Kuito krizinde yeni gelişme

Geminin İzmir'de karaya çıkması durumunda Angola'ya gönderilmesinin çok zor olduğuna değinen Bozoğlu, açıkta bekletilip ilgili yetkililer tarafından incelemelerin yapılması gerektiğini, tehlikeli bir durumda da gönderilmesini savundu.

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Genel Başkanı Baran Bozoğlu, odanın İzmir Şubesi Başkanı Helil İnay Kınay ve oda yetkilileri, Angola'dan söküm için İzmir'in Aliağa İlçesi'ne getirilmekte olan ve radyoaktif atık yüklü olduğu ileri sürülen 'Kuito' adlı gemiyle ilgili Aliağa Gemi Geri Dönüşüm Tesisi önünde basın açıklaması yaptı. 'Uranüs' adlı römorkör tarafından çekilen gemide, tehlikeli atıkla radyoaktiviteye dair ciddi bulgular olduğunu savunan Bozoğlu, gemideki radyoaktivitenin normalden 5 kat yüksek olduğunu belirtti.

TÜRKİYE'YE ZEHİRLİ DEV GEMİ GELİYOR

"DAHA DETAYLI İNCELEME YAPILMALI"

Bazı çevrecilerin de destek verdiği Bozoğlu, “Angola'da rafineri görevi yapan bir gemi şu anda Türkiye'ye geliyor. Gemi 2-3 gün boyunca Girit Adası çevresinde 8 çizen bir rotada bekledi. Bu lodos veya başka konular nedeniyle olabilir. Dün akşam saatlerinde 'Kuito' adlı gemi tekrar Türkiye'ye doğru yola çıktı. Bu gemi içinde tehlikeli atıkların, asbestin olduğunu ve radyoaktivitesinin çok yüksek olduğuna dair raporlar var elimizde. Texcom adlı firma tarafından hazırlanan raporun içinde, sınır değeri ve doğal olan radyoaktiften 5 kat yüksek radyoaktivitenin olduğu tespit edilmiş durumda. Ayrıca daha detaylı inceleme yapılması gerektiği vurgulanmış. Bunun yanında, rafineri görevi gören gemilerde, doğal radyoaktivitenin yüksek olacağının net bir şekilde vurgulandığını biliyoruz" diye konuştu.

2 MİLYON METRE BORU SİSTEMİ

Yıllardır ham petrolün işlendiği gemide tahminlerine göre yaklaşık 2 milyon metre uzunluğunda boru hattı olduğunu ve bu boruların içinin de petrol atığıyla kaplı olduğunu dile getiren Bozoğlu, “Bu geminin 1979 yılında denize çıktığını biliyoruz. Yıllardır petrolü işleyen geminin içinde, tahminimize göre 2 milyon metre uzunluğunda boru sistemi olduğunu ve bunun içinde de petrol atıklarının olduğunu biliyoruz. Bu bilgiler ışığında biz daha önce yetkililerden bu konuda önlem almalarıyla ilgili uyarıda bulunmuştuk. Ancak şu ana kadar ilgili kurumlardan hiçbir açıklama yapılmadı. Biraz önce Aliağa'da Liman Başkanlığı'nı ziyaret ettik ve bilgi almaya çalıştık. Fakat kendilerinde de geminin detaylarına, içinde ne olduğuna dair bilgilerinin bulunmadığını, geminin buraya gelmesinin ardından inceleme yapılacağını ifade ettiler. Bu, Türkiye'nin en büyük problemidir. Türkiye'nin havasını, suyunu, toprağını risk altına alan bir geminin Türkiye'ye yanaşmasına dair, yöneticisinin, bakanının, il müdürünün bu konuda hiçbir bilgisinin olmadığını net bir şekilde göstermektedir. 'Gemi bizim karasularımıza girdikten sonra bu gemide inceleme yapacağız' demek bilim dışıdır. O yüzden bu gemi buraya gelmeden önce Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Ulaştırma Bakanlığı'nın detaylı bilgisinin olması gerekirdi. Gemiyle ilgili 3 kurumdan yazı alındığı söylendi, bunlardan biri şu anda Aliağa'da görev yapan işletmelerden oluşan bir derneğin paydaşıdır, yani 'Al gülüm ver gülüm' olayıyla karşı karşıyayız. Bu raporu hazırladığı iddia edilen ki ortaya henüz rapor konmuş değil, bu kurumda buradaki derneğin partneridir. Bunun yanında Angola'daki ilgili bakanlıktan tehlikeli atıkla radyoaktiviteye dair yazı aldıklarını söylüyorlar, Angola devletinin radyoaktivite ve tehlikeli atıklara dair nasıl bir bilgi birikimi olduğu konusunda bizim şüphelerimiz var. Elimizde, bu geminin ihalesine yönelik bir sözleşme var" dedi.

ÇIKAN RADYOAKTİVİTE ANGOLA'YA GÖNDERİLECEK

Türkiye'deki yetkililerle Angola hükümet yetkilileri arasında bir sözleşme yapıldığından söz edildiğini aktaran Bozoğlu, “Bu sözleşmenin 8. maddesinde net bir şekilde şu söyleniyor, doğal yollarla oluşmuş radyoaktivitenin yüksek olabilme ihtimalinden bahsediyor. Angola hükümeti ile Türkiye'deki yetkililer arasında, bir anlaşma yapılarak bu çıkan radyoaktivitenin Angola'ya gönderileceğine dair, sözleşmede belirtmişler" diye konuştu.

TONU 250 DOLARA ALINMIŞ

Söküm aşamasına gelen bir geminin normalde tonunun 500 dolardan alındığını ancak bu geminin tonunun 250 dolardan alındığını belirten Bozoğlu şunları kaydetti; "Normalde Bangladeş ve Hindistan gibi ülkelerde, gemi söküm işlemleri gerçekleştiriliyor. Bu ülkeler gemiyi alırken, gemi sahibine, tonuna yaklaşık 500 dolar veriyor. Türkiye'ye gelen bu geminin tonuna yaklaşık 250 dolar verilmiş. Siz bir gemi satıcısı olarak, Hindistan'a bu gemiyi satmak varken, daha fazla para kazanmak varken, neden Türkiye'ye daha ucuz bir şekilde sattınız? Bizim derdimiz, Türkiye'nin suyu, toprağı ve işçi kardeşlerimizin sağlığıdır. Gemi içindeki atıklar, parlayıcı ve yanıcı etkiye sahip, buradaki işçi kardeşlerimiz çalışma yaparken ölüm riskiyle karşı karşıya kalabilirler. Bu endişelerimizden dolayı, apar topar açıklama yapılıp konunun üzerinin örtülmesini doğru bulmuyoruz. Biz Aliağa'da tiyatro oynattırmayacağız. Aliağa'ya gelen geminin temizlenmiş belirli noktalarının üzerine çıkıp, 'Burada bir problem yok' açıklaması bizi tatmin etmeyecek. 'Otopan' adlı gemi, Türkiye'nin önemli bir örneğidir. Türkiye'nin sularında batırılan gemiler, önemli örneklerdir. Umarız, bizim söylediklerimiz doğru çıkmaz, umarız atık yoktur ve radyoaktivite oranı yüksek değildir. Ama bunu bir şekilde ispatlamak adına yapılacak şeyler var. Gemi zaten Türkiye'ye gelmeden önce bu bilginin gelmiş olması gerekiyordu. Gemi, limana yanaşmadan, uzak bir noktada, durdurulup, bağımsız kurumlar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın yetkilileri tarafından inceleme yapılması, numune alınması gerekiyor. Mobil cihazlarla yapılan ölçüm bizi tatmin etmez. Bu süre de bir iki saat sürmez, ortalama 60 gün boyunca incelemelerin sürmesi gerekiyor. Gemi karaya çıktıktan sonra geri gönderilmesi biraz daha zorlaşıyor. Çünkü artık atık oluyor. Aslında şu an bile bu bir atık, bunu çeken Uranüs adında bir gemi var. Buraya bıraktıktan sonra gidecek. Gemide tehlikeli bir durum çıkarsa Angola'ya gönderecekleri yönünde söz veriyorlar. Biz de bu sözü güvenmek istiyoruz. Gemide inceleme yapmak için talebimiz olacak, eğer verilmezse hukuki süreç devam edecek."

"ÇOK CİDDİ İDDİALAR VAR"

Odanın İzmir Şubesi Başkanı Helil İnay Kınay, “Aliağa ciddi problemler yaşayan ve kentimizin kanayan yarası. O noktada, gemi sökümde 1980'lerden beri süregelen ve her ne kadar iyileştirmeler yapıldığı söylense de ciddi problemler yaşıyoruz. Bu gemiyle ilgili çok ciddi iddialar var, biz de en ufak şüpheye yer bırakmayacak şekilde, bilgilerin paylaşılmasını istiyoruz. Ama bu süreçte, artık Avrupa'nın terk ettiği 3. Dünya ülkelerine doğru yönlendirdiği gemi söküm gibi tehlikeli atık üreten sürecin çok daha hassas yönetilmesi gerekiyor. Biz gerekli yasal girişimlerimizi yaptık, merkezi ve idari yetkililerin gerekli cevabı vermesini bekliyoruz" dedi. Öte yandan Gemi Geri Dönüşüm Derneği Başkanı Adem Şimşek, konuyla ilgili ilerleyen günlerde bir açıklama yapacaklarını dile getirdi.

GÜNLÜK 100 BİN VARİL PATROL İŞLİYOR

Kuito FPSO adlı gemi 1979 yılında faaliyete geçti ve 1999 yılında modifiye edildi. Günlük 100 bin varil ham petrol işleme ve 1.4 milyon varil depolama kapasitesine sahip gemi, 2000 yılından bu yana Angola açıklarında ham petrol işlemek üzere kullanılıyordu. Ön temizliği yapılan geminin sökülmesini öngören ihale geçen yıl yapıldı. Geminin bu hafta ortasında Aliağa'da olması bekleniyor.

BAKANLIĞA BAŞVURU YOK

Haberlerle ilgili Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kaynaklarından da açıklama yapıldı.

Açıklamada şu ifadeler yer aldı:

Aliağa Gemi Söküm Bölgesinde, gemi geri dönüşüm faaliyetinde bulunmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler gemi söküm tesisi için uygun kriterleri sağlamak kaydıyla Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’ndan Gemi Söküm Yetki Belgesi ve Bakanlığımızdan Gemi Söküm İzin Belgesi alarak faaliyet göstermektedir.

Bu bölgeye ağırlıklı olarak yurt dışından hurda gemi gelmekte olup, Ülkemize getirilen hurda gemiler için Basel Konvansiyoneli Notifikasyon prosedürü uygulanmaktadır. Notifikasyon formu yanı sıra tehlikeli madde envanter raporu istenmekte, gemilerin envanter raporları incelenerek, Notifikasyon formunun onaylanması suretiyle gemi ithalatlarına izin verilmektedir.

Şu ana kadar Bakanlığımıza ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğümüze bahse konu gemiye istinaden resmi bir başvuru olmamakla birlikte başvuru sırasında Basel Konvansiyoneline göre teslim edilmesi gereken evraklardan Tehlikeli Madde Envanter Raporu, Survey Raporu ve ilgili bilgi belgelerde geminin Ülkemize sökümüne uygunsuzluk tespiti halinde mahrece iade edilmektedir.

Ayrıca Ülkemize söküm amacıyla getirilen gemiler Aliağa Liman Başkanlığı’ndan Yanaşma İzni almadan önce demirleme bölgesinde Tehlikeli Madde Envanter Raporu ve Survey Raporu teyidi amacıyla Mütemmim Cüz Komisyonu oluşturulmakta ve bu komisyon öncesinde beyan edilenlerin doğruluğunu tespit etmektedir. Beyan dışı atık söz konusu olması durumunda ise bahse konu gemi mahrece iade edilmektedir.

Bu işleyiş içerisinde Kuito Gemisine ait Bakanlığımıza ve İzmir İl Müdürlüğümüze herhangi bir başvuru olmamakla birlikte başvuru halinde bahsedilen prosedür uygulanacaktır.

Konu hakkında yapılan ihbar üzerine, gemi hakkında inceleme ve araştırmalar yapılmıştır. Araştırmalar neticesinde gemiye ait radyasyon temizleme çalışmalarının ilk olarak Kasım ayında yapıldığı ve ölçümlerde olumsuzluk tespit edilmediği, sonrasında ise İngiliz Aberdeen Radiation tarafından ikinci kez geminin radyasyon ölçümlerinin yapıldığı ve ilk ölçümlerle uyum sağlandığı tespit edilmiştir. Tespit sonucuna göre geminin en yüksek radyasyon ölçüm değerinin 0,23µSv/h olduğu ve diğer ölçümlerin bu değerin altında olduğu ifade edilmekte olup 0,23µSv/h değeri uluslararası limit değeri aşmamaktadır. Ayrıca Angola Hükümetinin Atom Enerjisi Kurumu tarafından da radyasyon ölçüm değerlerinin 0,2µSv/h’nin altında olduğu beyan edilmiştir.

Tüm bu değerlendirmeler neticesinde Kuito Gemisi Türkiye karasuları demirleme bölgesine geldiği anda Aliağa Liman Başkanlığınca Yanaşma İzni düzenlenmeden önce geminin survey raporuna istinaden oluşturulan Mütemmim Cüz komisyonuna Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, TAEK ya da AFAD personelleri dahil edilecek olup Mütemmim Cüz komisyonunun tespitleri sonucunda beyana aykırı (Sınır değerleri aşan Radyasyon tespiti, Mütemmim Cüz harici Tehlikeli Atık ya da Madde tespiti) bir husus tespiti halinde geminin notifikasyon onayı yapılmaksızın mahrece iade edilecektir.