasında SAM’e bir komut gönderilmeden önce, aletin bu komutları o koşullarda yerine getirip getiremeyeceğini önce ikizi üzerinde test etmek. “Ne zaman bitirdiniz ikizini” dedim. Güldü. “Kasım’da fırlatılan Curiosity Mars’a 6 Ağustos’ta indi. Biz ikizi 4 Ağustos’ta tamamladık. Ucu ucuna yetişti” dedi.

Türkiye iyi ki olmamış

Ferzan Akalın Jaeger (31), Amerikan vatandaşı olmadığı için NASA’nın bordrosunda değil. Ancak onun yerine NASA’ya taşeron hizmeti veren Adnet Systems adlı bir teknoloji şirketinin çalışanı gözüküyor. 1.5 yıldır aynı görevde. İşi de çalışma takvimini oluşturmak ve başta bilim insanları projedeki 60 kişilik ekibin işlerini zamanında bitirmeleri için koordinasyonu sağlamak, bütçeyi takip etmek. Jaeger, geçen yıl Türkiye’yi özleyince bazı Türk üniversitelerine laboratuvar yöneticiliği için başvuruda bulunmuş.Cevap alamamış. “Üzüldünüz mü” dedim. “Şimdi düşününce, iyi ki olmamış, diyorum. Eşim şimdi Johns Hopkins Üniversitesi’nde iş buldu. Ben de başarılı bir projenin parçası oldum” dedi.

Uzayda tarım olur mu

SAM’in misyonuna gelince… Jaeger, bir yerde yaşam olduğunun kanıtlanması için su ve karbon olması gerektiğini hatırlatarak, daha önce Mars’ta buz şeklinde bulunan sudan sonra şimdi SAM’in karbonu arayacağını söylüyor.
Peki bunun bize ne faydası olacak?
Atmosferi 3 milyar yıl önce güneş dalgalarıyla aşınan Mars’ın yerüstünde hiçbir zaman bu haliyle hayat olmayacak. Sudan sonra karbon da bulunursa, terraforming denilen, koşulları Dünya’ya benzetme işiyle Mars’ta belki tarım yapılabilecek. Ya da yeraltında yaşam bölgeleri oluşturulabilecek.

Uzay robotuna beyin nakli

TARİHİN en büyük uzay gezgini Curiosity (Merak) adlı robot, pazartesi günü iniş yaptığı Mars’ta artık hareket etmeye hazırlanıyor. Curiosity, katedeceği yollarda taş ve toprak numuneleri toplayıp bunları analiz edecek ve elde edeceği bilgileri de NASA’nın merkezine gönderecek. Ancak tüm bunları yapabilmesi için, robota önce “beyin nakli” yapmak gerekiyor. Yazılımı her an dönüştürülmeye hazır, esnek bir formatta hazırlanan Curiosity’nin beynini Dünya’dan kontrol eden uzmanlar, şimdi robotu, gidece yollarda karşısına çıkacak engelleri kolaylıkla aşabilmesi ve en güvenli güzergâhı belirleyip oradan yol almasına izin verecek yeni bir yazılımla formatlayacak.
NASA yetkililerinden Ben Cichy, Curiosity’nin mevcut yazılımının, robotun Kızıl Gezegen’e inişini kolaylaştırmaya yönelik olduğunu; ancak artık bu aşama atlatıldığı için, bunu yenileyeceklerini anlattı.