Kesilen yol açıldı

Avrupa-Asya demiryolu ağı Türkiye'yi aşarak Ermenistan'a gelmekte ve Ermenistan'da üç kola ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi (Kars-Gümrü-Ayrum-Marneuli-Tiflis yoluyla) Gürcistan'a, ikincisi (İçevan-Kazakh-Bakü yoluyla) Azerbaycan'a, üçüncüsü (Kars-Gümrü-Erivan-Nahçıvan-Meğri-Bakü yoluyla) Azerbaycan'a ulaşmaktadır. Azerbaycan-Ermenistan savaşı sırasında Nisan 1993'de Türkiye'nin Ermenistan sınır kapılarını (Alican Karayolu Sınır Kapısı ve Akyaka Demiryolu Sınır Kapısı) kapatması, demiryolu ile Ermenistan üzerinden eski Sovyet cumhuriyetlerine bağlanan Türkiye'nin doğrudan demiryolu bağlantısının kesilmesine yol açmıştır. Türkiye, Ermenistan'dan Gürcistan'a, Gürcistan üzerinden Rusya Federasyonu ve Azerbaycan'a, Rusya Federasyonu ve Azerbaycan üzerinden Ukrayna'ya, Orta Asya'ya ve Çin'e ulaşamaz hale gelmiştir. Günümüzde Türkiye ile Orta Asya ve Çin arasında demiryolu taşımacılığı İran üzerinden gerçekleşmektedir. Bu nedenle, Türkiye Ermenistan'ı devreden çıkaracak alternatif demiryolu projeleri oluşturmaya başlamıştır. BTK Demiryolu Projesi ile Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan arasında, Batum-Hopa Demiryolu Projesi ile Türkiye-Gürcistan-Rusya Federasyonu arasında, Samsun-Poti Hattı ile Türkiye-Gürcistan arasında yük taşımacılığına olanak sağlayacak alternatif ağların kurulması çözüm yolları olarak gündeme gelmiştir.

BTK Demiryolu Projesi, Türkiye ile Gürcistan arasında doğrudan bir hat inşasını ve bu hattın Azerbaycan'daki mevcut hatta bağlanmasını kapsamaktadır. BTK, Doğu'da Hazar üzerinden Çin ile Kazakistan'ın Aktau Limanı arasında inşa edilecek demiryolu hattıyla, Batı'da ise Boğaz geçişli Marmaray tüp geçidi üzerinden Avrupa demiryolu ağıyla birlikte, Asya ile Avrupa arasında önemli bağlantılardan birini oluşturacaktır. BTK, Asya ve Avrupa arasında yolcu ve yük taşımacılığı alanında yeni imkanlar sunacaktır. Böylece, Bakü-Hazar-Türkmenbaşı-Almatı-Çin güzergahı marifetiyle, Trans-Asya demiryolu ağının da bir parçası haline gelebilecektir. Toplam 124 km. uzunluğunda olan demiryolunun, 92 km.'lik bölümü Türkiye'den, 32 km.'lik bölümü ise Gürcistan'dan geçecektir. Bu bağlamda, Türkiye tarafında 68 km., Gürcistan tarafında ise 30 km. olmak üzere toplam 98 km.'lik yeni demiryolunun yapımı ve ayrıca Gürcistan'da Ahalkelek-Akhali-Marabda arasındaki mevcut 160 km.'lik hattın da rehabilite edilmesi planlanmıştır. Tek hat olarak yapımı düşünülen söz konusu projenin 2010 yılında bitirilmesi öngörülüyor. Kars-Tiflis-Bakü demiryolu projesi çerçevesinde 1 milyon 500 bin yolcu ve yıllık 3 milyon ton yük taşınmasının hedeflenilmektedir. 2034 yılında ise bu hat üzerinden yılda 3 milyon 500 bin yolcu ve yılda 16 milyon 500 bin ton yük taşıması öngörülmektedir.

Ermenistan'ı by-pass eden BTK Demiryolu Projesi'nin yaşama geçirilmesi hem Ermenistan'da hem de özellikle Ermeni diasporasının güçlü olduğu ülkelerde tepkilere neden olmuştu. Bu nedenle, ABD'deki Ermeni lobisinin ABD dış politikası üzerindeki etkisinin Kongre seçimleri ile birlikte daha da artması, ABD ile iyi ilişkilere sahip olan Gürcistan'ın BTK Demiryolu Projesi'ni sürekli ertelemesine yol açmaktaydı. Nitekim, 19 Aralık 2006 tarihinde gerçekleşen Saakaşvili'nin Ankara'yı resmen ziyareti sırasında da Ankara, Tiflis'in sınır buluşma noktalarını gösteren haritalar ve koordinatlar ile ilgili onay sürecini hızlandırmasını talep etmişse de Gürcüler bu talebe kesin cevap vermekten kaçınmışlardı. Son gecikmelerle 2007 yılının ilk altı ayı içerisinde başlaması öngörülen BTK Demiryolu Projesi çerçevesindeki demiryolu inşaatına bir türlü başlanamamıştı. Bu nedenle, BTK Demiryolu Projesi'nin Gürcistan bölümünün sembolik temelini, Gürcistan'da 5 Ocak 2008 tarihinde yapılacak olan devlet başkanlığı seçimleri öncesi muhalefetin gösterilerinden yorulmuş olan Saakaşvili'nin kredisini yükseltmek için yapılmış bir seçim yatırımı olarak yorumlamak yanlış olmayacaktır. Aylardır bir türlü görüşmeleri sonuçlanmayan ve Türkiye ile Gürcistan arasındaki ekonomik ilişkilere yeni bir ivme kazandıracak olan "Serbest Ticaret Anlaşması" ile "Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması"nın Gül'ün Tiflis ziyareti sırasında hızla imzalaması da Ankara'nın Gürcistan'ın istikrarı için Saakaşvili'ye açık desteğinin diğer kanıtlarıdır.