Kitabın power broker'ları
Güncelleme Tarihi:
İhsan YILMAZ
Oluşturulma Tarihi: Eylül 16, 2001 02:04
Hepimiz kitap alırken kendi zevkimiz doğrultusunda bir seçim yaptığımızı sanırız. Beğenmesem neden para verip alayım, bir de üstüne üstlük okuma zahmetine katlanayım diye düşünürüz.
Oysa kendi seçimimiz olduğunu düşündüğümüz kitaplarımız bizim için başkaları tarafından daha önce seçiliyor. Bir avuç insan doğrudan veya dolaylı yoldan okuma tercihimizi belirliyor. Seçtiğimizi sandığımız kitaplar bize ulaşmadan önce zaten seçilmiş durumda. Biz okur olarak aslında o kadar da özgür değiliz.
Kimler mi bunlar: Hangi kitapların yayımlanacağına karar veren yayınevi yöneticileri, medyada kitap eleştirisi yapan eleştirmenler, kitap eklerinin yöneticileri... Kolay bir iş değil yaptıkları.
Türkiye'de ne okuyacağımızı kimler tayin ediyor?
Kimlerin verdiği fikirlerle, savundukları yargılarla bir kitabı alıyoruz?
Türkiye'de yayın dünyasının power brokerları, yayıncılar ve eleştirmenler kimdir?
Onlar için hem araştırma yaptık, hem de zirvede oturuşlarını konumlandırdık.
Bize kitap seçip okutanların kimliklerini, bazılarının adlarını belki kamuoyu ilk kez duyacak. Çünkü onlar, bize sunulan kitapların arkasındaki insanlar.
Fethi Naci
Roman ondan sorulur
Türkiye'de roman denilince akla ilk gelen eleştirmendir Fethi Naci. Nurullah Ataç'tan gelen ‘‘zar atma’’ geleneğini günümüzde sürdüren tek isim. Yeni adların peşine düşer, onları yazar ve okura ulaşmasını sağlar. Son zamanlarda desteklediği, beğendiği Kaan Arslanoğlu ve Cemil Kavukçu'da olduğu gibi. Her yıl 10-15 yeni yazar onun onayıyla okur karşısına çıkıyor. Bugün ünlenip Türkiye'de roman eleştirisi yok diyenler, bir zamanlar onay almak için kapısını aşındırmıştır. Övdüğü roman satılır, okunur. Eleştirinin kurumsallamasında, yayıncılıktaki işlevinde öncülük yaptığı gerçektir. Marksist eleştiri kuramına bağlılığı ve sözünü asla sakınmamasıyla bir ekoldür. Okuru bilir ki, onun yazdığı, çekinmeden ortaya koyduğu kişisel yargılarıdır. Kendisine bağlı, yargılarına inanan bir okur kitlesi vardır. Bir kitabın üzerindeki ‘‘Fethi Naci tarafından okunmuştur’’ damgası, o kitabın büyük bir sınavı geçtiğinin göstergesidir. ‘‘100 Yılın 100 Romanı’’ adlı çalışması Cumhuriyet tarihinin roman serüvenini veren eşsiz bir kaynaktır. Bir eleştirmenin o ülkenin hikaye ve romanının gelişmesiyle paralel olarak gelişeceğini savunur. Her ne kadar eleştirmenlik enayiliktir dese de edebiyatın kendisine verdiği sorumluluktan kaçmaz. Yazılı basının yanı sıra televizyonlarda da kitap eleştirileriyle geniş okur kitlesi üzerindeki etkisini sürdürüyor.
Profesör Dr. Namık kemal Pak
Bilimi best-seller yapan adam
Bilimsel alanda yaptığı yayınlarla tanınan Tübitak, 1993 yılında yayın anlayışında değişiklik yapıp yelpazesini genişletince inanılmaz bir okur sayısı yakaladı. İnsanların roman gibi kolay okuyamayacakları bilim kitapları best-seller listelerine girmeye başladı. Bu işin sırrı ise Tübitak'ın başlattığı popüler Bilim Kitapları serisiydi. Tübitak Başkanı Prof. Dr. Namık Kemal Pak'ın öncülüğünde Tübitak Yayın Komisyonu tarafından seçilerek yayımlanan ve bugüne kadar 155 adet çıkan bu kitaplar yeni bir okur kitlesi yarattı. Bilimin, sayıların dünyası hiç ummadığı kadar bir ilgi gördü. Tübitak bugüne kadar 3.5 milyon kitap satarak bu alanda kırılması zor bir rekora da imza attı.
DOĞAN HIZLAN
Kültürün Papa'sı
Yayın dünyasının en tanınmış ve önemli ismidir. Uzun yıllar yayıncılık ve eleştirmenliği birlikte götürdü. Çalıştığı yayınevlerinde seçtiği kitaplarla okuru yönlendirdiği kadar eleştirileri ile de bilinçli bir okur kitlesinin yaratılmasında büyük bir rol oynadı. Kitabın büyük gazetelerde yer alması onun sayesinde oldu. Okuruna baskı yapmadan, seçtiği kitabı okutmayı amaçlayan bir eleştirmen. Genellikle övdüğü kitabın niteliklerini sıralar, böylece okuru ikna etme eğilimiyle ona kitabı sevdirir. Şiir alanında daha yoğun faaliyet gösterir, saplantılardan, dar bir dünya görüşünden uzak olduğu için eleştirilse de zaman onu haklı çıkarır. Bir kitabın çok satması onun onayına bağlıdır. Bu da geniş okur kitlesi üzerindeki etkisinin bir göstergesidir. Yalnızca kitabın değil, kültür ve sanatın her alanında power broker olarak kabul edilir. Sanat gündeminin oluşturulmasında ve belirlenmesinde en etkili isimlerden biridir. Bu da zaman zaman ona ‘‘Kültürün Papa'sı’’ adının takılmasına neden olur. Çok kimse onun yazmasını bekler, yazmadıkları da belli bir ard düşünceyle kendilerinin onun yazılarında yer almadığını söylerler. Fethi Naci ile birlikte kitap dünyasını, okur profilini belirleyen kişidir.
ENİS BATUR
Yayında kalitenin adı
Edebiyatçı olarak Ankara'da yıldızı parladı, İstanbul'da yayın dünyasında zirveye yerleşti. Yapı Kredi Yayınları'nın yönetecisi olarak her alanda seçkin kitaplar çıkardı. Şair ve yazar olarak taşıdığı beğeniyi daha yaygın bir kimliğe ulaştırarak yayınevi yöneticiliği yapıyor. Yazı dergisinde başlayan nitelikli serüven şimdi hem dergicilikte, hem şairlikte, hem yayıncılıkta devam ediyor. Yirmibeş yılı aşkın bir süre içinde, yaklaşık yüz dergi sayısı, iki bin kitap, birkaç bin ansiklopedi sayfasını yan yana dizme başarısını gösterdi. Değişik alanlara dağılan yayın etkinliğinde Türkiye ile dünyayı bir arada götürme çabasından vazgeçmiyor, bunu kimseye kaptırmak niyetinde de değil. Yayıncıların en çalışkanı. Durmadan kitap yayınlıyor, kendi eserleri çıkıyor. Kitapta olduğu kadar dergicilikte de ‘‘kalite'nin adı’’ olarak kabul ediliyor. Yapı Kredi Yayınları'da biraraya getirdiği ekiple kısa zamanda büyük bir yayıncılık başarısı gösterdi. Başkaları alsın, okusun diye kitap yayımlamayı bir tür sapkınlık olarak nitelese de bu işi en iyi yapanlardan biri.
Semih Sökmen
Fantastik edebiyatı sevdirdi
Günümüz genç kuşağının büyük bir ilgi gösterdiği ve başyapıt olarak J.R.R. Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi'nin kabul edildiği fantastik edebiyatı ülkemize Metis Yayınları tanıttı. Semih Sökmen başta kolej çıkışlıların bu tür kitapların İngilizcelerini okuduğunu, onlar arasında zaten bilindiğini ancak geniş kitlelere kendilerinin yayınları ile ulaştığını düşünüyor. Metis Yayınları'nın da kuruluşu birçok yayıncınınki gibi, kitap okuma meraklısı bir grup genç insanın bir araya gelişiyle oldu. 1982 yılında 12 Eylül'ün umutsuz ortamında insanlarla kitaplar aracılığı ile iletişim kurmak düşüncesi bugün etkili bir yayınevinin doğuşunu getirdi. Bugün yerli ve yabancı edebiyat dışında araştırma kitaplarıyla ve son dönemde güncel kitap dizisiyle kitap okutmada önemli bir işlev üstlenmiş durumda.
ERDAL ÖZ
Kırmızı kalp
Şiir, öykü ve roman yazarlığının yanı sıra uzun yıllar dergicilik de yapan Erdal Öz yayıncılığa 1981 yılında kurduğu Can Yayınları ile başladı. Beyaz zemin üzerine kırmızı kalp şeklindeki logosuyla yayınladığı kitaplar yaklaşık yirmi yıldır okurların kitaplıklarını süslüyor. Marquez'den Eco'ya, Foucoult'dan İsabel Allende'ye, Paul Auster'e kadar klasik ve yeni dünya yazarlarını Türk okuruyla tanıştırdı. Can Yayınları'nın iddialı olduğu bir diğer alan da Türk yazarları. Orhan Pamuk'tan Ahmet Altan'a kadar bugün çok satan yazarların çıkışları yine Can Yayınları'ndan oldu. Yayınevi'nin büyük misyonlarından biri de genç yazarların ilk kitaplarını yayımlaması. Günümüze kadar 1500'ün üzerinde kitap yayımlayan Can Yayınları'nın halen bin çeşit kitabı piyasada bulunuyor. '80 sonrasının okurunun en gözde yayıncısı. Okuma trendini belirlemede önemli bir yeri var.
TURHAN BOZKURT
Yayın dünyasının doktoru
Altın Kitaplar Yayınevi'nin Yönetim Kurulu Üyesi Turhan Bozkurt Tıp Fakültesi'nden sonra baba mesleği olan yayıncılığa gönül verdiği için sektörün tek doktoru. Yayın dünyasının bu saygın ismi kısaca Doktor olarak anılıyor. Altın Kitaplar, Türkiye'de başta Agatha Christie, Stephen King olmak üzere polisiye ve gerilim türü denilince ilk akla gelen isim olsa da bir dönem Doğan Hızlan'ın editörlüğünde Nobel Ödülü kazanmış klasiklerde, edebiyat eserlerinde de hayli iddialı olmuştu. 1955 yılında Sezai Solelli, Bay Stavro ve Seyhan Bilbaşar tarafından kurulan Altın Kitaplar, 1957 yılında Aziz Bozkurt, Fethi Ul ve Turhan Bozkurt tarafından devralındı. 1962'de yayımladıkları Ivo Andric'in Drina Köprüsü, yayınevi için bir dönüm noktası oldu. Başlatılan bu dizide o yıllarda Nobel kazanmış pek çok yazarın eseri yayımlandı. 1955'ten günümüze kadar 2000'in üzerinde kitap yayımlamış olan olan Altın Kitaplar, 1980 sonrasında Milli Eğitim Bakanlığı'nın ders ve yardımcı ders kitaplarını da yayımladı. Hala çok satan kitaplar, romanlar, polisiyeler denince Altın Kitaplar akla geliyor.
Beyoğlu
Kitabın hem üretildiği hem tüketildiği yer
Yayınevleri ve kitapçıları ile eski Bab-ı Áli'nin yerini bugün Beyoğlu almış durumda. İstiklal Caddesi üzerinde ve ara sokaklarında bugün 100'ün üzerinde kitapçı bulunuyor. Türkiye'de metrekare başına en fazla kitapçısı olan Beyoğlu, yeni kitaptan ikinci el kitap satan sahaflara, hobi kitaplıklarına kadar okurun istediği her şeyi bulabileceği bir yer. Beyoğlu bu özelliği ile eğlence merkezi özelliği kadar kültür merkezi de olmuş durumda. Sadece kitapçı değil, bugün birçok yayınevi de Beyoğlu'nda bulunuyor. Kitabın hem üretildiği hem de tüketildiği bir yer kısaca.
Kitapçılıkta çağdaş adım
Türkiye'nin bugün en geniş satış ağına sahip tek kuruluşu olan D&R mağazaları kitabın yeniden okur gündemine gelmesinde büyük bir öneme sahip. 1995 yılında kurulan ve bugün 43 satış mağazası bulunan D&R mağazalarının aylık kitap satışı yaklaşık 90 bin adet. Kitap ve müzik ürünleri ile meraklılarını buluşturan mağazalar zinciri kitap satışına çağdaş bir anlayış getirdi.
MEHMET YAŞİN
Kitapta yeni marka
Usta gazeteci Mehmet Yaşin yönetimindeki Doğan Kitapçılık son yılların en büyük atılımını yapan yayınevi. 1999'daki kuruluşundan bugüne kadar Türk ve dünya gündemini oluşturan kitaplarıyla yeni bir marka oluşturdu. 2000 yılında 140 kitap gibi rekor sayıda kitap basarak bu alanda iddialı olduğunu hemen kanıtlamıştı. Zaten best-beller listeleri de bunun bir göstergesi. Geniş yayın yelpazesiyle hemen her eve bir kitap sokmayı amaçlayan bir yayıncılık anlayışını sürdüren yayınevi yıllardır kitaplıklarda görünmeyen ustaları yeniden okurun gündemine soktu. Reşad Ekrem Koçu kitaplarının gördüğü ilgi yayınevinin yeni bir trend oluşturmadaki başarısının da göstergesi. Türk şiirinin büyük ustaları Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Can Yücel de yine bütün eserleriyle Doğan Kitap raflarında yer aldılar. Fransızlar'ın Stephen King'i olarak kabul edilen Jean Christopher Grange'ı Türk okuruna tanıtan Doğan Kitap, Türk Polisiyesi, Polisiye ve Gerilim, Aşk ve Macera ile Anı Roman kitaplarını topladığı Kırmızısiyah dizisi büyük ilgi gördü. Dünya yayıncılığının son gözdesi olan Mısırbilimci Christian Jack da Doğan Kitap'ın dünya ile aynı anda Türk okuruna tanıttığı yazarlar arasında.
Turhan Günay
Yılda iki bin kitap
Turhan Günay, Türkiye'nin en uzun süre yayımlanan kitap dergisi Cumhuriyet Kitap'ı 1992 yılından beri yönetiyor. Perşembe günleri Cumhuriyet gazetesi ile birlikte verilen Kitap eki 600 haftadır okurlara kitap tanıtıyor ve tavsiye ediyor. Günümüzün en etkili kitap dergisi olarak kabul edilen Cumhuriyet Kitap, perşembe günleri gazetenin tirajını 8-10 bin civarında artırıyor. Okuru yönlendirmede büyük bir işlevi üstlenen Cumhuriyet Kitap, eser kadar onları yaratanların tanıtımına da yer veriyor. Gazetenin kimliği ile bütünleşen dergi, kitap okuru olarak bilinen sınıfa doğrudan hitap ediyor. Bu da onun en önemli ve etkin özelliklerinden biri. Yayın dünyasında farklı ve ayrıcalıklı bir konumda bulunan Cumhuriyet Kitap, okur trendini belirlemede ve kitap dünyasını yönlendirmede özel bir konuma sahip. Derginin yöneticisi Turhan Günay, çocukluğundan beri meraklı olduğu kitap okuma eylemini dergi aracılığı ile geniş bir kitleyle paylaşma fırsatı bulduğunu söylüyor. Dergide ortalama olarak yılda iki bin kitap tanıtılıyor.
Tuğrul Eryılmaz
Kişiliğini dergisine yansıtan bir yönetmen. Yeni imzalar keşfetmenin en büyük zevki olduğunu söyleyen Tuğrul Eryılmaz, hazırladığı Radikal Kitap ekinde de bu ilkesini sürdürüyor. Kısa süre önce yayımlanmaya başlamasına rağmen kitap dünyasını etkileyen, okuru yönlendirmede etkili bir dergi oldu Radikal Kitap. Eryılmaz'ın hedefi 35 yaşın altındaki okur kitlesi. Radikal İki, Cumartesi ve Milliyet Sanat Dergileri'ni de yöneten Tuğrul Eryılmaz sadece kitap değil kültür hayatını da etkileyen bir isim. Fark yaratmak, onun için vazgeçilmez bir özellik. Kitap ekiyle ulaşmayı hedeflediği genç okurun ilgisini nelerin çektiğini çok iyi biliyor. Öyle fazla misyoner duygulara sahip değil. Bugün gençlerin ilgilenmediği örneğin bir Köy Enstitülü yazarı asla kapak yapmam, diyor. Okunmayanı yeniden hatırlatmak, unutulmuşları gün ışığına çıkarmak gibi bir şeyin çok da gerekli olduğuna inanmıyor. Cumhuriyet Kitap ile ayrıldıkları nokta da burada zaten. O bugünün okurunu yaratmanın peşinde.
MURAT BELGE
İletişim'e damgasını vuran editör
Yayın dünyasında akademik kariyerden gelen biri Murat Belge. Yazar, eleştirmen, incelemeci. Bu tavrını, anlayışını, kimliğini, 1983 yılında Taha Parla ile birlikte kurdukları İletişim Yayınları'na yansıttı. Türk yayıncılığında bugün etkin bir imza olan İletişim'in yayın politikası Belge'nin entellektüel kişiliği ile örtüşüyor. Yayıncı olarak yola çıkış amaçları 12 Eylül suskunluğuna karşı gelmekti. Onbeş günlük siyasi dergi Yeni Gündem'i ve Cumhuriyet Dönemi Türk Ansiklopedisi'ni yayımlayarak işe başladılar. Halen yayımlanan Tarih ve Toplum dergisi de yine onlar tarafından çıkartıldı. Toplum ve Bilim, Birikim gibi dergiler düşünce dünyasında yeni ufuklar açtı. Yayınevi araştırmanın önemini, düşünce tarihimize yeni bakış açılarının gereğini bilen bir anlayışta. Yayınevlerinin hepsinin birer favori yazarı vardır, yerli ya da çeviri. İletişim'in şu anki starı da Orhan Pamuk. Araştırma kitapları yayınında önemli bir yer tutan İletişim Yayınları, başlattığı Cep Üniversitesi serisinde sinemadan siyasi partilere, inanç sistemlerinden iletişim teknolojilerine ve ideolojilerden baleye kadar çok geniş bir yelpazede 170 kitaplık bir başvuru kitaplığı oluşturdu.
Deniz Kavukçuoğlu
Kitabın kalesi Tüyap Fuarı
Kitabı Türk insanının gündemine sokan en önemli kuruluş Tüyap. 21 yıldır düzenlediği kitap fuarıyla İstanbul'da okurlarla kitapların büyük buluşmasını sağlıyor. Her yıl yaklaşık 200 yayıncının katıldığı fuar artık bir klasik halini aldı. Yurtdışından konuk yazarların katıldığı, Türk yazarların imza günleri ile okurlarıyla tanışma fırsatı bulduğu, paneller aracılığı ile fikirlerin tartışıldığı Tüyap Kitap Fuarı, okur yaratmada en önemli işlevlerden birini üstleniyor. Fuarı her yıl 200 bin kitap okurunun ziyaret etmesi de bunun en önemli göstergelerinden biri. Yıl boyunca kitapla hiç ilişkisi olmayan biri bile fuara mutlaka uğruyor.
EROL ERDURAN
Subaylıktan yayıncılığa
1927 yılında Remzi Bengi tarafından kurulan Remzi Kitabevi, Türk yayıncılığının en köklü yayınevlerinden biri. Yayın hayatına merhaba dedikleri kitap Ömer Seyfettin'in Yüksek Ökçeler'i. Bu daha sonra yayınevinin günümüze kadar gelen yayıncılık anlayışının da bir göstergesi adeta. Bugün yayınevinin başında bulunan Remzi Bengi'nin damadı Erol Erduran, 1965 yılında Deniz Kuvvetleri'nden ayrılarak çalışmaya başladı ve 1978 yılında Remzi Bengi'nin vefatından sonra işlerin başına geçti. Bugün de farklı alanlardaki dizilerin yanı sıra yine çok satan Türk yazarlarının kitapları ile okuma trendini belirleyenler arasında yer alıyor. Erhan Bener, Emre Kongar, Buket Uzuner, Hıfzı Topuz, Ayşe Kulin gibi yazarları okurla buluşturuyor. Yayınevini iki oğlu Ömer ve Ahmet ile yöneten Erol Erduran, son yılların moda kitaplarını da okura ulaştırıyor. Örneğin Mısır serisi 150-200 bin gibi bir satışa ulaştı. Bu başarı bir çok yayıncının Mısır kitaplarına ilgi göstermesini sağladı. Remzi Kitabevi perakende satışta da açtığı mağazalarla öncülük yapanlardan. Altı kitabevinin yıllık satışı 800 bin kitap.
AHMET KÜFLÜ
İstanbul'a karşı Ankara
Başkent yayıncılarının duayeni Ahmet Tevfik Küflü. 1965 yılında Bilgi Yayınevi'ni kurarak yayıncılık, dağıtım ve kitabevi işletmeye başladı. İstanbul'un yayıncılıktaki üstünlüğüne rağmen Türkiye'nin önemli yazarları bütün eserleri ile Bilgi çatısı altında buluştular. Bugün Halikarnas Balıkçısı'ndan Sait Faik'e, Attila İlhan'dan Sevgi Soysal'a kadar pek çok yazarın bütün eserleri Bilgi Yayınevi tarafından okura ulaştırılıyor. 35 yılda 4 bin çeşit kitap yayınlayan Bilgi'nin şu an piyasada olan kitap sayısı bin civarında.
OSMAN OKÇU
Süpermarket yayıncılığı
Timaş Yayınları'nın kurucuları arasında bulunan ve halen Genel Yayın Yönetmenliği görevini sürdüren Osman Okçu yola süpermarket yayıncılığı anlayışı içinde çıktıklarını söylüyor. Bunu yayımladıkları yazarların isimlerine bakınca da anlamak mümkün. Osman Ulagay, Cüneyt Ülsever, Cengiz Çandar, Fehmi Koru, Hekimoğlu İsmail, İskender Pala, Nazan Bekrioğlu, Nazlı Ilıcak, Mahir Kaynak, Altemur Kılıç, Ümit Meriç gibi düşünce yelpazesinin farklı yerlerinde bulunan isimleri aynı çatı altında topladılar. Çocuk kitaplarından aile içi eğitime, yemek kitabından görgü kitabına, tarihten şiire, popüler kültürden klasiğe, siyasetten ekonomiye kadar farklı türde kitapları yayımlıyor Timaş.
Kimler mi bunlar: Hangi kitapların yayımlanacağına karar veren yayınevi yöneticileri, medyada kitap eleştirisi yapan eleştirmenler, kitap eklerinin yöneticileri... Kolay bir iş değil yaptıkları.
Türkiye'de ne okuyacağımızı kimler tayin ediyor?
Kimlerin verdiği fikirlerle, savundukları yargılarla bir kitabı alıyoruz?
Türkiye'de yayın dünyasının power brokerları, yayıncılar ve eleştirmenler kimdir?
Onlar için hem araştırma yaptık, hem de zirvede oturuşlarını konumlandırdık.
Bize kitap seçip okutanların kimliklerini, bazılarının adlarını belki kamuoyu ilk kez duyacak. Çünkü onlar, bize sunulan kitapların arkasındaki insanlar.
Fethi Naci
Roman ondan sorulur
Türkiye'de roman denilince akla ilk gelen eleştirmendir Fethi Naci. Nurullah Ataç'tan gelen ‘‘zar atma’’ geleneğini günümüzde sürdüren tek isim. Yeni adların peşine düşer, onları yazar ve okura ulaşmasını sağlar. Son zamanlarda desteklediği, beğendiği Kaan Arslanoğlu ve Cemil Kavukçu'da olduğu gibi. Her yıl 10-15 yeni yazar onun onayıyla okur karşısına çıkıyor. Bugün ünlenip Türkiye'de roman eleştirisi yok diyenler, bir zamanlar onay almak için kapısını aşındırmıştır. Övdüğü roman satılır, okunur. Eleştirinin kurumsallamasında, yayıncılıktaki işlevinde öncülük yaptığı gerçektir. Marksist eleştiri kuramına bağlılığı ve sözünü asla sakınmamasıyla bir ekoldür. Okuru bilir ki, onun yazdığı, çekinmeden ortaya koyduğu kişisel yargılarıdır. Kendisine bağlı, yargılarına inanan bir okur kitlesi vardır. Bir kitabın üzerindeki ‘‘Fethi Naci tarafından okunmuştur’’ damgası, o kitabın büyük bir sınavı geçtiğinin göstergesidir. ‘‘100 Yılın 100 Romanı’’ adlı çalışması Cumhuriyet tarihinin roman serüvenini veren eşsiz bir kaynaktır. Bir eleştirmenin o ülkenin hikaye ve romanının gelişmesiyle paralel olarak gelişeceğini savunur. Her ne kadar eleştirmenlik enayiliktir dese de edebiyatın kendisine verdiği sorumluluktan kaçmaz. Yazılı basının yanı sıra televizyonlarda da kitap eleştirileriyle geniş okur kitlesi üzerindeki etkisini sürdürüyor.
Profesör Dr. Namık kemal Pak
Bilimi best-seller yapan adam
Bilimsel alanda yaptığı yayınlarla tanınan Tübitak, 1993 yılında yayın anlayışında değişiklik yapıp yelpazesini genişletince inanılmaz bir okur sayısı yakaladı. İnsanların roman gibi kolay okuyamayacakları bilim kitapları best-seller listelerine girmeye başladı. Bu işin sırrı ise Tübitak'ın başlattığı popüler Bilim Kitapları serisiydi. Tübitak Başkanı Prof. Dr. Namık Kemal Pak'ın öncülüğünde Tübitak Yayın Komisyonu tarafından seçilerek yayımlanan ve bugüne kadar 155 adet çıkan bu kitaplar yeni bir okur kitlesi yarattı. Bilimin, sayıların dünyası hiç ummadığı kadar bir ilgi gördü. Tübitak bugüne kadar 3.5 milyon kitap satarak bu alanda kırılması zor bir rekora da imza attı.
DOĞAN HIZLAN
Kültürün Papa'sı
Yayın dünyasının en tanınmış ve önemli ismidir. Uzun yıllar yayıncılık ve eleştirmenliği birlikte götürdü. Çalıştığı yayınevlerinde seçtiği kitaplarla okuru yönlendirdiği kadar eleştirileri ile de bilinçli bir okur kitlesinin yaratılmasında büyük bir rol oynadı. Kitabın büyük gazetelerde yer alması onun sayesinde oldu. Okuruna baskı yapmadan, seçtiği kitabı okutmayı amaçlayan bir eleştirmen. Genellikle övdüğü kitabın niteliklerini sıralar, böylece okuru ikna etme eğilimiyle ona kitabı sevdirir. Şiir alanında daha yoğun faaliyet gösterir, saplantılardan, dar bir dünya görüşünden uzak olduğu için eleştirilse de zaman onu haklı çıkarır. Bir kitabın çok satması onun onayına bağlıdır. Bu da geniş okur kitlesi üzerindeki etkisinin bir göstergesidir. Yalnızca kitabın değil, kültür ve sanatın her alanında power broker olarak kabul edilir. Sanat gündeminin oluşturulmasında ve belirlenmesinde en etkili isimlerden biridir. Bu da zaman zaman ona ‘‘Kültürün Papa'sı’’ adının takılmasına neden olur. Çok kimse onun yazmasını bekler, yazmadıkları da belli bir ard düşünceyle kendilerinin onun yazılarında yer almadığını söylerler. Fethi Naci ile birlikte kitap dünyasını, okur profilini belirleyen kişidir.
ENİS BATUR
Yayında kalitenin adı
Edebiyatçı olarak Ankara'da yıldızı parladı, İstanbul'da yayın dünyasında zirveye yerleşti. Yapı Kredi Yayınları'nın yönetecisi olarak her alanda seçkin kitaplar çıkardı. Şair ve yazar olarak taşıdığı beğeniyi daha yaygın bir kimliğe ulaştırarak yayınevi yöneticiliği yapıyor. Yazı dergisinde başlayan nitelikli serüven şimdi hem dergicilikte, hem şairlikte, hem yayıncılıkta devam ediyor. Yirmibeş yılı aşkın bir süre içinde, yaklaşık yüz dergi sayısı, iki bin kitap, birkaç bin ansiklopedi sayfasını yan yana dizme başarısını gösterdi. Değişik alanlara dağılan yayın etkinliğinde Türkiye ile dünyayı bir arada götürme çabasından vazgeçmiyor, bunu kimseye kaptırmak niyetinde de değil. Yayıncıların en çalışkanı. Durmadan kitap yayınlıyor, kendi eserleri çıkıyor. Kitapta olduğu kadar dergicilikte de ‘‘kalite'nin adı’’ olarak kabul ediliyor. Yapı Kredi Yayınları'da biraraya getirdiği ekiple kısa zamanda büyük bir yayıncılık başarısı gösterdi. Başkaları alsın, okusun diye kitap yayımlamayı bir tür sapkınlık olarak nitelese de bu işi en iyi yapanlardan biri.
Semih Sökmen
Fantastik edebiyatı sevdirdi
Günümüz genç kuşağının büyük bir ilgi gösterdiği ve başyapıt olarak J.R.R. Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi'nin kabul edildiği fantastik edebiyatı ülkemize Metis Yayınları tanıttı. Semih Sökmen başta kolej çıkışlıların bu tür kitapların İngilizcelerini okuduğunu, onlar arasında zaten bilindiğini ancak geniş kitlelere kendilerinin yayınları ile ulaştığını düşünüyor. Metis Yayınları'nın da kuruluşu birçok yayıncınınki gibi, kitap okuma meraklısı bir grup genç insanın bir araya gelişiyle oldu. 1982 yılında 12 Eylül'ün umutsuz ortamında insanlarla kitaplar aracılığı ile iletişim kurmak düşüncesi bugün etkili bir yayınevinin doğuşunu getirdi. Bugün yerli ve yabancı edebiyat dışında araştırma kitaplarıyla ve son dönemde güncel kitap dizisiyle kitap okutmada önemli bir işlev üstlenmiş durumda.
ERDAL ÖZ
Kırmızı kalp
Şiir, öykü ve roman yazarlığının yanı sıra uzun yıllar dergicilik de yapan Erdal Öz yayıncılığa 1981 yılında kurduğu Can Yayınları ile başladı. Beyaz zemin üzerine kırmızı kalp şeklindeki logosuyla yayınladığı kitaplar yaklaşık yirmi yıldır okurların kitaplıklarını süslüyor. Marquez'den Eco'ya, Foucoult'dan İsabel Allende'ye, Paul Auster'e kadar klasik ve yeni dünya yazarlarını Türk okuruyla tanıştırdı. Can Yayınları'nın iddialı olduğu bir diğer alan da Türk yazarları. Orhan Pamuk'tan Ahmet Altan'a kadar bugün çok satan yazarların çıkışları yine Can Yayınları'ndan oldu. Yayınevi'nin büyük misyonlarından biri de genç yazarların ilk kitaplarını yayımlaması. Günümüze kadar 1500'ün üzerinde kitap yayımlayan Can Yayınları'nın halen bin çeşit kitabı piyasada bulunuyor. '80 sonrasının okurunun en gözde yayıncısı. Okuma trendini belirlemede önemli bir yeri var.
TURHAN BOZKURT
Yayın dünyasının doktoru
Altın Kitaplar Yayınevi'nin Yönetim Kurulu Üyesi Turhan Bozkurt Tıp Fakültesi'nden sonra baba mesleği olan yayıncılığa gönül verdiği için sektörün tek doktoru. Yayın dünyasının bu saygın ismi kısaca Doktor olarak anılıyor. Altın Kitaplar, Türkiye'de başta Agatha Christie, Stephen King olmak üzere polisiye ve gerilim türü denilince ilk akla gelen isim olsa da bir dönem Doğan Hızlan'ın editörlüğünde Nobel Ödülü kazanmış klasiklerde, edebiyat eserlerinde de hayli iddialı olmuştu. 1955 yılında Sezai Solelli, Bay Stavro ve Seyhan Bilbaşar tarafından kurulan Altın Kitaplar, 1957 yılında Aziz Bozkurt, Fethi Ul ve Turhan Bozkurt tarafından devralındı. 1962'de yayımladıkları Ivo Andric'in Drina Köprüsü, yayınevi için bir dönüm noktası oldu. Başlatılan bu dizide o yıllarda Nobel kazanmış pek çok yazarın eseri yayımlandı. 1955'ten günümüze kadar 2000'in üzerinde kitap yayımlamış olan olan Altın Kitaplar, 1980 sonrasında Milli Eğitim Bakanlığı'nın ders ve yardımcı ders kitaplarını da yayımladı. Hala çok satan kitaplar, romanlar, polisiyeler denince Altın Kitaplar akla geliyor.
Beyoğlu
Kitabın hem üretildiği hem tüketildiği yer
Yayınevleri ve kitapçıları ile eski Bab-ı Áli'nin yerini bugün Beyoğlu almış durumda. İstiklal Caddesi üzerinde ve ara sokaklarında bugün 100'ün üzerinde kitapçı bulunuyor. Türkiye'de metrekare başına en fazla kitapçısı olan Beyoğlu, yeni kitaptan ikinci el kitap satan sahaflara, hobi kitaplıklarına kadar okurun istediği her şeyi bulabileceği bir yer. Beyoğlu bu özelliği ile eğlence merkezi özelliği kadar kültür merkezi de olmuş durumda. Sadece kitapçı değil, bugün birçok yayınevi de Beyoğlu'nda bulunuyor. Kitabın hem üretildiği hem de tüketildiği bir yer kısaca.
Kitapçılıkta çağdaş adım
Türkiye'nin bugün en geniş satış ağına sahip tek kuruluşu olan D&R mağazaları kitabın yeniden okur gündemine gelmesinde büyük bir öneme sahip. 1995 yılında kurulan ve bugün 43 satış mağazası bulunan D&R mağazalarının aylık kitap satışı yaklaşık 90 bin adet. Kitap ve müzik ürünleri ile meraklılarını buluşturan mağazalar zinciri kitap satışına çağdaş bir anlayış getirdi.
MEHMET YAŞİN
Kitapta yeni marka
Usta gazeteci Mehmet Yaşin yönetimindeki Doğan Kitapçılık son yılların en büyük atılımını yapan yayınevi. 1999'daki kuruluşundan bugüne kadar Türk ve dünya gündemini oluşturan kitaplarıyla yeni bir marka oluşturdu. 2000 yılında 140 kitap gibi rekor sayıda kitap basarak bu alanda iddialı olduğunu hemen kanıtlamıştı. Zaten best-beller listeleri de bunun bir göstergesi. Geniş yayın yelpazesiyle hemen her eve bir kitap sokmayı amaçlayan bir yayıncılık anlayışını sürdüren yayınevi yıllardır kitaplıklarda görünmeyen ustaları yeniden okurun gündemine soktu. Reşad Ekrem Koçu kitaplarının gördüğü ilgi yayınevinin yeni bir trend oluşturmadaki başarısının da göstergesi. Türk şiirinin büyük ustaları Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Can Yücel de yine bütün eserleriyle Doğan Kitap raflarında yer aldılar. Fransızlar'ın Stephen King'i olarak kabul edilen Jean Christopher Grange'ı Türk okuruna tanıtan Doğan Kitap, Türk Polisiyesi, Polisiye ve Gerilim, Aşk ve Macera ile Anı Roman kitaplarını topladığı Kırmızısiyah dizisi büyük ilgi gördü. Dünya yayıncılığının son gözdesi olan Mısırbilimci Christian Jack da Doğan Kitap'ın dünya ile aynı anda Türk okuruna tanıttığı yazarlar arasında.
Turhan Günay
Yılda iki bin kitap
Turhan Günay, Türkiye'nin en uzun süre yayımlanan kitap dergisi Cumhuriyet Kitap'ı 1992 yılından beri yönetiyor. Perşembe günleri Cumhuriyet gazetesi ile birlikte verilen Kitap eki 600 haftadır okurlara kitap tanıtıyor ve tavsiye ediyor. Günümüzün en etkili kitap dergisi olarak kabul edilen Cumhuriyet Kitap, perşembe günleri gazetenin tirajını 8-10 bin civarında artırıyor. Okuru yönlendirmede büyük bir işlevi üstlenen Cumhuriyet Kitap, eser kadar onları yaratanların tanıtımına da yer veriyor. Gazetenin kimliği ile bütünleşen dergi, kitap okuru olarak bilinen sınıfa doğrudan hitap ediyor. Bu da onun en önemli ve etkin özelliklerinden biri. Yayın dünyasında farklı ve ayrıcalıklı bir konumda bulunan Cumhuriyet Kitap, okur trendini belirlemede ve kitap dünyasını yönlendirmede özel bir konuma sahip. Derginin yöneticisi Turhan Günay, çocukluğundan beri meraklı olduğu kitap okuma eylemini dergi aracılığı ile geniş bir kitleyle paylaşma fırsatı bulduğunu söylüyor. Dergide ortalama olarak yılda iki bin kitap tanıtılıyor.
Tuğrul Eryılmaz
Kişiliğini dergisine yansıtan bir yönetmen. Yeni imzalar keşfetmenin en büyük zevki olduğunu söyleyen Tuğrul Eryılmaz, hazırladığı Radikal Kitap ekinde de bu ilkesini sürdürüyor. Kısa süre önce yayımlanmaya başlamasına rağmen kitap dünyasını etkileyen, okuru yönlendirmede etkili bir dergi oldu Radikal Kitap. Eryılmaz'ın hedefi 35 yaşın altındaki okur kitlesi. Radikal İki, Cumartesi ve Milliyet Sanat Dergileri'ni de yöneten Tuğrul Eryılmaz sadece kitap değil kültür hayatını da etkileyen bir isim. Fark yaratmak, onun için vazgeçilmez bir özellik. Kitap ekiyle ulaşmayı hedeflediği genç okurun ilgisini nelerin çektiğini çok iyi biliyor. Öyle fazla misyoner duygulara sahip değil. Bugün gençlerin ilgilenmediği örneğin bir Köy Enstitülü yazarı asla kapak yapmam, diyor. Okunmayanı yeniden hatırlatmak, unutulmuşları gün ışığına çıkarmak gibi bir şeyin çok da gerekli olduğuna inanmıyor. Cumhuriyet Kitap ile ayrıldıkları nokta da burada zaten. O bugünün okurunu yaratmanın peşinde.
MURAT BELGE
İletişim'e damgasını vuran editör
Yayın dünyasında akademik kariyerden gelen biri Murat Belge. Yazar, eleştirmen, incelemeci. Bu tavrını, anlayışını, kimliğini, 1983 yılında Taha Parla ile birlikte kurdukları İletişim Yayınları'na yansıttı. Türk yayıncılığında bugün etkin bir imza olan İletişim'in yayın politikası Belge'nin entellektüel kişiliği ile örtüşüyor. Yayıncı olarak yola çıkış amaçları 12 Eylül suskunluğuna karşı gelmekti. Onbeş günlük siyasi dergi Yeni Gündem'i ve Cumhuriyet Dönemi Türk Ansiklopedisi'ni yayımlayarak işe başladılar. Halen yayımlanan Tarih ve Toplum dergisi de yine onlar tarafından çıkartıldı. Toplum ve Bilim, Birikim gibi dergiler düşünce dünyasında yeni ufuklar açtı. Yayınevi araştırmanın önemini, düşünce tarihimize yeni bakış açılarının gereğini bilen bir anlayışta. Yayınevlerinin hepsinin birer favori yazarı vardır, yerli ya da çeviri. İletişim'in şu anki starı da Orhan Pamuk. Araştırma kitapları yayınında önemli bir yer tutan İletişim Yayınları, başlattığı Cep Üniversitesi serisinde sinemadan siyasi partilere, inanç sistemlerinden iletişim teknolojilerine ve ideolojilerden baleye kadar çok geniş bir yelpazede 170 kitaplık bir başvuru kitaplığı oluşturdu.
Deniz Kavukçuoğlu
Kitabın kalesi Tüyap Fuarı
Kitabı Türk insanının gündemine sokan en önemli kuruluş Tüyap. 21 yıldır düzenlediği kitap fuarıyla İstanbul'da okurlarla kitapların büyük buluşmasını sağlıyor. Her yıl yaklaşık 200 yayıncının katıldığı fuar artık bir klasik halini aldı. Yurtdışından konuk yazarların katıldığı, Türk yazarların imza günleri ile okurlarıyla tanışma fırsatı bulduğu, paneller aracılığı ile fikirlerin tartışıldığı Tüyap Kitap Fuarı, okur yaratmada en önemli işlevlerden birini üstleniyor. Fuarı her yıl 200 bin kitap okurunun ziyaret etmesi de bunun en önemli göstergelerinden biri. Yıl boyunca kitapla hiç ilişkisi olmayan biri bile fuara mutlaka uğruyor.
EROL ERDURAN
Subaylıktan yayıncılığa
1927 yılında Remzi Bengi tarafından kurulan Remzi Kitabevi, Türk yayıncılığının en köklü yayınevlerinden biri. Yayın hayatına merhaba dedikleri kitap Ömer Seyfettin'in Yüksek Ökçeler'i. Bu daha sonra yayınevinin günümüze kadar gelen yayıncılık anlayışının da bir göstergesi adeta. Bugün yayınevinin başında bulunan Remzi Bengi'nin damadı Erol Erduran, 1965 yılında Deniz Kuvvetleri'nden ayrılarak çalışmaya başladı ve 1978 yılında Remzi Bengi'nin vefatından sonra işlerin başına geçti. Bugün de farklı alanlardaki dizilerin yanı sıra yine çok satan Türk yazarlarının kitapları ile okuma trendini belirleyenler arasında yer alıyor. Erhan Bener, Emre Kongar, Buket Uzuner, Hıfzı Topuz, Ayşe Kulin gibi yazarları okurla buluşturuyor. Yayınevini iki oğlu Ömer ve Ahmet ile yöneten Erol Erduran, son yılların moda kitaplarını da okura ulaştırıyor. Örneğin Mısır serisi 150-200 bin gibi bir satışa ulaştı. Bu başarı bir çok yayıncının Mısır kitaplarına ilgi göstermesini sağladı. Remzi Kitabevi perakende satışta da açtığı mağazalarla öncülük yapanlardan. Altı kitabevinin yıllık satışı 800 bin kitap.
AHMET KÜFLÜ
İstanbul'a karşı Ankara
Başkent yayıncılarının duayeni Ahmet Tevfik Küflü. 1965 yılında Bilgi Yayınevi'ni kurarak yayıncılık, dağıtım ve kitabevi işletmeye başladı. İstanbul'un yayıncılıktaki üstünlüğüne rağmen Türkiye'nin önemli yazarları bütün eserleri ile Bilgi çatısı altında buluştular. Bugün Halikarnas Balıkçısı'ndan Sait Faik'e, Attila İlhan'dan Sevgi Soysal'a kadar pek çok yazarın bütün eserleri Bilgi Yayınevi tarafından okura ulaştırılıyor. 35 yılda 4 bin çeşit kitap yayınlayan Bilgi'nin şu an piyasada olan kitap sayısı bin civarında.
OSMAN OKÇU
Süpermarket yayıncılığı
Timaş Yayınları'nın kurucuları arasında bulunan ve halen Genel Yayın Yönetmenliği görevini sürdüren Osman Okçu yola süpermarket yayıncılığı anlayışı içinde çıktıklarını söylüyor. Bunu yayımladıkları yazarların isimlerine bakınca da anlamak mümkün. Osman Ulagay, Cüneyt Ülsever, Cengiz Çandar, Fehmi Koru, Hekimoğlu İsmail, İskender Pala, Nazan Bekrioğlu, Nazlı Ilıcak, Mahir Kaynak, Altemur Kılıç, Ümit Meriç gibi düşünce yelpazesinin farklı yerlerinde bulunan isimleri aynı çatı altında topladılar. Çocuk kitaplarından aile içi eğitime, yemek kitabından görgü kitabına, tarihten şiire, popüler kültürden klasiğe, siyasetten ekonomiye kadar farklı türde kitapları yayımlıyor Timaş.