Lizst yalan söylemiş

FESTİVAL SARAY KONSERİYLE NOKTALANACAK

Pazartesi günü İstanbul’da başlayan Liszt Haftaları, 10 Mayıs’ta Dolmabahçe’deki özel konserle sona erecek. Bu konser öncesinde müzikolog ve orkestra şefi Emre Aracı, bestecinin İstanbul turnesini anlatacak. Daha sonra piyanist Emre Elivar, Liszt’in sevilen eserlerini seslendirecek. Konserde ayrıca soprano Judit Rajk, piyano eşliğinde Liszt, Çaykovski ve Dargomijski’nin aryalarını seslendirecek. (www.liszthaftalari.com)

Macar besteci, piyanist Franz Liszt 1847 Haziranı’nda İstanbul’a gelmiş, şehirde beş hafta kalmıştı. Bu süre içinde ikisi Eski Çırağan Sarayı’nda Sultan Abdülmecit’in huzurunda olmak üzere 10 civarında konser vermişti. Karşılığında sultandan değerli hediyeler alan, iftihar nişanıyla onurlandırılan piyanistin İstanbul turnesi şehirden ayrıldıktan sonra Fransız ve İngiliz müzik dergilerinde geniş yer bulmuştu. Liszt ziyareti sırasında ayrıca, ikisi yarım kalan beş beste yapmıştı. Bunlardan piyano için Mecidiye Marşı uyarlaması ve senfonik yapıt olan Tasso yayımlanmıştı.
Efsaneyi kendi yarattı
Liszt’in Avrupa’daki müzik çevrelerinden habersiz, kimilerine göre gizlice geldiği İstanbul’daki günleri daha sonra pek çok efsaneye konu oldu. Bunlardan en çok konuşulanı, Liszt’ten önce benzer isimli bir başka piyanistin şehre geldiği, onun adına sarayda konser verdiği. Sultandan hediyeler alan bu piyanistin yanıltması nedeniyle Franz Liszt’in şehre ayak bastığında sahtekarlık suçlamasıyla tutuklandığı bile ileri sürüldü. Bu iddialar bestecinin birçok biyografisinde de yer aldı.

Pazartesi günü İstanbul'da başlayan, resital, sergi ve açıklamalı konserlerden oluşan "Liszt Haftaları" sayesinde bestecinin İstanbul ziyaretiyle ilgili bu esrarengiz olay bir kez daha gündeme geldi. Müzik araştırmacısı Emre Aracı, rivayetin Liszt'in 1884'te, yani turneden 37 yıl sonra, kuzeni Henriette'ye yazdığı mektuptan kaynaklandığını belirtirken, Prof. Dr. Ömer Eğecioğlu mektuptaki iddianın doğru olmadığını ortaya çıkardı.

GERÇEĞİ PROF. EĞECİOĞLU BULDU

List mektubunda, isminin geçmişte birçok piyanist tarafından kullanıldığını anlatıyor. O günlerde Avrupa'da kuzeni ya da yeğeni olarak konserler veren Mary Liszt'in adını ilk kez duyduğunu söylüyor. "İstanbul'da, soyadının ikinci bölümünü kullanmadan konserler veren, Sultan Abdülmecit'ten hediyeler kabul eden Bay Listmann da benden özür dilemişti" diyor.

Liszt'in İstanbul turnesi sırasında yaşananları biyografiler, dönemin gazete kupürleri ve mektupları inceleyerek araştıran California Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Ömer Eğecioğlu, bulgularını "Liszt-Listmann Olayı" adı altında makaleye dönüştürdü. Macaristan'daki Studia Musicologica'da yayımlanan makaleye göre, Alman piyanist Eduard Litzmann altı ay boyunca İstanbul'da konserler verdi. Abdülmecit'ten pek çok değerli hediye aldı. Bu konserler ve piyanistin sultanla buluşması Journal de Constantinople, Alman gazeteleri Vossische Zeitung, Der Humorist'te ayrıntılı şekilde yer aldı. Listmann, Liszt'in gelişinden üç hafta önce şehirden ayrıldı. Dönemin gazetelerindeki haberlere, konser broşürlerine göre, Litzmann turne boyunca sadece kendi adını kullandı.

Bu bulgular Liszt'in, Eduard Litzmann'ı haksız yere itham ettiğini, müzik tarihine sahtekar olarak geçmesini sağladığını gösteriyor.