Kuraklık doğal afet açlık insan hatası

AVUSTRALYALI Profesör David Dorward, Doğu Afrika uzmanı bir akademisyen. La Trobe Üniversitesi’nde görev yapan Dorward aslen bir tarihçi olsa da, son dönemde Afrika Boynuzu bölgesinin güncel durumuyla ilgili araştırmalarıyla da tanınıyor. Son bir haftada çeşitli uluslararası yayınlarda Somali hakkında kapsamlı makaleleri çıkan Prof. Dorward ile e-posta yoluyla bir söyleşi yaptık. Ortaya, Somali’deki trajedinin siyasi sebep ve sonuçlarını da sergileyen bir manzara çıktı:

KRİZ KİMİ VURUYOR: Kriz tüm Afrika Boynuzu bölgesini etkiliyor. 2 milyon kilometrekare yüzölçüme sahip bu bölgede, 85 milyonu Etiyopya’da olmak üzere yaklaşık 100 milyon insan yaşıyor. Somali bölgenin merkezinde. Kuzeyinde Cibuti, güneyinde Kenya var. Şu anda bölgedeki 12.4 milyon kişi insani yardıma muhtaç. Somali’nin nüfusu 7.5 milyon ve halkın dörtte biri evlerini terketmek zorunda kaldı. Etiyopya’da 4.8, Somali’de 3.7, Kenya’da 3.7 milyon insan açlıkla karşı karşıya.

AZMİRA AZALINCA: 2010-2011 kış döneminde bölgeye has “azmira” yağmurları çok az yağdı. 2011 yazında da, 1995-2010 ortalamasının ancak üçte biri kadar yağmur düştü. Bu nedenle bölgede hem büyükbaş hayvanlar öldü, hem de tarlalar çok az mahsül verdi. Aslında son 18 aydır yardım örgütleri SOS veriyordu. Durum 1980’lerden çok daha kötü, çünkü şimdi bölge nüfusu ikiye katlanmış durumda.

DÜNYA NEREDE: BM, 1 milyar dolar daha yardım gerektiğini açıkladı. Fakat ekonomik krizler nedeniyle ne ABD’den, ne de AB’den yeterli yardım geliyor. Bölgeye sadece “Terörle Savaş” perspektifinden bakan ve İslamcı militanlar güçlenir diye cimri davranan ABD, baskılar üzerine yardımı biraz artırdı, fakat Çin ve Rusya gibi diğer büyük ülkelerden hala neredeyse hiç yardım gelmiyor.

YEREL HÜKÜMETLER: Bölgedeki devletlerin siyasi istikrarsızlıkla boğuşmaları krizi derinleştiriyor. İç savaşın sürdüğü Somali’de başkentteki geçici yönetime teslim edilen uluslararası yardımların yüzde 90’ının “kaybolduğu” biliniyor. Etiyopya hükümeti, Oromo ve Ogadeni-Somali kabilelerinin yaşadığı bölgelere yeterince yardım götürmüyor. Eritre’de hükümet ülkeyi dış dünyaya tamamen kapadı. Kenyalı yetkililer de uluslararası yardımları hortumlamakla suçlanıyor.

ÇÖZÜM NEDİR: Doğu Afrika’da istihdam odaklı kalkınma programları uygulanmalı. Uluslararası kredi sağlayıcılarına kâr sağlamaktan başka amacı olmayan projeler terkedilmeli. İklim değişikliği yüzünden azalan tarım alanları daha verimli kullanılmalı. Muazzam nüfusu beslemek için aşırı ekim ve aşırı sayıda hayvan yetiştirme uygulamalarına son verilmeli. Kısacası geleneksel yaşam tarzı terkedilmeli.

Somalili Fatuma Badel, Buale’den 8 çocuğuyla kaçarken, hasta kocasını geride bırakmak zorunda kalmış. “Hastaydı, onu taşıyamadım. Yaşayıp yaşamadığını bile bilmiyorum” diyor. En küçük bebeğinin yolda öldüğünü sanan Badel, “Ama kampa varınca gözlerini açtı. Allah’a şükür şimdi tekrar ağladığını duyuyorum” ifadesini kullanıyor. Independent on Sunday Gazetesi, yardımların Somali’de açlık çeken her beş kişiden ancak birine ulaştığını, Müslüman ülkelerden gelen yardımların El Şebab örgütünün engelline takılmadığını yazdı.

Somali’nin makûs talihi

1991’den beri etkin bir hükümete sahip olmayan Somali’de yıllardır süren iç savaş sırasında eski İngiliz kolonisi Somaliland bölgesini İssak kabilesi ele geçirdi ve dünyada kimse tanımasa da bağımsızlık ilan etti.

Kuzeydeki Puntland bölgesinde ise Micerteyn Darod kabilesi hâkim oldu. Güneydeki kıtlıktan kaçanlar altyapısı daha iyi olan Puntland’a sığınıyor, ama buranın sorunu da Aden Körfezi’ni hedef alan korsanlar. Puntland ile Somaliland sınırı da ihtilaflı.

Ülkenin ana limanı başkent Mogadişu ve çevresi (ki açlıktan en çok etkilenen bölge) son 10 yılda giderek güçlenen İslamcı militanlar ile eski savaş ağalarının çatışmalarına sahne oldu. İslamcı militanları Ortadoğu, Pakistan ve hatta Malezya’dan kişi ve gruplar destekliyor. 2006’da bunlar “İslami Mahkemeler Birliği” adıyla birleşti ve Eritre’den de el altından askeri destek almaya başladılar.

İç savaşla büyüyen gençler, umut olarak gördükleri İslamcı militanlara katılıyor. Kaostan bıkan Somalili köylüler de örgütü destekliyor. Ancak Etiyopya ordusu, militanların El Kaide’nin hizmetine girmesinden çekinen ABD’nin desteğiyle 2006 sonunda Mogadişu’ya girip bugünkü geçici yönetimi kurdu. İlk hükümetin başına Puntlandlı savaş ağası Abdullah Yusuf getirildi.

2007 başında BM, Mogadişu’ya Afrika Birliği askerlerini yerleştirdi. Yusuf yerine de İslam Mahkemeleri Birliği’nin eski ve ılımlı bir üyesi olan Şeyh Şerif Şeyh Ahmed Devlet Başkanı ilan edildi. Dağılan İslamcı militanlar, bir süre sonra “El Şebab” adıyla tekrar toplandılar. 2008’de Etiyopya askerlerini Mogadişu’dan çıkardılar, fakat geçici yönetimi düşüremediler. Bugün geçici yönetim El Şebab’ı başkentten çekilmeye zorlamış olsa da, etkisi hâlâ çok sınırlı.