KKTC'de 9 aday cumhurbaÅŸkanlığı için yarışacak

Kıbrıs Türkleri son 1,5 yılda, iki genel seçim ve referandum dahil 4. kez sandık başına gitmeye hazırlanıyor. Kıbrıslı Türkler, 1974 Barış Harekatı'nın ardından 7. kez cumhurbaÅŸkanını seçmek için pazar günü sandık başına gidecek. CumhurbaÅŸkanı Rauf DenktaÅŸ, 1976 yılında yapılan ilk seçimden 2000 yılına kadar, her 5 yılda bir yapılan 6 seçimde bu makama seçildi. Pazar günü yapılacak ve DenktaÅŸ'ın aday olmadığı 7. cumhurbaÅŸkanlığı seçiminde 9 aday yarışacak.     Kuzey Kıbrıs'ta federe devlet döneminden baÅŸlayarak bugüne kadar yapılan 6 cumhurbaÅŸkanlığı seçiminin galibi Rauf DenktaÅŸ oldu. 1990 seçimlerine kadar 4 seçimde seçimleri ilk turda kazanan DenktaÅŸ'ın 1990'lı yılların başında Ulusal Birlik Partisi (UBP) ile yollarının ayrılması ve UBP Genel BaÅŸkanı DerviÅŸ EroÄŸlu'nun 1995'ten itibaren aday olmasıyla, son iki seçim 2. tura kaldı. 1995 yılında yapılan ilk iki turlu seçimde EroÄŸlu'yla yarışan DenktaÅŸ, ikinci turda büyük farkla kazanırken, 2000 yılında yapılan son seçimlerde EroÄŸlu'nun birinci turun ardından adaylıktan çekilmesiyle DenktaÅŸ seçimin galibi oldu.     Ä°KÄ° PARTÄ° BAÅžI ÇEKÄ°YOR  KKTC'nin cumhurbaÅŸkanlığı seçimleri açısından seçim tarihi incelendiÄŸinde, Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) ile Toplumcu KurtuluÅŸ Partisi'nin (TKP) kuruluÅŸlarından itibaren 1990 seçimleri hariç tüm seçimlere kendi amblemleriyle katıldıkları da dikkat çekiyor.  1973 yılında kurulan CTP, sol-saÄŸ bloklaÅŸmasının olduÄŸu 1990 seçimleri hariç, tüm seçimlere kendi adayıyla katıldı. Ä°lk seçimlerin yapıldığı 1976 yılında kurulan Toplumcu KurtuluÅŸ Partisi, 1981'den itibaren 1990 dışında her seçime aday gösterdi.     UBP ise DenktaÅŸ'ı önceleri parti adayı olarak, ardından bağımsız aday olarak destekledi, 1995'ten itibaren de ilk kez DenktaÅŸ dışında aday göstermeye baÅŸladı.     DENKTAÅž'IN OY ORANLARI  Seçim sonuçlarına bakıldığında, sol partilerin en büyük baÅŸarıyı 1981 yılında yapılan 2. cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde gösterdikleri dikkat çekiyor. Bu seçimde sol oylardaki yükselmeyle birlikte, DenktaÅŸ'ın oy oranında düşüş oldu ve DenktaÅŸ bu seçimi yüzde 51.5 oyla kazandı.     Daha sonra yapılan seçimleri yüzde 65-70'e varan oy oranıyla kazanan DenktaÅŸ'ın oy oranı, saÄŸ oyların bölünmesi ve UBP Genel BaÅŸkanı EroÄŸlu'nun da adaylığıyla birlikte 1995'te ilk turda yüzde 40'e kadar indi. Ä°kinci turu yüzde 62 oyla kazanan DenktaÅŸ, EroÄŸlu'nun adaylıktan çekilmesiyle 2000 seçimlerini ikinci tur yapılmadan kazandı.     Her seçimde aday çıkaran CTP'nin parti olarak grafiÄŸi izlendiÄŸinde ise en düşük oyu yüzde 10'la 2000 seçimlerinde aldığı görülüyor.     1976'DA YÃœZDE 76.5 Ä°LE DENKTAÅž     Türk Ajansı-Kıbrıs'ın, Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) verilerine dayanarak yaptığı derlemeye göre, 1976 yılında yapılan ilk cumhurbaÅŸkanlığı seçiminde 4 aday yarıştı. UBP adayı olarak seçime katılan Rauf DenktaÅŸ, yüzde 76.5 oy oranıyla ilk cumhurbaÅŸkanı seçilirken, CTP adayı Ahmet Mithat BerberoÄŸlu yüzde 21.5 oranında oy aldı. Toplam 4 adayın yarıştığı bu seçimde bağımsız adaylar M. Åževki Lusignan 427, Servet Sami Dedeçay da 423 oy aldı.     1981 seçimlerinde 5 aday yarıştı. TKP'nin adayı Ziya Rızkı, bu seçimde yüzde 30.5 oy alarak, tarihte partisinin aldığı en yüksek oy oranına ulaÅŸtı. CTP adayı Özker Özgür de yüzde 12.5 oranında oy aldı ve böylece iki partinin toplamıyla sol oylar ilk kez yüzde 43 oranına yükseldi. Sol oyların yükselmesiyle birlikte, UBP adayı CumhurbaÅŸkanı DenktaÅŸ bu seçimi yüzde 51.5'le kazandı.     Bu seçime Demokratik Halk Partisi (DHP) adına Hüsamettin Tanyar da katıldı ve yüzde 4.5 oranında oy aldı. 1981 cumhurbaÅŸkanlığı seçimi bu partinin katıldığı ilk ve son seçim oldu. Bağımsız aday Servet Sami Dedeçay ise 180 oy aldı.     Federe devletten Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne geçiÅŸin, 1983'te devletin ilan edilmesinin ardından, 1985 yılında yapılan seçimi ise DenktaÅŸ yüzde 70 oy oranıyla kazandı. DenktaÅŸ, ilk kez bu seçime bağımsız olarak katıldı.     CTP adayı Özker Özgür yüzde 18'de kalırken, TKP adayı Alpay Durduran yüzde 9.5 oranında oy aldı. Toplam 6 adayın katıldığı bu seçimde bağımsızlardan Arif Hasan Tahsin Desem 694, Servet Sami Dedeçay 514 ve Ayhan Kaymak 337 oy aldı.     SAÄž-SOL BLOKLAÅžTI    1990 yılında yapılan 4. cumhurbaÅŸkanlığı seçimi ise, saÄŸ ve sol oyların bloklara ayrıldığı ilk ve tek seçim olarak kayıtlara geçti.     CumhurbaÅŸkanı DenktaÅŸ, Ulusal Birlik Partisi öncülüğündeki sağın desteÄŸiyle bağımsız aday oldu ve yüzde 66.5 oranında oyla seçimi kazandı.     CTP ve TKP ile diÄŸer sol güçler ise bu seçimde bağımsız aday Ä°smail Bozkurt'u destekledi. Bozkurt, bu seçimde yüzde 32 oranında oy aldı.     Tüm seçimler içinde 3 adaylı tek seçim olan 1990 seçimlerinde Yeni Kıbrıs Partisi (YKP) adına Alpay Durduran da aday oldu ve yüzde 1.2 oranında oy elde etti.     2 TURLU SEÇİM DÖNEMÄ°     Seçimlerin ardından saÄŸdaki bölünme, CumhurbaÅŸkanı DenktaÅŸ ile dönemin BaÅŸbakanı DerviÅŸ EroÄŸlu'nun yollarının ayrılması ve UBP'nin ikiye bölünerek Demokrat Parti'nin (DP) kurulmasıyla ÅŸartlar deÄŸiÅŸti.     1995 cumhurbaÅŸkanlığı seçimleri bu ÅŸartlarda yapıldı ve Ulusal Birlik Partisi ilk kez DenktaÅŸ'a karşı aday çıkardı. Toplam 7 adayın katıldığı bu seçimlerde bağımsız aday Rauf DenktaÅŸ ile UBP adayı DerviÅŸ EroÄŸlu arasında kıran kırana yarış oldu ve seçim ilk kez ikinci tura kaldı.     Ä°lk turda DenktaÅŸ, yüzde 40 oranında oyla seçim tarihinin en düşük oyunu aldı. EroÄŸlu ise ilk turda yüzde 24 oy aldı. Bir hafta sonra yapılan ikinci turu DenktaÅŸ yüzde 62 ile kazanırken, EroÄŸlu yüzde 37.5'te kaldı.     1995 seçimlerinde CTP adayı Özker Özgür yüzde 19'a yakın oy alırken, TKP adayı Mustafa Akıncı yüzde 14, YKP adına yarışa katılan Alpay Durduran da yüzde 1.7 oranında oy aldı.     Seçimin bağımsız adayları Ayhan Kaymak'a 349, Sami GüdenoÄŸlu'na da 132 oy verildi.     2000 SEÇİMÄ°     KKTC'de 2000 yılında yapılan son cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde o güne kadar görülmemiÅŸ bir durum ortaya çıktı. Bağımsız aday CumhurbaÅŸkanı Rauf DenktaÅŸ, bu seçimde de en güçlü rakip olarak UBP adayı DerviÅŸ EroÄŸlu'yla yarıştı.     Toplam 8 adayın yarıştığı 2000 seçimlerinde CumhurbaÅŸkanı DenktaÅŸ yüzde 43.6 oy oranıyla seçimi baÅŸta tamamlamasına karşın, kazanmak için gereken yüzde 50+1'e ulaÅŸamadı. EroÄŸlu ise ilk turda yüzde 30'luk oy oranıyla DenktaÅŸ'la ikinci turda yarışma ÅŸansı elde etti. Ancak bir hafta sonra yapılacak ikinci tur öncesinde EroÄŸlu adaylıktan çekildiÄŸini açıkladı ve böylece ikinci tur yapılmadan DenktaÅŸ'ın cumhurbaÅŸkanlığı ilan edildi.     2000 cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde TKP adayı Mustafa Akıncı yüzde 11.6 oranında oy elde ederken, CTP adayı Mehmet Ali Talat yüzde 10 oranındaki oyuyla CTP'nin seçim tarihindeki en düşük oyunu aldı. Yurtsever Birlik Hareketi (YBH) adayı Arif Hasan Tahsin Desem ise yüzde 2.5 oranında oy elde etti.     Seçimin bağımsız adayları Åžener Levent 899, Turgut AfÅŸaroÄŸlu 553 ve Ayhan Kaymak 369 oy aldı.     9 ADAYLI YARIŞ    KKTC, fırtınalı seçim süreçlerinin ardından pazar günü 7. kez cumhurbaÅŸkanını seçmeye hazırlanıyor. DeÄŸiÅŸken oy oranına karşın ÅŸimdiye kadarki seçimlerin galibi CumhurbaÅŸkanı Rauf DenktaÅŸ'ın aday olmadığı bu seçimde 9 aday yarışıyor.     CTP Genel ve BaÅŸkanı BaÅŸbakan Mehmet Ali Talat, UBP Genel BaÅŸkan DerviÅŸ EroÄŸlu, DP Genel Sekreteri Mustafa ArabacıoÄŸlu, TKP Genel BaÅŸkanı Hüseyin Angolemli, Yeni Parti (YP) Genel BaÅŸkanı Nuri Çevikel, Sosyalist Parti (KSP) adayı Zehra Cengiz, Bağımsız adaylar Zeki BeÅŸiktepeli, Ayhan Kaymak ve Arif Salih KırdaÄŸ'ın aday olduÄŸu seçimde, bir adayın kazanması için yüzde 50'lik oy oranından 1 oy fazla alması gerekiyor.     Herhangi bir adayın bu orana ulaÅŸamaması halinde en fazla oyu alan 2 aday arasında bir hafta sonra 24 Nisan'da ikinci tur yapılacak.     Kamuoyu yoklamaları, CTP Genel BaÅŸkanı ve BaÅŸbakan Talat'ın, seçimi ilk turda kazanacağını gösteriyor.Â