Kim demiş hayvan dostlarımız aptal diye

Maymunlar rakamları sayıyor, papağanlar konuşuyor, ahtapotlar bakıp öğreniyor. Peki hayvan aklıyla insan zekası arasındaki fark ne? Bilim dünyası şimdi bu soruyu tartışıyor.

Hayvanların da duyguları var. Çevreye tepki veriyorlar. Peki bu tepkileri verirken yaptıklarının farkındalar mı? Yoksa tıpkı uyurgezerler gibi ne yaptıklarından habersizler mi? Kimi bilimadamlarına göre bazı hayvanlar belli bir bilince sahip, kimileri ise daha da öteye gidip hayvanların ruhu olduğundan söz ediyor.

Etologlar yıllardan beri evrim süreci paralelinde hayvanların kavrama ve algılama yeteneğiyle ilgili araştırmalar yapıyor, böylece insan beyninin gelişim sürecini deşifre etmeye çalışıyorlar. Bilimadamları hayvanların algılama ve kavrama yeteneğini çözerek insan beyninin oluşumuna ışık tutmaya çalışıyorlar. İşte bu amaçla yapılan araştırmalardan birkaç örnek:

Sayı sayan maymunlar

New Yorklu psikologlar Herbert Terrace ve Elizabeth Brannon, maymunlarda aritmetik hesaplar yapabilme yeteneği olduğunu kanıtladılar. Geçen yıl sonunda Science Dergisi'nde yayınlanan makaleye göre çiftin sahip olduğu iki maymun 9'a kadar sayabiliyor ve basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapabiliyor.

abirentte yol bulan fareler

Kobay fareler daha önce bulundukları bir labirente tekrar girdiklerinde yollarını kolaylıkla buluyor. Sanki fareler beyinlerine işlenen labirent şemasını takip ederek hiç tereddüt etmeden yollarını buluyor.

Sayı sayan papağan

İnsanların sözlerini tekrarlayan papağanlar genelde aptal yaratıklar olarak değerlendirilir. Ancak Arizona Üniversitesi'ndeki Alex isimli gri papağan müthiş bir zekaya sahip. 50 ayrı obje veya yemin adını bilip tekrarlayan Alex, ‘Önündeki tepside kaç tane yeşil yün yumağı var’ dendiğinde ‘altı’ diyor. Alex'in şimdi tek sorunu ‘six’i (altı) ‘siss’ olarak telaffuz etmek.

Aynada kendini tanıyan hayvanlar

İnsanlar dışında sadece şempanze ve orangutanların aynadaki akislerini tanıdıkları ortaya çıktı. Uyurken şempanzenin kaşına kırmızı bir leke çizen Amerikalı psikolog Gordon Gallup, uyandığında aynanın önüne geçen hayvanın bu lekeyi çıkarmaya çalıştığını gördü. Bu da maymunlarda ‘ben bilincinin’ geliştiğini ortaya koyuyor.

Münster Üniversitesi'nin Davranış Biyolojisi Profesörlerinden Norbert Sacher, ‘Kavrama yeteneği konusunda insanlar ile hayvanlar arasındaki farklar giderek yok oluyor’ diyor. Şimdi bilimadamları önemli bir araştırmaya hazırlanıyor. Leipzig Hayvanat Bahçesi'nde yapılacak araştırmaya yaklaşık 60 orangutan, goril ve şempanze katılacak. Deneyde insan zekasının kökenine inebilmek için ‘Hayvanlar kendilerini ve diğerlerini nasıl algılıyor?’ ‘Birlikte yaşadıkları diğer maymunların hareketlerine nasıl tepki veriyorlar?’

İngiliz antropolog Robert Martin'e göre insan zekasının gelişimi gıda arama ya da araç gereç ihtiyacından çok, sosyalleşme sürecinde zaten insanda varolan potansiyel sayesinde gelişti. Evrim sürecinde daha yaratıcı, daha esnek olan primat da diğerlerine göre bir adım daha öne geçti.