Keyif tabloda kaldı

1600’lerin ikinci yarısı en çetin Osmanlı-Rus mücadelelerine sahne olmuştu. Ruslar Karadeniz’in peşindeydi. Bir zamanlar Kiev’den Rusları idare eden Ukraynalıların ataları Kazaklar artık Rusların paralı askeriydi. Bugün sıkça Orta Asya’daki Kazak Türkleriyle karıştırılan bu Kazaklar, Rus desteğiyle Osmanlı kıyılarında kanlı soygunlar yapıyorlardı. Rus saldırıları artınca sefer kaçınılmaz oldu. Osmanlı tahtında 4. Mehmed vardı. 1676’da başlayan savaşın şiddeti sınır hattındaki Zaporojya’da daha yakından hissediliyordu. Bugün Rus-Ukrayna çekişmesinin merkezindeki Donetsk yakınındaki bu bölge Kazak birliklerinin de merkeziydi. Kazak kökenli İlya Repin’in meşhur “Türk Sultanına Mektup Yazan Zaporojya Kazakları” tablosundaki Kazaklar da işte bunlardı. Ukrayna arşivlerine dayandırılan rivayetlere göre 4. Mehmed, “Direnmeden teslim olun!” diye ferman yazdı. Kazaklar ise ağır ifadelerin olduğu karşı mektup yazdılar. Her satırda keyiften dört köşe oluyorlardı. Tablo da mektup yazdıkları bu anları gösteriyordu.

BİZİM ARŞİVLERDE BÖYLE BİR MEKTUP YOK

- Prof. Dr. İlber Ortaylı: “Yarı hayali bir hikâye bu. Bizim arşivlerde olan bir mektup değil. Onlara göre böyle bir mektup var. Repin de küstahça ifadelerle dolu bu mektuba dayanmış.”

- Prof. Dr. Erhan Afyoncu: “Piyasada dolaşan ve Ukrayna’ya dayandırılan böyle saygısız mektup var. Rus ve Ukrayna literatüründe farklı tarih ve muhtevaya sahip versiyonları da var. Ama bizim kaynaklarımızda bu mektup yok. Zaten böyle bir şeyi yazmaya da cesaret edemezlerdi.”

İlya Repin’in tablosu o dönem çok meşhur olunca Rus Çarı Alexander satın almıştı. Kazakların Ruslarla birlik olup Türklere karşı savaştıkları günlerin hatırası olarak kalan tablo halen Ukrayna’da Harkov Sanat Müzesi’nde sergileniyor.