Kök hücrelerin diğer hücrelerden ne farkı var?

Kök hücreler, vücudun herhangi bir organ ya da dokusunda özel bir görev almaz, daha fazla kök hücre üretmek için çalışırlar. Bununla birlikte, gerekli olduğu takdirde vücuttaki başka hücrelere de dönüşebiliyorlar. Bunlar, çok hücreli canlıların hepsinde doku ve organları oluşturan ana hücreler. Kök hücreler ikiye ayrılıyor: Embriyo döneminde oluşanlar ve dokularda bulunan yetişkin kök hücreleri. Embriyo evresinde oluşanlar, dönüşüm açısından en yetenekli olanlar. 200’ün üzerinde hücre tipine farklılaşabiliyorlar. Diğerleriyse genelde hasarlı dokuların onarımı için dönüşüm geçirmekte. Bunu da çoğunlukla bulundukları bölgenin sınırları içinde gerçekleşen durumlar için yapıyorlar. Ama örneğin beyinden elde edilen kök hücreler sadece sinir hücrelerine dönüşebiliyor. Çünkü bulundukları bölgenin böyle bir talebi var.

Kök hücrelere “programlanmamış hücreler” olarak bakılıyor çünkü diğer görevleri üstlenmek için dönüşme yetenekleri olmasına rağmen, bunu yapmaya programlanmış değiller. Ama vücutta bu yönde bir ihtiyaç olursa göreve uygun çalışacak duruma gelebiliyorlar. Dönüştükleri zaman da bu yeni görevlerini sürdürecek şekilde çoğalmaya devam edebilirler. Örneğin, vücudun bir yerinde doku tahribatı oluşursa hemen bunu onarabilecek düzeydeki hücrelere dönüşüp, dokuyu tekrar işlevsel duruma getirmek için çalışıyorlar.

Kök hücrelerin dönüşüm yeteneği bilim insanları tarafından hala incelenmekte. Bunu, genleri bir şekilde kapalı ya da açık konuma getirerek yaptıkları biliniyor. Bu mekanizmayı anlamak, kanser gibi bazı hastalıklarda oluşan anormal hücre bölünmeleri ve hücre farklılaşmalarının sebebini kavramak için çok önemli. Bilim insanları, kök hücreleri araştırarak nasıl davrandıkları, neye göre değişim geçirdiklerini anlamaya çalışıyorlar. Tüm bunları nasıl yaptıklarını anlayabilirsek, onları dilediğimiz gibi yönlendirip vücudun içinden kök hücrelerle başlatılan bir tedavi yaratabiliriz. Şu anda örneğin beyin hücrelerinin ölümü gibi durumlarda kök hücreleri kullanıp yeni hücreler üretebiliyor ve bunu hastalara uygulayabiliyoruz. Ancak kök hücrelerin hepsini elde etmek kolay değil.

Yetişkin kök hücreleri organ ve dokulardan kolayca elde edilebiliyor. Bunun için kişinin kemik iliği uyarılıyor ve buradaki kök hücrelerin damardaki kana geçmesi sağlanıyor. Kandan toplanan hücreler gereksinimi olan hastalara veriliyor. Ancak bir kez vücuttan dışarı çıkarıldıklarında bir daha önceki kadar işlevsel olamıyorlar. Embriyo evresinde oluşan kök hücrelerde böyle bir sorun yok. Ama bunları çıkarmak için embriyo evresindeyken müdahale etmek gerek. Bu da genelde embriyoya zarar verilmesiyle sonuçlanmakta. Fareler üzerinde araştırma yapan bilim insanları, embriyoya zarar vermeden kök hücre elde etmeyi başardılar. Yine de henüz aynı yöntem insanlara rahatlıkla uygulanabilecek düzeye getirilemedi. Bu nedenle, yetişkin kök hücrelerin embriyo kök hücrelerine dönüştürülmesi konusunda bazı araştırmalar yapılmakta.

popsci.com.tr Tarafından Hazırlanmıştır.