’Köpek burunlu’ arılar
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Mart 16, 2008 00:00
İstanbul Milli Eğitim Müdürü Ata Özer’in okullarda uyuşturucuyla mücadele için, "keş" arılardan yararlanma projesini Adli Bilim Uzmanı Sevil Atasoy, Hürriyet için değerlendirdi. Kokuları ayırt etme yeteneği çok yüksek olan canlılardan eskiden beri yararlanılıyor. Bir İngiliz firması, patlayıcı bulma ve bitkilerdeki zararlı mantarları tespit etme konusunda eğitilmiş arılar pazarlıyor. Ama arıları uyuşturucu bulmak için eğitme girişimleri bugüne kadar başarılı olmadı.
PATLAYICI ve uyuşturucuları, toprağa gömülü cesetleri, kundaklamalarda kullanılan benzin gibi hızlandırıcıları, ayrıca hasta insan ve bitkileri, çevreye yaydıkları kendilerine özgü koku sayesinde tanıyacak, duyarlı, ucuz, kullanımı kolay ve taşınabilir bir gereç arayışı yeni değil.
Adayların başında, kokuları ayırt etme yeteneği yüksek, kolay eğitilebilen, küçük ve çabuk çoğalan canlılar geliyor. Bazı başarılar elde edilmiyor değil. Örneğin New York şehrine su sağlayan bir baraj gölünün temizliği, elektrot bağlanmış tatlısu kefallerinin davranışı izlenerek denetleniyor. İri farelerle Tanzanya’daki kara mayınları aranıyor, veremliler, tükürüklerinden teşhis edilebiliyor.
100 DOLARLIK ARI
2002 yılından bu yana, bir İngiliz firması, patlayıcıların, bitkilere zararlı mantarların, olgunlaşmış meyve ve sebzelerin kokusunu ya da kanser hastalarının kan, tükürük ve idrarını ayırt edebilecek şekilde eğitilmiş bal arılarını (Apis mellifera), 60-100 dolara, küçük kutular içerisinde pazarlıyor. Arılar, tanımak üzere eğitildikleri kokuyla karşılaşınca, dillerini çıkartıyor, bu davranışları video kamera bağlantılı bir bilgisayar ekranından izleniyor. Tabii, arıların kimseyi sokmaması için gerekli önlemler de alınıyor.
14 Nisan 2008 günü gazetelerimizde İstanbul İl Milli Eğitim Müdürü Ata Özer’in, arı ile uyuşturucu mücadelesi konusundaki düşüncelerini okuyunca, son on yıldır arılarla çalışan ve 2005 yılında, belirli kokuları tanıyacak biçimde eğitilmiş arıların yerleştirildiği "Wasp Hound" (Köpek Arı) adlı gerecin patentini alan, Georgia Üniversitesi mühendislerinden Dr. Glen Rains’ı telefonla aradım.
TEK KOKU TANIYOR
ABD Tarım Bakanlığı’ndan Entomolog Dr. Joe Lewis’in 20 yıldır "Microplitis croceipes" türü, insanı sokmayan yabanarılarının koku alma yeteneklerini incelediğini, Lewis’le birlikte yürüttüğü araştırmalar sonunda, arıları, 5-10 dakika içinde, mısır ve yer fıstığında hastalık yapan bazı mantarların yaydığı "3-oktanon" adlı bir kimyasal maddeyi tanıyacak biçimde eğitebildiğini anlattı. Kokuyu, arının anteni üzerinden geçiriyor, ardından 10 saniye süre ile şekerli su veriyormuş. Arının eğitimi için, bu işlemi üç kez tekrarlamak gerekiyormuş. Bir arı, sadece bir tek kokuyu tanıyabilecek şekilde eğitilebiliyormuş. Arıları, bazı patlayıcılarda bulunan "2, 4-dinitrotoluen"i de algılayabilecek biçimde eğittiğini söyleyen Dr. Rains, esrar elde edilen bitkinin yaprakları ve kokain eldesinde kullanılan bazı kimyasallarla deneyler yapmış ama, başarılı olamamış. Bunların kokusunu ayırt edemeyen arıların, uyuşturucu kullanmış kişileri kokularından ayırt edemeyeceğini söyledi.
KOKUYU NASIL BULUYORLAR
Dr. Glen Rains’ın "Köpek Arı"sı, içinde 5 arı bulunan, bir ucuna fan takılı küçük bir kap. Fan, dışarının havasını kabın içerisine püskürtüyor, havanın içinde arıların tanıdığı koku varsa, "şekerli su bulurum" umuduyla fana yöneliyorlar. Hareketleri bir video kamera sayesinde, bilgisayar ekranından izleniyor ve özel bir yazılımla değerlendiriliyor. Arının hem dişisi, hem de erkeği işe yarıyor. Onun arıları, insanı sokmayan cinsinden ama, tıpkı İngiliz firmasının balarıları gibi, etrafta serbestçe uçmaları mümkün değil. Rains şimdilerde, Avrupa’daki bir firma için arılarını bazı çevre kirliliklerini algılayabilecek şekilde eğitmeye çalıştığını anlattı.
BÖCEKLER KOKUYLA İLETİŞİM KURAR
Tüm canlılar, vücutlarının dışına bilim dünyasında "feromon" adı verilen hormonlar salgılarlar. Feromonların cinsler arasında iletişimi sağlamak, toplumsal ilişki ve hiyerarşiyi düzenlemek, cinsel çekiciliği yönlendirmek gibi görevleri var. Feromonlar, özellikle böceklerin dünyasında çok önemli bir yere sahip. Erkek böcek, feroon sayesinde dişisiyle kilometrelerce öteden ilişki kurar.
Adayların başında, kokuları ayırt etme yeteneği yüksek, kolay eğitilebilen, küçük ve çabuk çoğalan canlılar geliyor. Bazı başarılar elde edilmiyor değil. Örneğin New York şehrine su sağlayan bir baraj gölünün temizliği, elektrot bağlanmış tatlısu kefallerinin davranışı izlenerek denetleniyor. İri farelerle Tanzanya’daki kara mayınları aranıyor, veremliler, tükürüklerinden teşhis edilebiliyor.
100 DOLARLIK ARI
2002 yılından bu yana, bir İngiliz firması, patlayıcıların, bitkilere zararlı mantarların, olgunlaşmış meyve ve sebzelerin kokusunu ya da kanser hastalarının kan, tükürük ve idrarını ayırt edebilecek şekilde eğitilmiş bal arılarını (Apis mellifera), 60-100 dolara, küçük kutular içerisinde pazarlıyor. Arılar, tanımak üzere eğitildikleri kokuyla karşılaşınca, dillerini çıkartıyor, bu davranışları video kamera bağlantılı bir bilgisayar ekranından izleniyor. Tabii, arıların kimseyi sokmaması için gerekli önlemler de alınıyor.
14 Nisan 2008 günü gazetelerimizde İstanbul İl Milli Eğitim Müdürü Ata Özer’in, arı ile uyuşturucu mücadelesi konusundaki düşüncelerini okuyunca, son on yıldır arılarla çalışan ve 2005 yılında, belirli kokuları tanıyacak biçimde eğitilmiş arıların yerleştirildiği "Wasp Hound" (Köpek Arı) adlı gerecin patentini alan, Georgia Üniversitesi mühendislerinden Dr. Glen Rains’ı telefonla aradım.
TEK KOKU TANIYOR
ABD Tarım Bakanlığı’ndan Entomolog Dr. Joe Lewis’in 20 yıldır "Microplitis croceipes" türü, insanı sokmayan yabanarılarının koku alma yeteneklerini incelediğini, Lewis’le birlikte yürüttüğü araştırmalar sonunda, arıları, 5-10 dakika içinde, mısır ve yer fıstığında hastalık yapan bazı mantarların yaydığı "3-oktanon" adlı bir kimyasal maddeyi tanıyacak biçimde eğitebildiğini anlattı. Kokuyu, arının anteni üzerinden geçiriyor, ardından 10 saniye süre ile şekerli su veriyormuş. Arının eğitimi için, bu işlemi üç kez tekrarlamak gerekiyormuş. Bir arı, sadece bir tek kokuyu tanıyabilecek şekilde eğitilebiliyormuş. Arıları, bazı patlayıcılarda bulunan "2, 4-dinitrotoluen"i de algılayabilecek biçimde eğittiğini söyleyen Dr. Rains, esrar elde edilen bitkinin yaprakları ve kokain eldesinde kullanılan bazı kimyasallarla deneyler yapmış ama, başarılı olamamış. Bunların kokusunu ayırt edemeyen arıların, uyuşturucu kullanmış kişileri kokularından ayırt edemeyeceğini söyledi.
KOKUYU NASIL BULUYORLAR
Dr. Glen Rains’ın "Köpek Arı"sı, içinde 5 arı bulunan, bir ucuna fan takılı küçük bir kap. Fan, dışarının havasını kabın içerisine püskürtüyor, havanın içinde arıların tanıdığı koku varsa, "şekerli su bulurum" umuduyla fana yöneliyorlar. Hareketleri bir video kamera sayesinde, bilgisayar ekranından izleniyor ve özel bir yazılımla değerlendiriliyor. Arının hem dişisi, hem de erkeği işe yarıyor. Onun arıları, insanı sokmayan cinsinden ama, tıpkı İngiliz firmasının balarıları gibi, etrafta serbestçe uçmaları mümkün değil. Rains şimdilerde, Avrupa’daki bir firma için arılarını bazı çevre kirliliklerini algılayabilecek şekilde eğitmeye çalıştığını anlattı.
BÖCEKLER KOKUYLA İLETİŞİM KURAR
Tüm canlılar, vücutlarının dışına bilim dünyasında "feromon" adı verilen hormonlar salgılarlar. Feromonların cinsler arasında iletişimi sağlamak, toplumsal ilişki ve hiyerarşiyi düzenlemek, cinsel çekiciliği yönlendirmek gibi görevleri var. Feromonlar, özellikle böceklerin dünyasında çok önemli bir yere sahip. Erkek böcek, feroon sayesinde dişisiyle kilometrelerce öteden ilişki kurar.