Marmara’da tsunami 7 metreyi bulabilir

Türk bilim adamlarının yaptıkları hesaplar, Marmara Denizi’nde patlayacak bir depremin, 7 metreyi bulan tsunamilere yol açabileceÄŸini gösteriyor.Marmara’da muhtemel büyük bir depremin dev dalgalara yol açıp açmayacağını, Türk bilim adamları da araÅŸtırdı. Ä°ki araÅŸtırma dikkati çekiyor. Birincisi ODTÃœ öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner ve arkadaÅŸları, Marmara’da tsunami olabileceÄŸini gösterdi. HaydarpaÅŸa Garı gibi dolgu alanlarının risk altında olduÄŸunu belirtiyor. Marmara Denizi’ndeki fayların büyüklüğü 7’nin üzerinde depremlere yol açacağını fayların tsunami yaratacak büyüklükte olduÄŸunu belirten Prof. Celal Åžengör, Afrika levhasının Avrupa levhasını zorladığı yerlerder biri olan Girit ve çevresinde olabilecek bir deprem, güney sahillerimizi vurabiliceÄŸine dikkat çekerken, Prof. Yalçıner de ''Akdeniz'in en derin yeri Dalaman-Rodos arasındaki bölgedir. Burada derinlik okyanuslardaki gibi 4 bin metreden fazla. Deprem olasılığının da yüksek olduÄŸu bu bölgede deprem sonrası denizaltı heyelanı, tsunami yaratabilir'' görüşünde. Can ve mal kaybıYalçıner şöyle diyor: "Marmara'da bir tsunami olursa bazı bölgelerde 6 metreye varan kısa süreli dalga ve ÅŸiddetli akıntı oluÅŸabilir. Bu olay sığ sularda can ve mal kaybı yaratabilir. Depremden sonra denizde garip bir çekilme veya ilerleme görüldüğünde bunun tsunami habercisi bir dalga olduÄŸu bilinmeli ve hızla kıyıdan uzaklaÅŸmalı. Marmara Bölgesi'nde meydana gelebilecek tsunami beton evleri yıkmaz. Ancak ahÅŸap evleri yıkabilir." "Marmara Denizi'nde ister Adalar, isterse TekirdaÄŸ'daki fay kırılsın, Ä°mralı Adası etkilenecek. Burada kıyıda bulunan gemiler, askeri tesisler ve yapılar büyük tehlike altında".ODTÃœ ve Güney Kaliforniya üniversiteleri iÅŸbirliÄŸiyle yapılan araÅŸtırmalarda ortaya konan senaryolara göre, Marmara’da 4 metre ve daha yüksek tsunami dalgaları oluÅŸabilir ve bunlar 5 dakikada karaya ulaÅŸabilir. Son bin yılda Marmara’da 11 tsunami olayının meydana gelmiÅŸ olduÄŸunu anlatan bilim adamları, "17 AÄŸustos’ta meydana gelen 2.52 metrelik tsunami ile bu sayı 12’ye yükseldi" görüşünde.Tehlikeli yerlerÄ°TÜ’den Dr. Sinan Özeren ve Nazmi BostancıoÄŸlu’nın, Deniz Harp Komutanlığı’nın talebi üzerine yaptıkları ilginç araÅŸtırma da benzer sonuçlar verdi: "Marmara’da fayların kırılmasıyla tsunami dalgaları tahminen 5-7 metreye yükselebilir ve acı sonuçlar verebilir".Yalova’daki Aksa fabrikasının arkasında denizden 1.5 kilometre uzaklıkta karada yapılan incelemede, 2780 yıl önce meydana gelen tsunaminin izlerine rastlandı. Tsunaminin M.Ö. 780 yılında gerçekleÅŸtiÄŸini belirten Prof. Okan Tüysüz ve Doç. Dr. Can Genç, 15 - 20 santim kalınlıkta ince bir tabakaya rastladık. Burası bolca fosil (midye, istiridye parçaları) ve memeli kemikleri kapsıyor. Burada 4 metrelik tsunami olmuÅŸ" dedi.Ayrıca Yıldız, BoÄŸaziçi, Ä°stanbul Teknik ve OrtadoÄŸu Teknik üniversitelerince hazırlanan "Ä°stanbul Deprem Master Planı" raporunda da, tsunaminin risk alanları içinde Harem Otogarı, DoÄŸu Marmara Sahil Yolu'nun Maltepe - Kartal arasında kalan bölümü ve Tuzla Tershanesi sayılıyor.Temel kurallarRaporun, "korunma konusunda temel kurallar" bölümünde ÅŸu uyarılara dikkat çekiliyor:1. Deprem dalgası, 4 veya 5 dalgadan oluÅŸur. Ä°kinci ve üçüncü dalgalar daha etkilidir. Öldürücü olabilirler.2. Deprem dalgası fark edildiÄŸinde kıyıdan 100 - 150 metre uzaÄŸa gitmek gerekir. Teknede bulunanlar en az 50 metre derinliÄŸindeki sulara yönlenmelidir. Raporda Marmara’da yaÅŸanacak tsunami ve etkileriyle ilgili senaryolar da yer aldı:1) Ana fay kırılırsa dalgaların Yenikapı’ya eriÅŸme zamanı 5 dakika, Armutlu’ya eriÅŸme zamanı ise 10 dakika. Dalgaların yüksekliÄŸi, kuzeyde 8 kilometreden uzun sahil ÅŸeridinde 3 metreyi, güneyde ise Armutlu Yarımadası’nın kuzey kıyılarında 2.5 metreyi geçer.2) Ana fayın kırılması durumunda, dalganın kuzey kıyılara (Silivri ile Marmara EreÄŸlisi arası) eriÅŸme zamanı 5 dakika, güney kıyılara (KapıdaÄŸ Yarımadası) eriÅŸme zamanı ise 12 dakika. Dalganın tırmanma yüksekliÄŸi, kuzey kıyılarda uzun kıyı ÅŸeridinde 3 metreyi, güneyde ise KapıdaÄŸ Yarımadası’nın kuzeyinde 2.5 metreyi geçer.3) Normal atımlı fay olan Armutlu fayının kırılması halinde tsunami etkisi daha fazla olup kuzey ve güney kıyılarda dalga tırmanışı 4 - 6 metreyi bulur.Tsunami tehlikesi her yerde varJeofizikçiler tsunami riskini Kanarya Adalarında araÅŸtırıyorlar. La Palma’daki Cumbre-Vieja yanardağının batı yamacı kayma tehlikesiyle karşı karşıya. En kötü durumda 500 kilometreküplük bir kısım denize düşebilecek ve 900 m yüksekliÄŸindeki dalgalar önce komÅŸu adalara, bir saat sonra da Kuzey Afrika’ya ulaÅŸabilecek. GüneydoÄŸu Asya’da, 1000 kilometrelik birf ay kırılmasının ardından okyanusta patlayan ve yaklaşık 150 bin kiÅŸinin canına mal olan tsunami olayını yerfizikçileri çok yönlü araÅŸtırıyor. Ve ilginç bir çok sonuca ulaşıyorlar. ÖrneÄŸin Avrupa’daki en büyük sel felaketi bundan 200 milyon yıl önce yaÅŸanmış ve tarihin en büyük tür tükeniÅŸine sebep olmuÅŸtu. O tarihte canlıların dörtte üçü dünya sahnesinden silinmiÅŸti. Åžimdi bu büyük olaya tsunaminin mi yol açtığı sorusu gündeme geldi.Ä°nanılmaz büyüklükAlman bilim adamlarının Tübingen kentinde kısa bir süre önce saptadıkları izler, ancak bir meteoritle meydana gelebilecek kadar büyük. Felaketten bugün geriye sadece 20cm kalınlığında tuhaf bir tabaka kalmış, ama jeolog Michael Montenari’ye göre bu tabaka, dev dalgaların bir meteorit yüzünden oluÅŸtuÄŸuna iÅŸaret eden izler taşımakta. 1000 ila 1200m yüksekliÄŸindeki tsunaminin, Tübingen’in içlerine kadar yayıldığını sanıyor araÅŸtırmacı. Bu yükseklikteki bir dalga ancak 20 ÅŸiddetinde bir depremle meydana gelebilirdi ki bu kadar kuvvetli depremler için o tarihte dünyadaki fiziksel koÅŸullar henüz yeterli deÄŸildi. YanardaÄŸ püskürmesiTsunami tehlikesi yaratan diÄŸer bir doÄŸa olayı da yanardaÄŸ püskürmesi. Bilim adamlarına göre bu risk Kanarya Adaları için de geçerli. Londra Hazard Research Merkezi direktörü Bill McGuire, birkaç hafta önce La Palma adasından ABD’nin doÄŸu kıyılarına kadar ulaÅŸabilecek Tsunami konusunda uyarmıştı. McGuire’ye göre La Palma’daki Cumbre-Vieja yanardağının batı yamacı kayma tehlikesiyle karşı karşıya. En kötü durumda 500 kilometreküplük bir kısım denize düşebilecek ve 900m yüksekliÄŸindeki dalgalar önce komÅŸu adalara, bir saat sonra da Kuzey Afrika’ya ulaÅŸabilecek. Güney Avrupa, yaklaşık dört saat sonra on metrelik, Amerika’nın doÄŸu kıyıları ise dokuz ila on iki saat sonra 20 metrelik dalgaların etkisinde kalabilecek. Tenerif adasıDiÄŸer bir potansiyel tsunami tehlikesi ise La Palma’nın komÅŸu adası Tenerif’te bulunmakta. Ä°spanya’nın en yüksek dağı olan Teide’den de (3718m) dev kütlelerin kayması bekleniyor. Teide’de daha önce de heyelanlar yaÅŸandığı için tsunami adayları arasında yer almakta diyor Potsdam Jeoloji AraÅŸtırmaları Merkezi’nden Birger Lühr. YaÄŸmur ve su dağı yanlardan "rendeleyerek" yamaçların iyice dikleÅŸmesine neden olabilir ve 38-40 derecelik eÄŸim aşıldıktan sonra heyelan için hafif bir sarsıntı yeterli olacaktır. Lühr, Akdeniz bölgesinde de tsunami beklenebilir diyor. Çünkü bölgede ÅŸiddetli sismik hareketler var. Tsunami tehlikesi altında bulunan bölgeler Cezayir’in kuzeyi, Fas, kuzey Sicilya ve Yunanistan. Büyük dalgaların oluÅŸması, depremin mekaniÄŸi ve suyun derinliÄŸine baÄŸlı. Tsunami sadece deniz dibinin hızla aÅŸağı yukarı hareket etmesiyle meydana gelebilir. Lizbon felaketiDalganın vereceÄŸi zararlar ise kıyının topoÄŸrafisine baÄŸlı. Kayalıklı dik sahiller için dalgalar tehlikeli deÄŸil. AraÅŸtırmacıya göre Akdeniz’de ve Kanarya adalarında, Pasifik’teki gibi tsunami uyarı sistemi bulunmuyor. Fakat risk en az Pasifik bölgesindeki kadar büyük. Avrupa da, Güney Asya’daki kadar büyük bir felaket yaÅŸayabilir. Lizbon’da 1755 yılında yükselen dev dalgalar yüzünden on binlerce insan ölmüştü. Åžiddetli depremin kaynağı Afrika ve Avrasya levhalarının Cebelitarık boÄŸazında çarpışmasıydı. Kuzey Denizi’nde bile tsunami kadar büyük dalgalar oluÅŸmuÅŸ. ÖrneÄŸin Norveç kıyısındaki Storegga yamacı 8000 yıl önce sallandığında, binlerce kilometreküplük kara kütleleri denizin derinliklerine kaymıştı. Tahminlere göre deniz dibinde biriken doÄŸal gaz balon olarak yükselmiÅŸ ve toprak tabakalarının gevÅŸemesine neden olmuÅŸtu. Â