Kömür vurgununa Başbakanlık darbesi

Türkiye Kömür İşletmelerine (TKİ) bağlı Ege Linyitleri İşletmeleri Müsesse Müdürlüğü'ne ait Soma-Eynez kömür sahasında, 433 milyon dolarlık vurgun yapıldığı ortaya çıktı. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu (YDK) Kamu İhale Kanunu'na Kanunu''na (KİK) aykırı yapılan ihale ve yolsuzluğu belgeledi. Yolsuzluk nedeniyle devletin uğradığı kaybın, 100 milyon doların üzerinde olduğu hesaplanıyor.

YDK, Hüstaş Maden Sanayi İşletmeleri A.Ş. ile İmbat Madencilik ve Turizm Sanayi A.Ş'nin devleti milyonlarca dolar zarara uğrattığını belgeleyen rapor hazırladı. 10.02.2005 tarihli rapora göre Hüstaş İR.1918 ruhsat numaralı 7,5 milyon tonluk maden kömürü alanındaki rezervi 5 yılda tüketti.

POSASI DEVLETE

Hüstaş, 1999'da "Bize vadedildiği kadar kömür rezervi çıkmadı" diyerek TKİ'den yeni bir rezerv talep etti. TKİ defalarca tekrarlanan bu isteğe 2003'e kadar ret yanıtı verdi. Mayıs 2003'te ise Hüstaş'ın başvuru TKİ yönetimince kabul edilerek tüm rezervi boşaltılmış olan IR.1918 ruhsat nolu saha devlete geri verildi.

YASAL ENGEL ÇIKTI

Hüstaş'a, TKİ'nin devraldığı boşaltılmış saha karşılığı 19 milyon tonluk birinci kalite yeni rezerv alanı verilmesi için işlem başlatıldı. Ancak, Hüstaş üzerindeki icra kararları, SSK ve vergi borçları, KİK gereği yeni alanın ruhsatının firmaya devredilmesine engeldi.

YENİ FİRMA FORMÜLÜ BULUNDU

Hüstaş, icra ve borç engelinden kurtulmak için İmbat Madencilik A.Ş'yi kurdu ve 14 Eylül 2004'te TKİ'ye vereceği İR.1918 ruhsat nolu boş alanı İmbat'a devretti. Böylece TKİ, "yasaklı" Hüstaş yerine İmbat'ın yolunu açtı. Yeni rezerv alanı İmbat'a TKİ'nin 23.09.2004 tarih 39/435 sayılı kararı ile devredildi. 4.10.2004 tarihli devir ve işletme sözleşmesiyle 19 milyon ton rezervli yeni alan, 2015'e kadar İmbat'ın oldu. YDK, bu işlemin maliyetini 433 milyon dolar olarak hesapladı.

TKİ, sözleşmede İmbat firmasına yılda üreteceği 2.250 kcal/kg kalorifik değerli 1.5 milyon ton kömür için ton başına 35 YTL'lik yüzde 100 alım garantisi verdi. Alım garantisine, "Eylül 2004'ten itibaren bayilik sistemine geçilmesi, fakir fukara kömürlerinin zamanında yerlerine ulaştırılması" gerekçe gösterildi.

FAHİŞ FİYAT

TKİ, İmbat ile bu sözleşmeden 13 gün önce, bir başka firma ile kaliteli 2.350 kcal/kg kalorifik değerli kömür için ton başına 24 YTL'den sözleşme yaptı. İmbat'tan alınacak kömüre, diğer firmadan alınacak kömüre göre yüzde 46 daha fazla fiyat verdi.

FİRMANIN TALEBİ

TKİ, ihaleye çıkması gerekirken, doğrudan alım yöntemiyle İmbat'a verdi. Sözleşme KİY'e ve TKİ'yi bağlayan diğer mevzuat hükümlerine uygun yapılmadı. İş, sözleşme sürecinde TKİ'nin ihtiyacından çok Hüstaş'ın (veya İmbat'ın) talebi yönünde yaratıldı.

YDK SORUŞTURMA İSTEDİ

İmbat'a ait ipotekli-hacizli kömür alanının TKİ'ye devrine karşılık, KİK ve TKİ Mal Alım ve İhale yönetmeliğine aykırı olarak ihalesiz rodövans ve kömür alımına ait sözleşme yapılmasının, ilgili Bakanlık Teftiş Kurulu'nca soruşturulması istendi.

ÖRTÜCÜ SORUŞTURMA

Enerji Bakanlığı Teftiş Kurulu (EBTK) müfettişi Hüseyin Arslan'ın hazırladığı 17.5.2006 tarih 40 sayılı raporda, YDK'nın tespitleri reddedildi. Bu raporda, İmbat'a verilen fiyat farkının yüzde 46 değil, yüzde 19 olduğu ileri sürüldü. Sözkonusu işin İmbat'a verilmesinin teknik ve işletmecilik yönünde bir gereklilik olduğu savunularak, herhangi bir cezai işleme gerek görülmediği belirtildi.

YDK ISRAR ETTİ

YDK, bakanlık raporuna 1.11.2005'te ikinci bir raporla karşılık verdi. YDK, bakanlık raporundaki veriler doğru kabul edilse dahi, devletin yine 82 milyon dolarlık zarara uğratıldığını vurguladı.

ERDOĞAN'IN ONAY İLE SUÇ DUYURUSU

İki kurum arasındaki uzlaşmazlık üzerine devreye giren Başbakanlık Teftiş Kurulu, başmüfettişler Selahattin Ergönenç ve Muhsin Biçer'in 30.01.2006 tarihli raporunda YDK'nın iddialarının ciddi olduğunu, Bakanlık Teftiş'in ise işlemlerde ceza ve tazmin istemediğini anımsatarak, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusu yaptı. Başbakan Tayyip Erdoğan'ın onayı ile gönderilen rapor üzerine, savcılığın yolsuzluğun sorumluları hakkında dava açması bekleniyor.