Kritik ziyaret

ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney, 12 ülkeyi kapsayan bölge gezisinin son durağı olan Ankara`ya geldi. Cheney, İsrail`deki temaslarının uzaması nedeniyle Esenboğa Havalimanı`na bir buçuk saat gecikmeli olarak ulaştı. 

Yarın sona erecek kısa ziyaretin ana gündem maddesini Irak oluÅŸturuyor.ÂCheney'in ziyaretinde ayrıca ikili konular, uluslararası terör, OrtadoÄŸu ve ISAF Komutası'nın yanısıra enerji projeleri de müzakere edilecek.

Cheney, görüşmelerde Irak karşılığında iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın güçlendirilmesi konularını dile getirirken, Türk tarafı ise ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi beklentisini iletecek.

Bu çerçevede, Türk-ABD Ekonomik Ortaklık Komisyonu'nun kararlarına değinilirken askeri satış kredilerinden (FMS) doğan borçlarının silinmesinin önemi bir kez daha ifade edilmesi bekleniyor.

Cheney'nin ziyaretinde Türk yetkililerin dikkatini Irak'ın elindeki kimyasal silahlara çekerek, bu silahların Türkiye'yi de tehdit ettiği mesajını da verecek.

CHENEY'NÄ°N PROGRAMI

Irak'ın etkili gazetelerinden Babil'in ''savaş habercisi'' olarak nitelendirdiği Cheney'nin Türkiye'yi de kapsayan Ortadoğu turunda, Mısır, İsrail, Ürdün, Suudi Arabistan, Yemen, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Bahreyn, Kuveyt'i ziyaret etti.

İsrail`deki programının uzaması nedeniyle Cheney`in Ankara`ya varışı, daha önce belirtilen saat 16.00`dan 17.00`ye alındı. Bu nedenle Cheney`in Anıtkabir ziyareti de yarın sabaha ertelendi. Cheney`in programındaki diğer görüşmeler, daha önce belirtildiği şekilde yapılacak.

Ankara'da ilk olarak Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile biraraya gelecek olan Başkan Yardımcısı, daha sonra Başbakan Bülent Ecevit başkanlığındaki heyetlerarası görüşmelere katılacak. Cheney ile Türk tarafı, görüşmelere çalışma yemeğinde de devam edecek.

Cheney'nin bu geceyi Ankara'da geçirdikten sonra yarın sabah erken saatlerde düzenleyeceği basın toplantısı ve Anıtkabir ziyaretinin ardından Türkiye'den ayrılması bekleniyor. 

Bu arada ABD Başkan Yardımcısı'nın ziyareti çerçevesinde yapacağı görüşmelere, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu ve diğer askeri yetkililer de katılacak. ABD kaynakları, görüşmelerde Kıvrıkoğlu'nun da bulunmasını, ''askeri tavsiye almak'' açısından önemli gördüklerini ifade ediyorlar. 

IRAK’A MÜDAHALE

Bölge gezisi boyunca Irak'ı hedefleyen olası bir askeri harekatın aleyhindeki görüşleri dinleyen Cheney'e Ankara'da en üst düzey Türk yetkililerinin ağızından Türkiye'nin hassasiyetleri ve ciddi kaygıları aktarılacak. Cheney'in, Irak konusunda ABD Yönetiminin bilinen argümanlarını yinelemesi bekleniyor. Türkiye'nin gezinin son durağı olması, Irak ile ilgili değerlendirmeler açısından bir avantaj sayılıyor.

Kalp hastası Cheney'nin Ortadoğu turu, Washington'daki gözlemcilere göre, ABD'nin Irak'a askeri harekata yönelik planlarında ciddiyetine işaret ediyor. Washington çevreleri, ABD'de Kongre seçimleri zamanı olan Kasım ayından kısa süre önce ABD Başkanı George Bush yönetiminin Irak'a askeri bir harekata girişmesinin beklenebileceği ve Cheney'nin ziyaretinin, planların ciddiyetinin göstergesi olduğunu savunuyor.

ABD'nin kendisini devireceÄŸini anlayan Irak lideri Saddam Hüseyin'in özellikle Ä°srail veya diÄŸer komÅŸu ülkelere kimyasal ve biyolojik silah taşıyan füzelerle saldırabileceÄŸi görüşünü taşıyan ABD yönetimi, böyle bir olasılığın OrtadoÄŸu'da büyük bir savaşın patlak verebileceÄŸine dair endiÅŸesini Ankara'ya da aktaracak.Â

Cheney'nin turu öncesinde basını Washington'da bilgilendiren ABD'li üst düzey yetkililer, Washington'ın politikasının Irak'ta rejim değişikliği olduğunu belirterek, ''Irak'ın komşuları için, bölgenin barışı için bir tehdit ve tehlike olduğuna inanıyoruz. Ancak görüşmelerin asıl odağı bu olmayacak. Bu amaca (rejim değişikliğine) nasıl ulaşılacağı konusunda hiçbir karar verilmedi'' diye konuşmuştu. 

Bu arada ABD'nin, ilkbahar aylarında Avrupa'da 300'den fazla Iraklı muhalifi bir araya getirecek bir konferans planladığı da belirtiliyor. 

ORTADOÄžU

Ortadoğu'da şiddetini giderek artıran olayların da ele alınacağı görüşmelerde, Ankara'nın ABD yönetimine, şiddetin sona ermesi için daha çok çaba harcaması gerektiği çağrısında bulunması bekleniyor.

Ortadoğu'daki şiddetin doruğa tırmanması üzerine arabuluculuk görevini yeniden yürütmek amacıyla bölgeye Özel Temsilcisi Anthony Zinni'yi gönderen Washington'un tutum değişikliğinden memnun olan Ankara, zaman kaybedilmeden tarafları görüşme masasına oturulması gereğini Cheney'e anlatırken Başbakan Ecevit'in özel temsilcisi sıfatıyla bölgeye gönderilen Dışişleri Müsteşar Yardımcısı Ali Tuygan'ın izlemlerinden yararlanılacak.

ULUSLARARASI TERÖR

Cheney'in çantasındaki önemli dosyalardan birini uluslararası terörle mücadele oluşturacak. Bu çerçevede, Afganistan'daki durum ile Taliban ve El Kaide'ye yönelik operasyonlara değinilirken Ankara, önemsediği terör örgütlere karşı mücadelenin önemini vurgulanacak.

ISAF KOMUTASI

11 Eylül saldırılarının ardından başlatılan terörizme karşı savaş ve bu çerçevede Türkiye'nin de yer aldığı Afganistan'daki Uluslar arası Güvenlik Destek Gücü'nün de (ISAF) görüşmelerde ele alınması bekleniyor. ISAF'ın gerek şu andaki halinin, gerekse zaman içinde nasıl gelişeceğinin konuşulacağı görüşmelerde, Türkiye'nin bu gücün komutasını İngiltere'den devralması konusunun gündeme gelmesine kesin gözüyle bakılıyor. 

ENERJİ İŞBİRLİĞİ

Petrol şirketleriyle yakınlığı bilinen Bush Yönetiminin Türkiye ile yapılan enerji işbirliğine verdiği önceliği, Cheney tarafından bir kez daha dile getirilecek. Enerji alanındaki görüşmelerde hem Hazar bölgesi kaynaklarının Batı'ya ulaştırılmasına ilişkin boru hattı projeleri, hem de ABD'li şirketlerin Türkiye'deki iş olanakları üzerinde durulması bekleniyor.

11 EYLÜL'DEN BU YANA ÜÇÜNCÜ AĞIR TOP

Dick Cheney, 11 Eylül'den bu yana Bush Yönetiminin Türkiye'de ağırlanan üçüncü ağır topu olacak. Cheney'den önce Savunma Bakanı Donald Rumsfeld Ekim'de, Dışişleri Bakanı Colin Powell ise Aralık ayında Türkiye'yi ziyaret etmişlerdi. Bu arada, Başbakan Bülent Ecevit, Ocak ayında Washington'a yaptığı ziyaret sırasında Cheney ile de bir görüşme yapmıştı.

Cheney, Salı günü öğleden sonra geleceği Ankara'da ilk olarak Anıtkabir'i ziyaret edecek. Bunun ardından Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından kabul edilecek olan Cheney'in daha sonra Başbakan Bülent Ecevit ile biraraya gelecek. Ecevit, bunun ardından Cheney'in onurura akşam yemeği verecek.

Görüşme ve yemeğinde Cheney'in Türk askerlerinin Irak, Afganistan ve Ortadoğu gibi sorunlara ilişkin görüşlerini öğrenebilmek için özellikle görüşmek istediği Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu'nun da bulunması bekleniyor. Geceyi Ankara'da geçirecek olan Cheney, ertesi gün Türkiye'den ayrılacak.

CHENEY KÄ°MDÄ°R?

ABD'nin 4 ayrı baÅŸkanıyla birlikte çalışan (Richard Nixon, Gerald Ford, George Bush, George W. Bush) BaÅŸkan Yardımcısı Dick Cheney, 35 yıllık kariyeri boyunca önemli resmi ve sivil görevler üstlendi.Â

Nebraska'da 30 Ocak 1941 tarihinde doÄŸan Cheney, eÄŸitimini tamamladıktan sonra, 1969 yılında Nixon yönetimi sırasında Ekonomi ofisindeki göreviyle ilk kez Bayaz Saray'da çalışmaya baÅŸladı.Â

Ford yönetimi boyunca baÅŸkana en yakın en yakın isimlerden biri olan Cheney, 1977-1989 yılları arasında Kongre üyeliÄŸi, 1989-1993 yılları arasında da Savunma Bakanlığı yaptı.Â

1989 Mart ayından 1993 yılının Ocak ayına kadar bu görevi sürdürenCheney, bu dönemde ABD'nin son dönemdeki en önemli iki operasyonu (Panama'daki ''Haklı Neden'' ve OrtadoÄŸu'daki ''Çöl Fırtınası'') yönetti.Â

Washington'daki uzmanların ''SoÄŸuk SavaÅŸ'ın bitiminin ardından ABD ordusunun yeniden ÅŸekillenmesinin baÅŸ mimarı'' olarak nitelendirdiÄŸi Cheney, baba George Bush tarafından 1991 yılında Körfez Savaşı'ndaki liderliÄŸinden dolayı Özgürlük Madalyası ile ödüllendirildi.Â

Kalp hastası olan ve 38 yıldır lise yıllarındaki sevgilisi Lynne Ann Vincent ile evli olan Cheney'nin iki kızı ve üç torunu bulunuyor. 

Kürtaj karşıtı görüşleriyle Cumhuriyetçi Parti kadrolarından büyük sempati toplayan Cheney, oÄŸul Bush'un dış politikadaki tecrübesizliÄŸi göz önüne alındığında, ABD yönetiminin dünya politikasına ağırlıklı olarak yön veriyor.Â

Savunma Bakanlığı görevinden ayrıldıktan sonra bir petrol ÅŸirketinde yöneticilik yapan Cheney'nin petrol ÅŸirketleriyle yakın iliÅŸkisinin, OrtadoÄŸu'ya ve Bakü-Ceyhan projesine yaklaşımlarında etkili olduÄŸu yorumları yapılıyor.Â

ABD, son dönemde Enron ÅŸirketinin iflasıyla tarihindeki en büyük skandallarından biriyle çalkalanırken, skandalın siyasi boyutları, Cheney'ye kadar uzanmıştı. Cheney'nin geçen yıl Enron yöneticileriyle 6 kez buluÅŸtuÄŸu ortaya çıkmış, bu ÅŸirketin Hindistan'daki bir enerji projesinden 64 milyon dolarlık alacağını kurtarmak için muhalefet lideri Sonya Gandi ile Beyaz Saray'daki görüşmesi de Bush yönetimini zor durumda bırakmıştı. Â

Gözlemciler, Cheney'nin baba Bush yönetiminden ayrıldıktan sonra dünyanın en büyük petrol arama teçhizatı üreticisi olan Halliburton'un başkanlığına getirildiğine ve oğul Bush yönetimine, büyük bir kişisel servetle döndüğüne dikkat çekiyorlar.