Malta: Tarih ve kültür cenneti

Malta Sicilya'nın 90 kilometre güneyinde, Afrika'ya 290, Cebelitarık'a 1830 kilometre uzaklıkta Akdeniz'in ortasında bir takımadadır. Tam adaların toplam alanı 320 kilometrekaredir. Güneyden kuzeye en uzak mesafe 27 kilometre, en geniş yeri ise 14 kilometredir. Nüfusu ise 380.000'dir. Malta, üstünde insan yaşayan 3, insan yaşamayan 6 ada ve adacıktan oluşur. Gozo ve Comino üstünde insan yaşayan adalardır.

‘Taghmet Tork’

Malta dilinde söylenen bu söz, asırlardan beri Akdeniz'in ortasındaki Şövalyeler Adası'nda nesiller boyu birbirine aktarılıyor ve bugün hálá kullanılıyor. Hiç beklenmeyen, insanı şaşkınlığa ve dehşete düşürebilecek olumsuz durumlarda söylenen, ‘Üstümüze Türk yağdı’, ‘Bir Türk çocuğu daha doğdu’ anlamlarına geliyor.

1565'li yıllarda Malta'nın Osmanlılar tarafından kuşatıldığı sırada Komutan Mustafa Paşa ve Kaptan-ı Derya Piyale Paşa arasındaki bir taktik anlaşmazlığı sonucu ünlü Türk denizcisi Turgut Reis'in bu ülkede şehit düşmesiyle gelişen tarihi olaylar, Türkler'in Maltalı'nın yaşamına damgasını vurmasının en belirgin özelliğini oluşturuyor. Adanın dört bir yanında Osmanlıların gelişini öğrenmek için yapılan ‘Gözetleme Kulelerinin’ üstündeki göz ve kulak figürleri bunun en güzel kanıtı.

DAMGA VURAN TAŞ

Nisan 1565'te Saint Elmon Kalesi'nin 300 kadırga ile gelen 35 bin asker tarafından zaptedilmesiyle gelişen tarihsel olaylar, Malta diline ‘Turgut Reis’in adından gelen ‘Dragon’ kelimesini yerleştiriyor. Turgut Reis'in şehit düştüğü yerin adı da Turgut Burnu (Dragont Point).

Ülkede denizden çıkarılan ve kimyasal yapısı nedeniyle çok kolay işlenilebilen Malta Taşı da, her yere Türkler gibi damgasını vurmuş. Akla gelebilecek yapı ile ilgili her şey bu taştan yapılmış. Bu nedenle de tüm adaya beyaza çalan sarımsı bir renk hákim.

Malta'nın 6 bin yıllık tarihi ve bu ülke insanlarının atası Finikelilerin izleri, en belirgin şekilde sandallarda bugün dahi yaşıyor. Baracca Bahçeleri, Osmanlı Kuşatmasının yapıldığı Büyük Liman ve Üç Şehirler'in görünümü ise insanı asırlar ötesine götürüyor. Gozo Adası'ndaki MÖ 3600 yıllarından kalma Gatija tapınakları da ilk Mısır Piramiti’nden 1000 yıl önce yapılmış. Mosta Katedrali ise dünyada 4. büyük desteksiz ve kirişsiz kubbeye sahip bulunmasıyla ünlü.

MECBURİ HİZMET

Asırlar öncesinde kaybolmak ve şövalyelerin ruhunu hissedebilmek için Mdina'nın dar sokaklarını arşınlamak gerek. 15. Yüzyılda ölünceye kadar güneş yüzü görmeyen rahibelerin manastırı bu kentte. Vittorisa'daki Engizisyon Sarayı ise 16. Yüzyılda inşa edilmiş. Engizisyon mahkemelerine ev sahipliği yapmış binada, mahkûmun alçak olan kapıdan geçerken mecburi eğilmesi de, engizisyoncuya hürmetinin zorunlu göstergesi. Marsaxlox Kasabası ise bizim için anlam taşıyor. Bu bölge Osmanlı Donanması'nın adaya ilk çıktığı nokta.

Malta’dan notlar

Malta dilinin önemli bir bölümü Arapça ve İtalyanca sözcüklerden oluşmuş.

Halkın yarısına yakın bir bölümü Avrupa Birliği'ne karşı. AB'ye girme konusunda referandum isteniyor.

Malta'da trafik soldan.Hız şehiriçi 40, şehirdışı 60 kilometre.

4 günde ancak bir polise rastlayabilirsiniz. Polis silah taşımıyor.

Bildiğimiz anlamda ordu yok. Cumurbaşkanını koruyan küçük çapta bir birlik var. Askerlik gönüllü olarak yapılıyor.

Kişi başına düşen milli gelir 8.500 dolar.

Etiketlerdeki rakamların küçüklüğü sizi şaşırtmasın. Bir Malta Lirası'nın değeri, 1 milyon 300 bin Türk Lirası'na eşit.

Yıllık enflasyon yüzde 3.5.

Düz bir işçinin aylık maaşı 600 dolar (yaklaşık 320 milyon lira), öğretmen 1200 dolar (yaklaşık 750 milyon lira).

İşsizlik sigortası var, işçi hakları çok gelişmiş.

Suç işleme oranı sıfıra yakın.

Halkın koyu Katolik olduğu Malta'da boşanma yok.

Rahibe okulları yaygın, çocuklar doğmadan bu okullarda sıra alınıyor.

Malta'da 2 kumarhane var. Her gece en az 5-6 Türk buralarda boy gösteriyor.

Profesyonel lig yok.

İki parti var: Muhafazkárların 35, sosyalistlerin milletveili sayısı 30. Muhafazakárlar 1.5 yıldan beri iktidarda.