LeGuin'den:KADINLAR, RÜYALAR, EJDERHALAR Bilimkurgu yazarları içinde özel bir yeri olan Ursula K. LeGuin birçok bilimkurgu okuyucusu gibi benim de dikkatimden

LeGuin'den:KADINLAR, RÃœYALAR, EJDERHALARBilimkurgu yazarları içinde özel bir yeri olan Ursula K. LeGuin birçok bilimkurgu okuyucusu gibi benim de dikkatimden uzun süre uzak duramadı. "Mülksüzler" ile baÅŸlayan LeGuin okumalarım diÄŸer yazarlarla olanlardan ciddi biçimde farklı geliÅŸti. BeÄŸenip arsızcasına tüm kitaplarına saldırdığım diÄŸer yazarların aksine LeGuin hazmedilmesi için zamana ihtiyaç duyulan bir çizgide. OkuduÄŸum bütün romanları hakkında söyleyebileceÄŸim ilk ÅŸey, istememle, edinip okumaya baÅŸlamam arasında geçen sürenin, okuma isteÄŸimin ÅŸiddetine göre çok uzun olmasıdır.Elime aldığımda heyecanlandığım her romanın arkası kitaba olan ilgimisöndürüyordu geçici olarak. Tüm yaÅŸayanların "androjen-çift cinsiyetli" olduÄŸu"Karanlığın Sol Eli"ni almaya karar vermem neredeyse 3 ay sürdü. Her okuduÄŸum kitap arkası beni rahatsız ediyor, üzerinde düşünmeyıp kabullendiÄŸim deÄŸerleri ve güçleri düşünmeye ve sorgulamaya zorluyordu."Karanlığın Sol Eli" cinsiyetin kudretini, "En Uzak Sahil" ölümü, "Mülksüzler" topluma yabancılaÅŸmayı ve devrimi unutmama engel oluyordu. DiÄŸer bazıbilimkurgu yazarları gibi uzay gemisinde geçen savaÅŸ romanları deÄŸil, "ikircikli ütopyalar" yazıyordu LeGuin."Devrimi satın alamazsınız, devrim yapamazsınız, devrim olabilirsiniz ancak!" diyen Odo'yu unutmak mümkün mü?Tolkien serüvenimle yaklaşık aynı döneme rast gelen "Yerdeniz Üçlemesi" okumalarım ise beni LeGuin'in farklı bir yönüyle tanıştırdı; düş kurmaktanvazgeçmiyordu. Tolkien'ın açtığı yoldan ilerlemeye çalışırken onu taklit etmekten öteye gidemeyen, cansız ve sığ fantezilerın içinde türün "özgün" ve "deÄŸerli" bir yazarı, Bülent Somay'ın deyimiyle "Fantezi edebiyatında LeGuin'in yeri, Tolkien'ın yanıbaşında". Maceraları deÄŸil düşünceleri anlatan bir edebiyat onunki. Kahramanları birer alışılmış BK tipinin rötuÅŸlanmış halleri deÄŸil, gelecekte (ya da geçmiÅŸte?) yaÅŸayan, düşünen, acı çeken, karakter sahibi 'insanlar'…İyi de kimdir bu LeGuin ?Ursula Kroeber LeGuin 1926'da Kaliforniya'da doÄŸmuÅŸ. Babası ünlü antropolog Alfred Kroeber, annesi ise yazar Theodora Kroeber. Radcliff ve Columbia Ãœniversitelerinde edebiyat eÄŸitimi görmüş. Tarihçi Charles LeGuin ile evlendikten sonra 1950'li yıllarda fantastik öyküler ve romanlar yazmaya baÅŸlayan LeGuin bunları uzun süre yayınlatamamış. 1962'de ilk öyküsü yayımlandıktan sonra 1974 yılında "Mülksüzler" piyasaya çıkmış. Bu bilgiler yeterli mi?Hayır.Ne yer, ne içer, nasıl yaÅŸar, neler düşünür, nasıl yazar? Böyle sorular bir yazarı beÄŸendiÄŸinizde cevaplarını gerçekten merak ettığiniz, öğrenmek istediÄŸiniz sorular haline geliyor. LeGuin'ın denemelerinin toplandığı, Metis Seçkileri'nden çıkan "Kadınlar, Rüyalar, Ejderhalar" kitabını ilk gördüğümde neredeyse ilk defa onun bir kitabını hiç düşünmeden aldım. Sorularımın cevapları o kitapta olmalıydı! Daha 15. sayfada cevabımı buldum:"... biz (birkaçı hariç tüm insanlarlar) yazarak iletiÅŸim kurarız, ama dolaylı bir yoldan. Sanki sağır ve dilsizmiÅŸiz gibi. Hayali durumlardaki hayali insanlar hakkında öyküler yazarız. Sonra bunları yayımlarız (çünkü bu öyküler kendi tuhaf üsluplarıyla birer iletiÅŸim eylemidir, baÅŸkaldırana hitap ederler). Sonra insanlar bunları okurlar ve telefonu açıp derler ki: Ama sen de kimsin? Bana kendini anlat! Biz de deriz ki: Anlattım ya iÅŸte. Hepsi orada, kitabın içinde. Önemli olan herÅŸey orada. Peki ama sen onları uydurmuÅŸtun hani! Evet ama nereden?.."Utandım tabii, demek ben de, telefonla olmasa da yazarları rahatsız edip o aptalca soruları soran güruhtandım. Yıne de en iyi yaptığı iki ÅŸeyi ev iÅŸi yapmak ve yazmak olduÄŸunu öğrendim; bir de kedisi olduÄŸunu. Ama o kitapta baÅŸka ÅŸeylerden bahsediyordu!'Gerçek' diye nitelendirdiÄŸimiz, bugünkü sistemin sonuçlarından deÄŸil, 'gerçek' olması gerekenleri, 'gerçek' olmasını istediklerini anlatır eserlerinde LeGuin. Bunun altyapısını nasıl oluÅŸturduÄŸuna dair ipuçlarını ise ancak denemelerınde bulmak mümkün.Amacının daima "kimsenin duygularını incitmeden mümkün olduÄŸu kadar çok ÅŸeyi altüst etmek" olduÄŸunu söyleyen LeGuin'in Marksizmle, Feminizmle, Jung'laarası iyidir, aydınlanma akılcılığı yerine Taoist bir mistisizmi tercih eder. Tüm bunlar birçok okurun ilk yıllarında yaÅŸadığı gibi malumat istifçiliÄŸinin bir göstergesi, bir yamalı bohça deÄŸildir, tam ve sistematik bir bütün oluÅŸturmasa daLeGuin'ın dünya görüşünü oluÅŸturan parçalardır, 'malumat' gerçek hayatta karşılığı olan 'bilgi'ye dönüşmüştür. Rüyalardaki dünyayı fantezi edebiyatı aracılığıyla 'gerçek' dünyaya taşır LeGuin; kendisini dünyaya kapatan, hayalgücünü kısırlaÅŸtıran bu dünyadan 'memnun' olanlara bir kapı aralar.Kadın'ın, Yin'ın gözünden 'iktidar olgusu'nu ve daha da önemlisi 'iktidar tutkusu'nu sorgular, bizim farklı bir açının, feminen açının farkına varmamızayardım eder. Ä°nsanlığın eÅŸya ile, dünya ile, iktidar ile ile münasebetini tayin için 'maskulin' yanı akılcı, analitik yanını kullanmaya baÅŸlamadan önceki o kadimçaÄŸlara, anaerkil döneme getirir, donanımsız bırakır bizi. Başımıza gelen bunca ÅŸeyden sonra insanlığın Yin-yang'ı dengelemesi vaktinin gelip geçmekte olduÄŸunu gösterır görmek isteyenlere; biraz da farklı bir türde eser veren hemcinsi Alev Alatlı gibi. Bilinçaltının derinliklerinde keÅŸfettiÄŸi, gerçekten çok 'rüya' olan fantezi hikayelerinin olduÄŸundan farklı görülmesi gibi bir sorunla da karşı karşıyadır LeGuin. Anlatmak istediklerinin atlanıp yazılarının arkasının okunmaya çalışılması J.R.R.Tolkien ile paylaÅŸtığı bir sorundur fantezi türündeki eserlerınde. Alttan alta bir ütopya, bir mesaj çıkartmaya çalışanlar aslında eseri ya da kahramanları kategorilerden birine sokmadan rahatlayamazlar, alışık oldukları sınırlar içinde tutamazlarsa 'alegorilerle' göndermelerde bulunduklarını iddia ederler. "... A aslında B'ymiÅŸ, atmaca aslında el testeresiymiÅŸ. Laf. Martaval. Eti ve canı olan, birinci ya da ikinci düzeyden her yaratı, "aslında" kahvaltıdan önce bir düzine birbirine benzemeyen ÅŸey olabilir... ""Kadınlar, Rüyalar, Ejderhalar", 12 deneme ve bir ÅŸiirden oluÅŸuyor. Kadınların yazma serüvenlerine deÄŸinen "Balıkçı kadının kızı", Amerikan toplumununçok ciddi bir eleÅŸtirisini içeren "Amerikalılar neden ejderhalardan korkar?", sözcüklerin 'sesini' kaybetmesini anlatan "Metin, Sessizlik, Gösteri", yazarolmanın püf noktasını (!) anlatan "Bu fikirler aklınıza nereden geliyor?", BK romanlarındaki karakterlerin derinliÄŸini sorgulayan "BK ve Bayan Brown", toplumsal ve psikolojik sansürü anlatan "Ruhtaki Stalin", "BK'da Mit ve Arketip" ve diÄŸerleri... Ursula K. LeGuin'in BK'ya, edebiyata, Batı toplumuna eleÅŸtirilerini, kendisini bulacaksınız bu kitapta. Çok düzgün bir çeviri, en az kitapları kadar akıcı bir dil ve düşünmeye zorlayan bir söylem. Gördüğünüz gerçekleri ve 'rüyaları', ve varlığına inanırsanız 'varolan sistemle uyumunuzu' altüst edecek ejderhaları karşılamaya hazır mısınız?Toplumda binbir zorlukla elde ettiÄŸiniz iÅŸiniz ve statünüz, paranız, bilgileriniz, donanımınız kurtaramaz sizi: " ... çünkü rüyaların galibi minicik Frodo, çirkin Gollum ve yaÅŸlı kocakarıdır daima... " Erkin ÇAM - 25 Åžubat 2000, Cuma Â