Mardin'de NASA'lı bir kız kardeş

MARDİN’de bir atölyede lise öğrencisi 11 kız heyecanla icatlarına son rötuşlarını yapıyor. Burası, Mardin Kültür Derneği’nin kız öğrencilerin bilim aracılığıyla güçlenmesi ve toplumsal cinsiyet rollerinden sıyrılmalarına katkı olması için bir yıl önce kurduğu ‘Kız Kardeşler Laboratuvarı’.

LABORATUVARDA 33 KIZ ÖĞRENCİ
Türkiye’de fen bilimleriyle ilgili meslekleri seçen kadınların oranı erkeklere göre düşük. Mardin’deyse genç kızların bilim ve teknolojiyle temas ettikleri ortamlar yok denecek kadar az. Bu nedenle Sabancı Vakfı Hibe Programları desteğiyle ve Kersnikova Enstitüsü ortaklığıyla hayata geçirilen proje için Midyat Fen Lisesi, Mardin Fen Lisesi ve Kızıltepe Cumhuriyet Anadolu Lisesi’nden 33 kız öğrenci seçildi. Önce üç günlük bir bilim ve teknoloji atölyesi gerçekleştirildi. Öğrencilere kendi mikroskop, ses sentezcisi ve ışıklı broşlarını yapmaları öğretildi. Kızların, etraflarındaki ‘kız kardeşler’ine de faydası olması için aralarından 11’i seçildi. Bu kızlar önce İstanbul’da dört günlük bir eğitime katıldı. Ardından her biri Mardin’deki Hacıhamdiye Özdemir Ortaokulu’ndan üçer altıncı sınıf öğrencisini ‘kız kardeşi’ olarak alıp öğrendiklerini paylaştı. ‘Kız Kardeşler Laboratuvarı’nda beraber icatlar yaptılar.

Kız Kardeşler Laboratuvarı’nın önceki gün özel bir konuğu vardı: NASA Hubble kadrosuna kabul edilmiş ilk ve tek Türk bilim kadını olan Prof. Dr. Feryal Özel. Kız öğrenciler önce yaptıkları icatlarını anlattılar. Dikkat çekenler arasında Nida Nur Özgün’ün evlerine gelen misafirler için oluşturduğu, geri dönüşümlü malzemeden yapılmış otomatik el kurutma makinesi ve Dilara Torlak’ın üç arkadaşıyla kaldığı yurt odasında kitap okuyabilmek için yaptığı ledli gece lambası vardı. Kızların, dünya çapında projeleri olan Türk bir kadın astrofizikçiye çok sayıda sorusu da oldu. Ancak uzayın sırlarından önce oraya gidebilecek yolları merak ediyorlardı: “Kariyer için kendi tercihlerimizle mi ailelerimizin yönlendirmesiyle mi ilerlemeliyiz? Kadın olmanın zorlukları nedir?”

‘ZORLUKLARI AŞMAK KOLAY OLMAZ’
Prof. Özel, geleceğin bilim adaylarına şunları söyledi: “Bir kez yapabildiğinizi gördükten sonra devamını getirirsiniz. Her şey ya meraktan ya ihtiyaçtan başlar. Kendi merakınızın peşinden gidin ama ailelerinizin deneyim ve birikiminden de faydalanın. Kadınların olmadığı alanlarda çalışmak zor olabiliyor. Bazen toplantıda tek kadın olarak oturduğum oldu. O zaman ‘Ben gençleri yetiştireyim ki daha çok olsunlar’ diye hırslandım. Zorlu dönemeçler hep olur ve aşmak her zaman kolay olmaz. Önemli olan ‘Yapamazsın’ dediklerinde pes etmemek. Hem kariyer hem çocuk da yapabilirsiniz ama kafa dengi birini seçmeniz lazım. İyi düşünen, teknik bakabilen kızlara ihtiyaç var.”

'ABD UZAYLILARI SAKLIYOR MU'
BULUŞMADA uzay da konuşuldu. Prof. Özel, son gelişmeleri şöyle aktardı: “Şu an bulduğumuz 3 bine yakın gezegen var. Bunların bir kısmı ne sıcak ne soğuk olarak bize benziyor. Ancak sırf bu nedenle ‘Yaşam var’ diyemiyoruz çünkü sıcaklık uygunsa da su ya da oksijen yok. Dünyada yaşamın nasıl oluştuğunu tam bilemediğimizden başkalarında arıyoruz. Merak, insanın ruhunda var. Bir köyde yaşayanlar, yan köydekini merak eder. Biz bu gezginci ruhu bilime ve evrene yansıtarak insanlığın tarihini öğrenmeye çalışıyoruz. Yeni yatırımlar ve deneyler var. Kara delikleri ve evrende oluşmuş ilk yıldızları görmeye çalışıyoruz. Bundan 13 milyar yıl önce yaşama ev sahipliği yapmış ve yapabilecek gezegenler arıyoruz. İki yıl önce evrenden kütle çekim dalgaları sinyalleri alabilmeye başladık. Onları dinlemeye devam ediyoruz; sürpriz gelişmelerle karşılaşabiliriz.” Prof. Özel, bir kız öğrencinin “Uzaylılar var ve NASA bunu saklıyor mu?” sorusuna da gülerek, “ABD’de her şey şeffaftır. Çalışmalarımızı halkın vergisiyle yaptığımızdan buluşları da en fazla bir yıl içinde açıklamak zorundayız. Dolayısıyla ‘saklanan uzaylılar’ yok” yanıtını verdi.

KIZ KARDEŞ İLHAMI
PROF. Dr. Feryal Özel, doktor anne-babanın ikinci kızı olarak İstanbul’da doğdu. Matematik ve fiziğe, kendi deyimiyle ‘ablasının ödevlerini yaparak’ merak sardı. Üsküdar Amerikan Lisesi’nden mezun olduktan sonra New York‘ta Columbia Üniversitesi‘nde Fizik ve Uygulamalı Matematik eğitimi aldı. Danimarka’daki Niels Bohr Enstitüsü’nde ‘Fizik’ üzerine yüksek lisans yaptı. Harvard Üniversitesi’nin doktora programına kabul edildi. 2002’de ‘Astrofizik’ üzerine doktorasını tamamladı. Prof. Özel, halen Arizona Üniversitesi’nde Astronomi ve Astrofizik Departmanı’nda öğretim üyesi.