Kerestedeki hırsızlık çatıları çökertiyor

Kereste ve inşaat tahtalarının büyük bölümü, dünya standartları ve Türk Standartları Enstütüsü'nün belirlediği ölçülerin altında satılması yüzünden çatılar binaya tam oturmuyor ve sarsıntıyla çöküyor.

Yapıların dayanıklılık ve kalitesini etkileyen ahşap aksam üzerine yaptığımız araştırmada, 10x10 cm. boyutundaki bir kerestenin 9.1x9.4 olduğu, 26 mm'lik olması gerek bir tahtanın ise 19 mm. geldiğini saptadık. Bu nedenle 10 metreküp kereste alan bir müşteri, aslında 8-9 metreküp tahta alıyor ve aradaki pay, üretici firma ile tüccarın cebine giriyor. Özel sektör bu soygunu gerçekleştirirken, devlet buna göz yummakla kalmayıp Orman İşletmesi kanalıyla pay alıyor.

İkitelli’deki Türkiye'nin en büyük keresteciler sitesinde birkaç köklü firma dışında tüm tüccarlar standart dışı mal satıyor. Sitede, yerlisinin yanısıra Finlandiye, İsveç, Rusya, Kanada, Ukrayna, Romanya, Zaire, Kongo, Kamerun ve Gabon’dan ithal edilen mallar üzerinde yaptığımız ve İkitelli Keresteciler Sitesi Kooperatifi Başkanı Celal Yıldırım'ın da bulunduğu ölçümde, Zaire'den gelen ve 10 cm. kalınlığında olması gereken egzotik ağacın 10.5 cm ölçüsünde olduğunu saptadık. Finlandiya'dan gelen 10x5 standardındaki çam kerestesinin de 10.6x5.4 olduğunu gördük. Zaire’den getirilen ağaç, yerli piyasaya bir yıl önce girmesine rağmen dünya standardının üzerinde. Dünya standartlarına göre, işlenmiş ve 10 cm. kalınlığında satışa hazır haldeki bir ağaç için 2 mm'lik kuruma payı normal sayılıyor. Bu kerestenin, ne kadar beklerse beklesin 9.8 cm'nin altına düşmemesi gerekiyor. Standardın altına düşerse doğrama yapıldığında ya da inşaat tahtası olarak kullanıldığında müşteri aleyhine bir durum ortaya çıkıyor.

Bu nedenle dünya kereste üreticileri bıçkı ya da planya payı denilen ve mamul hale gelirken kaybedilen payı da, standart ölçünün üzerine ekleyerek kesim yapıyor. Bu yüzden yurtdışından gelen tüm mallar, planya payını da keresteye ekleyerek standardın üstünde üretiliyor. Türkiye, kereste standardını belirleyen ilk ülkelerden olmasına rağmen bu özeni göstermiyor. Planya payına dikkat edilmiyor ve standartın altına iniliyor.

Müşterek hırsızlık

20-30 sene önce devlet güçlü olduğu için standardlara uyulduğunu söyleyen Celal Yıldırım şu bilgiyi veriyor:

‘‘Son 20 yılda herşey devletin kontrolü dışına taştı. Sovyetler Birliği dağıldığında bile bu ülkelerden gelen keresteler standartlardan bir milim şaşmadı. 10’luk ağacı 10.5 cm. olarak gönderdiler. Bizimkiler aynı ağacı, 9.2 cm. ya da 9 cm. kesiyor’’. Bu şekilde satılan kerestenin planyaya girdiğinde en az 3-4 mm. kaybettiğini söyleyen Yıldırım, bunu önlemek için çaba gösterdiklerini ama, ‘‘yeni kuşak tüccarlar’’ın direnişini kıramadıklarını söylüyor. Eksik ölçü üzerinden trilyonlarca liralık gelir elde edilmesi, bazı işadamlarının da iştahını kabartmış ve piyasaya girerek meslek ahlakı hiçe sayılmış.

Başkan Yıldırım, müşterek hırsızlık yapıldığını ve bunda üniversitelerdeki eğitim kalitesinin düşmesinin de payı olduğunu belirtiyor: ‘‘İnşaat mühendisleri ve mimarlar, ahlaki bozulmaya karşı direnmedi. İnsanımızı, ahlaksız tüccarlar ile müteahhitlerin kurduğu kumpasın ortasında bıraktılar’’.

Kereste ticaretiyle uğraşan Cengiz Aksoy ise, TSE’nin 1963'te belirlediği standarda çok az tüccarın uyduğunu söyledi:

‘‘İç piyasadaki dengesizlikten bıktığım için Finlandiya'dan mal ithal ediyorum. Adam, 120 milyona sattığımız malı 110’a satıyor ama kalitesi standartın çok altında. 'Ölçü farkı bana kalsa yeter' diyor. Müşteri ise 10 milyon kar ettim, derken 30 milyon zarar ediyor’’.

Kereste tüccarlarından Orhan Uzun da, ölçüden çalanların insan hayatıyla oynadıklarını öne sürdü. Dünyanın her yanında, çatı pervazlarının 10x5 olduğunu belirten Uzun, ‘‘Bu ölçü uzun test ve araştırmalar sonucu bulunmuş. Çatı pervazları bu kalınlığın altında olursa üstündeki yükü kaldırmaz ve dam binaya tam oturmaz. En ufak sarsıntıda bile çöker. Son depremde, ilk önce çatılar çöktü’’ dedi.

Tüccar kalınlıktan, devlet boydan

Bir ağaç mamul hale gelene kadar çeşitli aşamalardan geçiyor. Devlet orman işletmeleri avarajman planlarına (ağaçların olgunlaşarak kesim aşamasına gelmesi) göre ormanlardan ağaçları kesiyor. Devletin orman işletmesinin depolarına inen ağaçlar, kabukları soyularak doğal ortamda kurumaya bırakılıyor. Sonra; bir, iki, üç ve standart dışı olarak sınıflandırılan ağaçlar tomruk halinde açık artırmaya çıkarılıyor.

Kerestenin boyunun tomruğun uzunluğuna göre ayarlandığını belirten tüccarlar, ‘‘3 metrelik diye gelen ağaçların büyük bölümü 290 cm. geliyor. Fakat devlet bu ağacın parasını bizden 3 metrelik olarak alıyor. Biz de bu şekilde satıyoruz’’ diyor.