KKTC’de zor seçim

KKTC’de muhalefet partileri, seçimleri kazanmaları halinde BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın hazırladığı planı Rumlarla görüşeceğini ilan ederken, Cumhurbaşkanı Rauf

Denktaş ve iktidar partileri, Annan planının kabul edilemez olduğunu savunuyor. Bu nedenle seçimler, ‘Annan planının referandumu’ olarak algılanıyor.

 

Soru ve cevaplarla tarihi KKTC seçiminin anatomisi ise şöyle:

 

* KKTC’de kim kimi seçiyor?

141 bin 471 seçmen 50 sandalyeli Cumhuriyet Meclisi için oy kullanacak. 7 siyasi partiden 350 aday yarışıyor. Lefkoşa bölgesinde 3 bağımsız aday da seçimlere katılıyor.

 

* KKTC’de kaç il kaç milletvekili çıkartacak?

KKTC’de il yok. 5 büyük yerleşim birimi ilçe konumunda ve ülkede bu ilçeler çerçevesinde 5 seçim bölgesi var. Seçim bölgeleri ilçelerin adlarıyla tanımlanıyor; Lefkoşa, Magosa, Girne, Güzelyurt ve İskele. Lefkoşa 16, Magosa 13, Girne 9, Güzelyurt 7 ve İskele bölgelerinden 5 milletvekili seçilecek.

 

* Seçime katılan partiler hangileri?

Seçimlere katılan siyasi partiler ÅŸunlar;ÂDerviÅŸ EroÄŸlu liderliÄŸindeki UBP (Ulusal Birlik Partisi), Serdar DenktaÅŸ liderliÄŸindeki DP (Demokrat Parti), Mehmet Ali Talat liderliÄŸindeki Cumhuriyetçi Türk Partisi (Cumhuriyetçi Türk Partisi), Mustafa Akıncı liderliÄŸindeki BDH (Barış ve Demokrasi Hareketi), Ali Erel liderliÄŸindeki ÇABP (Çözüm ve Avrupa BirliÄŸi Partisi), OÄŸuz KalelioÄŸlu liderliÄŸinde KAP (Kıbrıs Adalet Partisi) ve ErtuÄŸrul HasipoÄŸlu ile Ali Rıza Görgün’in eÅŸbaÅŸkanlığındaki MBP (Milliyetçi Barış Partisi).

 

* Kim muhalefet kim iktidar?

İktidar’da Başbakan Derviş Eroğlu liderliğindeki Ulusal Birlik Partisi bulunuyor. KKTC’de koalisyon hükümeti işbaşında ve hükümetin küçük ortağı da Turizmden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Serdar Denktaş liderliğindeki Demokrat Parti.

 

Parlamentoda şu andaki 50 sandalyenin dağılımı şöyle: UBP: 19, DP: 13, TKP: 5 ve CTP: 7, MBP:2 ve bağımsızlar: 2. (Bir milletvekili vefat etti, bir milletvekili de istifa edere Belediye Başkanı oldu)

 

Muhalefette bulunan Mustafa Akıncı liderliğindeki Toplumcu Kurtuluş Partisi (TKP) seçimlere Barış ve Demokrasi Hareketi adı altında katılıyor. Cumhuriyetçi Türk Partisi ise, sendikalar ve sivil toplum örgütlerinin de katılımıyla CTP-Birleşik Güçler adını aldı.

 

Ali Erel liderliÄŸindeki Çözüm ve Avrupa BirliÄŸi Partisi (ÇABP) ve OÄŸuz KalelioÄŸlu liderliÄŸindeki Kıbrıs Adalet Partisi (KAP)Âde seçimlerin yeni yüzleri.

 

Milliyetçi Barış Partisi’nin büyük bir çoğunlu, iktidardaki UBP’den ayrılan isimlerden oluşuyor.

 

* Annan planı yanlıları ve karşıtları kim?

UBP ve KAP Annan planına tamamen karşı. Sağ blok içinde yer alan Demokrat Parti ve MBP Annan planının değiştirilmesi kaydı ile görüşülebileceğini savunuyor.

 

Muhalefetteki CTP ile BDH, Annan planı çerçevesinde görüşmelere hemen başlanılmasını istiyor. Liberal Demokrat ÇABP da Annan planını savunan cephe içinde yer alıyor. Bu üç parti, bir protokol yaparak seçimlerden sonra koalisyon kuracaklarını ilan etti.

 

* Seçimlerle Cumhurbaşkanı Denktaş’ın ne ilgisi var?

Seçimlerde parlamento belirlenecek. Seçimlerin Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş ile doğrudan bağlantısı yok. Cumhurbaşkanlığı seçimleri 2005 yılında yapılacak. Ancak muhalefet partileri iktidara gelmeleri halinde Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’ın görüşmecilik sıfatını elinden alacağını ve Annan planını kendilerinin görüşeceğini ilan ederek tüm eleştirilerini Denktaş’a yöneltti. Denktaş da, iktidar partileri lehinde ve Annan planı aleyhinde propaganda başlattı.

 

* Avrupa BirliÄŸi ve ABD ne istiyor?

Avrupa Birliği 1 Mayıs tarihinde Kıbrıs Rum Kesimi’ni tam üyeliğe alacak. Bu nedenle Annan planı çerçevesinde 1 Mayıs’a kadar adada çözüm bulunmasını ve birleşik bir Kıbrıs’ın birliğe üye olmasını istiyor. AB KKTC’yi tanımıyor ve 1 Mayıs’a kadar çözüm bulunmaz ise, ada fiilen ikiye bölünmüş olacak. Bu nedenle açık bir şekilde Annan planını savunan muhalefete tam destek veriyor. ABD de Avrupa Birliği’nin takvimi çerçevesinde adada çözüm istiyor.

 

* Seçim sonuçları neden Türkiye’yi de etkileyecek?

Avrupa Birliği, Türkiye için hazırladığı ilerleme raporunda tam üyelik görüşmeleri için Kıbrıs şartını öne sürdü. Avrupa Birliği, adada çözüm bulunması için Türkiye’ye baskı yapıyor. Avrupa Birliği’ne göre, Annan planı çerçevesinde 1 Mayıs’a kadar çözümün yolu, muhalefetin seçimleri kazanmasından geçiyor.

 

* Seçimlerde yasak var mı?

KKTC seçimleri öncesinde Yüksek Seçim Kurulu seçim yasaklarını ilan etti. Seçim yasakları arasında ilginç maddeler var; Türk ve KKTC bayrağı ilanlarda kullanılmayacak, duvarlara Arapça yazı veya slogan yazılmayacak. Yüksek Seçim Kurulu seçimler için 1.5 trilyon liralık bir bütçe hazırladı.

 

SEÇİM SİSTEMİ KAFALARI KARIŞTIRDI
 

KKTC’de seçmenin, sandık başına giderken seçim sistemini de çok iyi öğrenmesi gerekiyor. Binlerce KKTC vatandaşı, Kıbrıs sorunu ve Annan planı endeksli genel seçimler öncesinde bir yandan partiler ve milletvekilleri arasından seçim yapmaya çalışıyor, bir yandan da nasıl oy vereceğini öğrenmeye çalışıyor, çünkü oy vermek seçim sistemi nedeniyle hiç de kolay değil.

 

KKTC’de seçmenin sandık başında mühür, mühür + tercih ve karma oy olmak üzere 3 ayrı yöntemle oyunu kullanma olanağı var. Seçmen bu sistemlerden birini uygulamak zorunda.

 

EN KOLAY SİSTEM PARTİ SEÇMEK

 

En kolay yöntem parti amblemi üzerine ‘evet’ mührü vurulması. Sadece mühür vurulması durumunda başka herhangi bir işleme gerek yok.

 

Hem mühür, hem tercih halinde ise, tercihlerin mühür vurulan partinin listesinden yapılması zorunlu. Tercihler de o ilçenin çıkaracağı milletvekili sayısının yarısı kadar olmak zorunda.

 

Seçim ve Halkoylaması Yasası uyarınca seçmen, o ilçenin çıkaracağı milletvekili sayısının yarısı kadar milletvekillerini tek tek tercih edebiliyor. Milletvekili sayısının yarısı belirlenirken de kesirler dikkate alınmıyor.

 

İlçelerin çıkaracağı milletvekili sayısı ile buna bağlı olarak yapılabilecek tercih sayısı şöyle:

 

16 milletvekili çıkaracak olan Lefkoşa’da tercih sayısı 8.

13 milletvekili çıkaracak MaÄŸusa’da seçmen 6 tercih yapabilecek.Â

9 milletvekili çıkaracak Girne’de tercih sayısı 4.

7 milletvekili çıkaracak Güzelyurt’ta seçmen 3 tercih yapabilecek.

5 milletvekili çıkaracak İskele’de ise tercih sayısı 2.

 

EN ZOR YÖNTEM KARMA OY

 

Sandık başındaki seçmen için üçüncü yöntem ise karma oy. KKTC seçim sistemi uyarınca seçmen, bir partiye mühür vurmadan farklı parti listelerinden ve bağımsız adaylar arasından tercih yaparak karma oy da kullanabiliyor. Ancak bu durumda da uyulması gereken kurallar var.

 

Karma oy kullanan seçmen, o ilçenin çıkaracağı milletvekili sayısının en az yarısı kadar adaya tercih yapmak zorunda. Bu rakamın altında kalan oylar geçersiz sayılıyor.

 

Bu durumda karma oy kullanan seçmen LefkoÅŸa’da en az 8, en fazla 16; Magosa’da en az 6, en fazla 13; Girne’de en az 4, en fazla 9; Güzelyurt’ta en az 3, en fazla 7 ve Ä°skele’de de en az 2, en fazlaÂ5 tercih yapacak.

 

OY HESABI DA KARIÅžIK

 

Siyasi partilerin seçimlerde aldıkları oyların ve buna baÄŸlı olarak çıkaracağı milletvekili sayısının hesaplanması da, seçim sürecindeÂen fazla sohbet konusu oluÅŸturan konular arasında.

 

Bir partiye vurulan mühür, o partiye bölge milletvekili sayısı kadar oy getiriyor. Mühüre ek olarak yapılan tercihler ise, sadece parti içi avantaj sağlıyor. Karma oydan bir partiye gelen oy sayısı ise, adaylara verilen tercih sayısı kadar.

 

Örneğin, 16 milletvekili çıkaracak Lefkoşa’da (X) partiye vurulan mühür, o partinin hanesine (16) oy olarak yazılır. Aynı partiye karma oydan gelen 3 tercih de (3) oy olarak kaydedilir.