Kuzey cephesini açarız ama BM kararı gerekir

BaÅŸbakan Gül, 16 Ocak'ta BaÅŸkan Bush'a yazılı bir mesaj gönderdi. Gül, kuzey cephesi için kapıyı araladı, ancak açılmasını ‘uluslararası meÅŸruiyet’ koÅŸuluna baÄŸladı. Ayrıca son sözün Meclis'e ait olduÄŸunu vurguladı. Bush ise ‘‘Bir an önce TBMM'ye gidin’’ dedikten sonra Gül'ün ‘Kıbrıs’ta iyileÅŸtirme' koÅŸulu için biraz esneklik istedi. OCAK ayının ortasına gelindiÄŸinde Türkiye ile ABD arasındaki Irak pazarlığının geldiÄŸi nokta ÅŸuydu:ABD ile keÅŸif faaliyetine iliÅŸkin anlaÅŸma 11 Ocak tarihinde imzalanmış ve 150 kiÅŸilik bir ABD heyeti hemen ertesi günü üslerde, limanlarda, demiryolu hatlarında teknik incelemeye baÅŸlamak üzere Türkiye'nin dört bir tarafına dağılmıştı. BaÅŸbakan Gül'ün soruna barışçı bir çözüm bulmak amacıyla Mısır, Suudi Arabistan, Suriye gibi bölge ülkelerine giderek yürüttüğü bölge diplomasisi hiçbir sonuç getirmemiÅŸti. Washington, üslerin yenilenmesi amacıyla Türkiye'deki saha çalışmasının baÅŸlamasından memnundu. Ancak, modernizasyonun baÅŸlaması ve ardından asker geliÅŸine izin verecek tezkerelerin bir an önce TBMM'ye getirilmesi için Ankara üzerindeki baskısını bütün kanallardan sürdürüyordu.Ama, siyasi düzeyde iki taraf arasında uzun süredir bir kopukluk vardı. BaÅŸbakan Gül, konuyu Bush yönetimi ile siyasi bir çerçeveye çekebilmek için 16 Ocak'ta BaÅŸkan Bush'a yazılı bir mesaj gönderdi.Bu, Türkiye ile ABD arasında 50 yıldır süren dostluÄŸun derin köklerinden söz eden, bu iliÅŸkinin zamanla sınanmış olduÄŸunu anlatan, Kore ve Körfez savaşı örneklerini hatırlatarak baÅŸlayan bir mektuptu.Gül, ardından ‘‘Hükümetimiz geçen yılın sonunda güvenoyunu alır almaz yetkisi olan alanlar dahilinde yönetiminizin taleplerine süratle ve olumlu bir ÅŸekilde yanıt vermiÅŸtir’’ dedi. BaÅŸbakan, Türk ve ABD askeri makamlarının ‘‘özlü’’ bir ÅŸekilde görüşmeleri için gerekli çerçevenin oluÅŸturulduÄŸunu anlattı. Gül, U-2 uçuÅŸlarının sürdüğünü, NILE (CIA) timlerinin Türkiye üzerinden Kuzey Irak'a'a giriÅŸ yaptıklarını, ayrıca Irak'taki muhalif unsurların Türkiye'den geçiÅŸlerine izin verildiÄŸini, üslerdeki keÅŸif faaliyetinin bitmek üzere olduÄŸunu anlattı.KUZEY İÇİN TAAHHÃœT VE BÄ°R KOÅžUL: KIBRIS Gül'ün mesajındaki en kritik cümle sonra geliyordu:‘‘Hükümetimiz, yaptığı uzun deÄŸerlendirmelerden sonra ABD'yi kuzey seçeneÄŸinden yoksun bırakmayacak bir harekát tarzı için uygun gördüğü bir zamanda TBMM'nin onayını almak için gerekli adımları atacaktır.’’‘‘Bunun kolay olmayacağını biliyorum’’ diye devam etti Gül ve önemli bir koÅŸul getirdi: ‘‘KuÅŸkusuz, uluslararası meÅŸruiyet ve konsensüs, alınacak sonucun ÅŸekillenmesinde ağırlıklı bir rol oynayacaktır. Ayrıca NATO'nun desteÄŸi de bu sürece yardımcı olacaktır.’’Gül'ün ilginç bir ifadesi de ‘‘Bizim koÅŸullarımızla sizin taleplerinizi harmonize etmek için elimizden geleni yapıyoruz’’ sözleriydi. Gül, bu mesajıyla bir taraftan kuzey cephesi için kapıyı aralıyor, ancak kapının açılmasını ‘‘uluslararası meÅŸruiyet’’ koÅŸuluna baÄŸlıyor, ayrıca nihai söz hakkının Meclis'e ait olduÄŸuna dikkat çekiyordu.Mektubun daha sonraki bölümleri ‘‘harmonizasyon’’ için gerekli koÅŸulların sıralanmasıydı. Gül, Türk ekonomisinin sıkıntılarına dikkat çekerek, Körfez Savaşı sonrasında uygulanan ambargonun 12 yıl süreyle Türk ekonomisi üzerinde yarattığı olumsuzlukları aktardı ve ‘‘Ambargonun bedeli, sosyal dengelerimizin olumsuz yönde etkilenmesi olmuÅŸur’’ dedi. Gül'ün mektubunda Bush'a getirdiÄŸi bir baÅŸka koÅŸul daha vardı: Kıbrıs...BaÅŸbakan, mektubunun sonunda açık ifadelerle Bush'tan BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın getirdiÄŸi çözüm planında ‘‘iyileÅŸtirmeler yapılması’’ için ABD yönetiminin desteÄŸini istedi.BUSH'TAN GÃœL'E: TEÅžEKKÃœRLERÄ°MLEGül'ün bu mektubuna ABD BaÅŸkanı'nın yanıtı 22 Ocak'ta geldi. Bu mektup Ankara'da hayal kırıklığına yol açtı. Bir kere, mektup son derece kısaydı ve Gül'ün dile getirdiÄŸi koÅŸul ve beklentilere dönük olumlu bir yanıt yoktu.Bush, önce Türkiye'yi Kuzey Irak'ta tek taraflı hareketlere giriÅŸmemeleri konusunda uyardı:‘‘Askerlerimizin Irak'ın kuzeyindeki ortak bir ÅŸekilde hareket etmeleri son derece önemlidir. Koordine edilmemiÅŸ hareketlerin yaratabileceÄŸi güçlükleri önlemenin tek yolu budur.’’Bush, Gül'ün konuyu TBMM'ye götürme niyetinden de son derece memnundu:‘‘Irak'la muhtemel bir çatışma halinde kuzey seçeneÄŸi için desteÄŸinizi takdirle karşılıyorum.’’KIBRIS'TA DA BÄ°RAZ ESNEKLÄ°K GÖSTERSENÄ°ZBush, ayrıca Türkiye ile ABD arasında yürütülen askeri hazırlıklara atıf yaparak, bu alanda saÄŸlanan ilerlemeden memnuniyetini de ifade etti ve ÅŸu beklentiyi aktardı: ‘‘Sizden beklentim, bu konuların mümkün olan en kısa süre içinde sonuçlandırılmasıdır.’’Bush, Gül'ün uluslararası meÅŸruiyet konusundaki koÅŸuluna herhangi bir karşılık vermedi. Mektubun Gül'ü rahatsız eden en önemli yönü, Bush'un Kıbrıs konusunda yardımcı olunması yolundaki beklentisine hiçbir karşılık vermemesi, tam aksine ‘‘Türk hükümetinden BM planı konusunda esneklik göstermesini bekliyoruz. Yanıtın bildirilmesi için konmuÅŸ olan 28 Åžubat tarihi bize göre makul bir süredir’’ demesiydi.Bush, yalnızca Irak için ‘‘bir an önce TBMM'ye gidin’’ demiyor, bir taraftan da Kıbrıs'ta esneklik istiyordu.Davos’ta bedava liman inÅŸaatı gerginliÄŸiBAÅžKAN Bush'un BaÅŸbakan Gül'ün mektubunu yanıtlamasından tam üç gün sonra 25 Ocak'ta Davos'taki Dünya Ekonomi Forumu toplantıları sırasında ABD DışiÅŸleri Bakanı Colin Powell ile BaÅŸbakan Abdullah Gül ve AKP Genel BaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan arasındaki üçlü görüşme gerçekleÅŸti. ABD DışiÅŸleri Bakanı Powell'ın görüşmede ısrarla yanıtını aradığı soru Türk hükümetinin üslerin modernizasyonu ve Amerikan askerlerinin geliÅŸi için ne zaman Meclis'e gideceÄŸi konusuydu.‘‘Askeri hazırlıklarımıza bir an önce baÅŸlamak durumundayız. Zaman baskısı altındayız’’ diyen Powell, ‘‘Ne zaman parlamentoya gideceksiniz?’’ sorusunu tam üç kez yöneltti.Gül, kendisini baÄŸlamak istemiyordu. Şöyle yanıtladı:KANITLAR ORTADA YOK ‘‘Kamuoyumuzda sıkıntılar var, uluslararası kamuoyunda da olumsuz bir hava var. Henüz BM denetçisi Hans Blix kitlesel imha silahlarıyla ilgili raporunu BM'ye sunmadı. Ayrıca, BM Güvenlik Konseyi'nden de alınmış bir yetki yok. Bu ÅŸartlarda tezkereyi parlamentodan geçirebilmemizde güçlük olacaktır. Bize zaman tanıyın. Özellikle kitle imha silahlarıyla ilgili kanıtların ortaya çıkması bizim iÅŸimizi kolaylaÅŸtırır.’’AKP Lideri ErdoÄŸan da söz alarak, içteki güçlükleri anlattı, ‘‘Bu gibi hassas konularda süratli hareket edilemez’’ dedi.ErdoÄŸan, ayrıca ‘‘Türkiye'nin tek başına ortaya çıkması bizi sıkıntıya sokar’’ dedi ve Washington'un Mısır, Ãœrdün, Suudi Arabistan gibi Körfez ülkelerinin de içinde yer alacağı toplu bir strateji oluÅŸturmasını önerdi.Powell, Gül ve ErdoÄŸan'ın endiÅŸelerini dinledikten sonra karşılık verdi:‘‘Sizin endiÅŸelerinizi anlıyorum, ancak BaÅŸkan Bush bu konuda sabırsız.’’BM KARARI OLMADAN GÄ°DERÄ°ZPowell, ardından görüşmenin belki de en can acılı cümlesini sarf etti:‘‘BM kararı olmadan da hareket etmek durumunda kalabiliriz.’’Gül, ‘‘BM kararı iÅŸimizi kolaylaÅŸtırdı’’ dedi. Gül, ardından ekledi:‘‘Ancak BM kararı olmadığı takdirde de Irak'taki geliÅŸmelere seyirci kalamayız.’’ Powell, bir an önce üslerdeki modernizasyon faaliyetini baÅŸlatmak arzusundaydı: ‘‘Harekátın iklim koÅŸulları nedeniyle mart ayı sonrasına bırakılmaması gerekiyor. Ãœslerdeki keÅŸif faaliyetinin bitimiyle birlikte modernizasyon aÅŸamasına bir an an önce baÅŸlamamız bizim iÅŸimizi kolaylaÅŸtırabilir.’’ AMERÄ°KALI AMÄ°RALE DANIÅžMANDAN UYARI Görüşmenin bu noktasında Gül'ün dış politika danışmanı Prof. Ahmet DavudoÄŸlu, BaÅŸbakan'dan izin alarak söze girdi ve ÅŸu soruyu yöneltti:‘‘Üslerdeki hazırlık çalışmalarının bittiÄŸini varsayalım. TBMM'de askerlerin geliÅŸi için yine bir oylama yapılması gerekecektir. Ãœslerdeki hazırlıklar biter ve Meclis'in kararı da 'hayır' olursa, o zaman sizin tarafınızda büyük bir hayal kırıklığı olmayacak mıdır?’’Powell, ‘‘Hayır, hayal kırıklığı yaÅŸamayız. Bu Meclis'in kararı olur, onu kabulleniriz’’ diye karşılık verdi. Bu noktada Amerikan heyetinde yer alan bir amiralin ÅŸu sözleri Türk tarafında ciddi bir rahatsızlığa yol açtı. Şöyle dedi Pentagon temsilcisi:‘‘Bu konunun üzerinde bu kadar durmanız için bir neden yok. BaÅŸka bir ülke gelip bizim North Carolina'daki limanlarımızı yenilese, bundan ancak memnuniyet duyarız. Meclis kararı 'hayır' olursa, o takdirde havaalanlarınız ve limanlarınız yenilenmiÅŸ olur.’’ÜSLUBUNUZ DOÄžRU DEĞİLPentagon yetkilisi, ‘‘üslerin yenilenmesi yanınıza kár kalır’’ demeye getiriyordu.Görüşme bittiÄŸinde salondan çıkarken DavudoÄŸlu, Amerikalı amiralin yanına giderek rahatsızlığını ÅŸu sözlerle ifade edecekti:‘‘Üslubunuz doÄŸru olmadı. Türkiye ciddi bir devlettir. Havaalanlarını ve limanlarını kendi imkánlarıyla yapabilecek güçtedir.’’Gül ve ErdoÄŸan, Davos'tan üslerin modernizasyonu için harekete geçmeleri gerektiÄŸi konusunda Powell'dan kuvvetli bir mesaj alarak ayrıldılar.Tüzmen’den kurtulmak mı istiyorsun?BAÅžBAKAN Gül, ocak ayının ilk iki haftasının sonunu bölge ülkeleriyle temaslara ayırdı. Sırasıyla Åžam, Kahire, Amman, Riyad ve Tahran'ı ziyaret etti. Kafasında ÅŸekillenen düşünce, Saddam Hüseyin'e bir mesaj göndererek, iÅŸin ciddiyeti konusunda kendisini kuvvetli dille uyarmaktı. Temsilci olarak Irak rejimiyle iyi iliÅŸkileri olan KürÅŸad Tüzmen seçildi. Gül, Tüzmen'i Irak'a gönderme düşüncesini 5 Ocak günü Kahire'de görüştüğü Mısır Devlet BaÅŸkanı Hüsnü Mübarek'e de açtı.Mübarek'in verdiÄŸi ÅŸu yanıt, salonda bulunanların kahkahalarına yol açacaktı:‘‘Sizin Irak'a yollayacağınız bakanınıza kastınız mı var? Kendisinden kurtulmak için mi Saddam'a yolluyorsunuz. Son olarak Arap BirliÄŸi adına kendisine gönderilen özel temsilciye ne yaptığını duymadınız mı?’’Gül, ‘‘Ne yapmış?’’ diye sorduÄŸunda Mübarek ÅŸu yanıtı verdi:‘‘Bir saat içinde BaÄŸdat'ı terk etmezsen, can güvenliÄŸini garanti edemem.’’Irak halkı kahraman ve savaşçıdırMübarek'in bu uyarısına raÄŸmen Gül'ün Tüzmen aracılığıyla gönderdiÄŸi mesaj yine de Sadam Hüseyin'i memnun eden bir içerik taşımıyordu. Bu mesajda Gül, Saddam Hüseyin'i BM kararlarının tümüne uymaya davet ediyor, ayrıca BaÅŸkan Bush'un Irak'ı vurma niyetinin ciddiyetini anlatıyordu. Mesajın ÅŸu bölümü dikkat çekiciydi:‘‘GeçmiÅŸte BaÄŸdat, MoÄŸolların istilası altında büyük bir yıkım yaÅŸamıştır. EÄŸer BaÄŸdat'ın aynı kaderi yaÅŸamasını istemiyorsanız, hem BM kararlarına uymalı, hem de ülkenizde demokrasiye geçiÅŸin adımlarını atmalısınız. ABD henüz savaÅŸ yığınağını bitirmiÅŸ deÄŸildir. Savaşı önlemek için hálá zaman vardır.’’ Gül'ün OrtadoÄŸu gezisinin önemli bir amacı, Saddam'a onurlu bir çıkış yolunun bulunup bulunamayacağını araÅŸtırmaktı. Gelgelelim, bu geziden hiçbir somut çıkmayacaktı. Gül, 3 Åžubat'ta Irak rejiminin iki numaralı ismi Taha Yasin Ramazan'ı Ankara'da kabul ettiÄŸinde savaşı önleyebilmek için Saddam’ın çekilmesinden baÅŸka hiçbir çıkış yolu olmadığını söyleyecekti.Taha Yasin Ramazan ise Gül'e ÅŸu karşılığı verdi:‘‘Siz Irak halkının kahraman, savaşçı bir halk olduÄŸunu bilmiyor musunuz?’’Â