Kurallara uysun

Uzmanlar, ne olursa olsun çocuk yetiştirirken en önemli konunun konulacak kurallar konusunda net ve tutarlı olmak gerektiğini belirtiyorlar. En önemlisi de öncelikle anne babanın kendi aralarında anlaşıp ortak tavır almaları.

ÇOCUK yetiştirirken anne ve babaların en zorlandıkları alanlardan birisi. uygun bir şekilde otorite kurma ve bunu devam ettirmedir. Nasıl kural koyulacak? Ne derece sertleşilecek? Ceza mı verilecek yoksa ödüllendirme ile mi istekler yaptırılacak? Bu sorulara çoğu zaman el yordamıyla çözüm bulunur. Uzmanlar, ne olursa olsun çocuk yetiştirirken en önemli konunun koyulacak kurallar konusunda net ve tutarlı olmak gerektiğini belirtiyorlar. En önemlisi de öncelikle anne-babanın kendi arasında anlaşıp, ortak tavır almaları.
Çocuklara kaç yaşından itibaren kural koyulabilir? Yaş büyüdükçe nasıl bir tutum izlenmelidir?
DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Uzman Klinik Psikolog Merve Soysal Başa ile çocuklara kural koyma konusunu konuştuk:
NE BAĞIRIN NE YALVARIN
Kurallar bebeklikten itibaren mi başlamalı?
-Bebeklik dönemi, en küçük aylardan itibaren hem dünyayı algılama hem de aileyi tanımayla başlar. Bebeğin yaptığı davranışlara aldığı tepkiler onun neden-sonuç ilişkisi kurmasını sağlar. Örneğin, her prize yaklaştığında “Hayır” ile uyarılan bebek zamanla oraya yönelmeyi bırakır. Bu sebeple, yapması istenilen hareketler sergilediğinde gülümsemek, olumlu sözlerle desteklemek veya ona beden hareketleriyle onaylandığını hissettirmek onun bu davranışlara devam etmesini sağlayacaktır. Tam tersi bir durumda da, tutarlı bir şekilde “Hayır yapmıyorsun” denmelidir.
Ses tonu ve ülsup nasıl olmalı?
-Ne bağırarak ne de yalvaran şekilde olmalı, aksine sakin ama net olduğumuzu ifade etmeliyiz. Neden yapmaması gerektiği çocuğun yaşına uygun kısa ve öz cümlelerle açıklanırsa anlamlı bir bütün oluşturulmuş olunur.
SONUCA KATLANMALI
Büyüyünce iş zorlaşıyor?
-Yatma-kalkma saatleri, birlikte masada yemek, yemek yerken televizyonu kapatmak, kirlileri sepete atmak, ödevleri ertelemeden yapmak gibi çeşitli beklentiler içine girilebilir. Bunlar yapılırken ebeveynler çocuğa model olmalı. Yine istenilen davranışlar sergilendiğinde abartıya kaçmadan sözel olarak ödüllendirmek pekiştirici olabilir. Örneğin, ödevlerini zamanında bitiren bir çocuğa 20 dakika ekstra bilgisayar oynama zamanı verilebilir.
Ya kurallara uymuyorsa?
-Sakin kalarak davranışlarının sonuçlarını yaşatılmalı. Örneğin, ödevlerini yatma saatinde hatırlamayı alışkanlık haline getirmiş bir çocuğa aile daha önce defalarca uyarıda bulunmuş ama sonuç alamamışsa, ödevini yaptırmadan okula göndermek ve öğretmeni ile kendisinin muhatap olmasını sağlamak sonraki süreçler için yararlı olabilir.
Ergenlik döneminde otorite nasıl kurulmalıdır?
-Bebeklikten itibaren çocuğumuzla kurduğumuz ilişki biçimi ergenlik dönemi için bir yatırım olarak görülmeli. Bu dönemde her ne kadar büyüdüklerini ve kendi kararlarını alabildiklerini savunsalar da aile tarafından bazı sınırlar konulmasına ihtiyaç duyarlar. Fakat, izinleri veya sınırlamaları belirlerken anne ve babanın onun yaşındayken sahip olduğu haklar veya çevredeki akranları baz alınmaktan ziyade içinde bulunduğu yaşı, onun gelişim düzeyini ve aile yapınızın önemi göz önünde bulundurulmalıdır.

Ahh bu afacanlar akşamları uyumaz sabah kalkamazlar

SAAT KURARAK UYANMALI
Her çocuğa göre değişse de, ilkokulun ilk 3 yılında sınıfta aile tarafından uyandırılırken 4’üncü  sınıftan itibaren çocuk saat kurarak kendisi kalkabilir. Kahvaltıyı evde ediyorsa ona birisi yardımcı olabilir. Çocuğun gelişim durumuna ve yeteneklerine göre değişiklik gösterse de ortaokula kadar uyanma ve kahvaltı hazırlama konusunda yardım alma durumu devam edebilir.

ÇOCUKLARIN küçük yaşlardan itibaren uyuma ve uyanma saati birçok aile için büyük sorun. Çünkü büyüme hormonlarının salgılandığı gece saatlerinde REM (Rapid Eye Movement-Hızlı Göz Hareketi) uykusuna geçmiş olmaları gelişimlerine büyük oranda katkı sağlar. Birçok bilimsel çalışma, REM uykusu sırasında ortaya çıkan beyin aktivitesinin, özellikle çocukluk çağında beyinin gelişimine önemli katkılar yaptığını gösteriyor. Ayrıca iyi uyuyan çocuğun bağışıklık sisteminin güçlendiği ve sağlıklı şekilde büyüdüğü uzmanlarca vurgulanıyor. Yapılan araştırmalar, uykusuzluğun çocuk ve gençlerin gün içindeki bilişsel performansını, dikkat sistemlerini ve öğrenme becerilerini olumsuz derecede etkilediğini de destekliyor.
Bazı evlerde akşam olduğunda çocuklar kendiliğinden yataklarına giderken bazılarında durum tam bir kaosa dönüşür. Bu durumdaki ailelerde, akşam yemeğinden sonra çocukların fiziksel enerjisini harcamasını sağlayacak oyunlar ve aktiviteler, geçirilen vakti kaliteli hale getirir.
ODA ISISI VE IŞIĞINA DİKKAT
 Ayrıca bu, çocuğun uyku öncesi enerjisini boşaltmasına da yardımcı olabilir. Uyku saatine yakın süreçte de hikâye okuma veya dinlenme, hamurdan şekiller yapma gibi çocuğun yaşına ve ilgi alanına uygun sakin ve rahat aktivitelere yönelmek en iyisi. Diş fırçalama, pijama giyme gibi, aynı sırada ritüeller izlenerek uykuya hazırlık evresi uyku saatinden en az 30 dakika önce oluşturulabilir ve daha sonra uykuya geçilebilir.
Ödevlerin yatış saatine kalmadan bitirilmesi, çocuğun hem fiziksel hem de duygusal olarak rahatlamış olması, odanın ısı ve ışığının uygun olması, uykudan hemen önce gerginlik veya korku yaratmayacak bir hikâye okunması, biraz sohbet, onun rahat uykuya dalmasını sağlayabilir. Sabah uyanma saati, okula giden çocuklarda rahat hazırlanabileceği bir süre düşünülerek belirlenmeli. Okul çantasını akşamdan hazırlamak en iyisi. Serbest kıyafetli bir okulsa, akşamdan giysiler belirlenmeli. Bazı çocuklar da zor uyanır veya ayılır, bu tip çocukları gece mutlaka zamanında yatırmak, yeterli miktarda ve kaliteli uyku uyumasını sağlamak, müzik gibi hoşuna gidecek bir yolla uyandırmak da iyi alternatifler olabilir.

Sordunuz uzmanlar yanıtladı

Kızım 12 yaşında. O kadar uğraşmamıza rağmen internetten uygun olmayan görüntü ve resimlere engel olamadık. Sizce bunu nasıl atlatabiliriz?
-Onunla bu konuyu açık ve dürüst bir şekilde konuşmalısınız, çünkü aksi taktirde yasaklar konuyu daha da çekici ve heyecan verici hale dönüştürecektir.
9 Yaşındaki oğlum henüz cinsellik konusunda tek bir soru dahi sormadı, bu konuda endişelenmeli miyim?
-Önemli nokta şu ki sadece sormuyor mu yoksa hiç mi merak etmiyor? Eğer akranlarına soruyorsa yanlış bilgiler edinmesi ihtimali doğar. Siz, oğlunuzun soru sormasını beklemeden hem onun neler bildiğini sormalı hem de doğru bilgileri paylaşmaya başlamalısınız.
3,5 yaşında bir erkek çocuk babasıyım. Çocuğumla çıplak bir şekilde duş almak ona fayda mı sağlar, yoksa psikolojisi bundan kötü etkilenir mi?
-Onunla duş alırken çıplak olmamanız gerekir, çünkü bu aynı zamanda çocuğa bedenin mahremiyetiyle ilgili de önemli bir mesaj verir. Çocuğunuza bedeninin bazı bölgelerinin sadece kendine ait olduğunu, kimseye açmak, göstermek, elletmek zorunda olmadığını öğretmenin yoludur.
4’üncü sınıftaki ikiz oğullarım derslerini hep benimle çalışıyor.Kendi kendilerine ödev yapınca başarı oranları hemen düşüyor. Ne yapacağım?
-Bu konuda önceliğinizi belirlemelisiniz. Sırf başarıları düşmesin diye onları çalıştırmaya devam ederseniz kendi kendilerine çalışmayı öğrenmelerini geciktirir hatta engellersiniz. Bir süre başarı düşüklüğünü göze alarak onlara sorumluluk vermeniz faydalı olur. Ders çalışma yöntemleri konusunda bir uzmandan destek alabilir, ikisinin de kendilerine uygun ders çalışma yöntemini belirlemesine yardımcı olabilirsiniz. Böylece ileriye yönelik daha önemli bir yatırım yapmış olursunuz.
3.5 yaşındaki kızım bir yıldan uzun bir süredir koltuk kenarları gibi alanları tercih ederek devamlı olarak sürtünüyor. Bu normali mi ve en önemlisi geçici mi?
-Mastürbasyon çocuklarda olağan karşıladığımız durumlardan biridir. Genellikle cinselliği keşfin ilk adımı olarak da tanımlanır ve çoğunlukla geçicidir. Görmezden gelme yöntemi ve mümkün olduğunca ilgisini başka tarafa yöneltme denenebilir. Sizin durumunuzda ise bir yılı aşkın bir süreden bahsedildiği için mutlaka bir uzmandan yardım almanız faydalı olur.
Kızım 4’üncü sınıfa gidiyor. Öğretmeni sınıfta zaman zaman dikkatinin dağıldığını ve bunun sıklıkla olduğunu söylüyor. Evde ödevlerini yapma konusunda çoğunlukla sorumluluklarını yerine getirmiyor. Zamanını ve dikkatini başka konulara yönelterek aşırı zaman kaybediyor. Ne yapmalıyız?
-Doğru bir yola girmişsiniz ve çocuk psikiyatristinin yönlendirmeleri de benzer şikayet alanlarında yol haritamızı belirleyen en temel adımlardır. Öncelikle bu sürece devam etmeniz faydalı olur. Yaptığınız konuşmalar eyleme dönüşemiyorsa yani sözlerinizle davranışlarınız arasındaki tutarlılıkta bozulmalar oluyorsa kızınızın istediğiniz davranışı göstermesi zorlaşır.