Kelebek mahkumları

Filipinler'in, Palawan Adası'nda garip bir cezaevi var. Katiller, hırsızlar ve tecavüzcüler cezalarını dünyanın en nadide kelebeklerini yakalayarak çekiyor. Mahkumlar tarafından yakalanan kelebeklerin bazıları 125 milyon liraya kadar alıcı buluyor.

Yolunuz Filipinler'e düşer de, elinde bir kelebek ağı, turuncu elbiseli, kafası traşlı adamlara rastlarsanız, sakın Budist rahiplerle karşılaştığınızı filan sanmayın. Karşılaştığınız kişiler azılı katiller, büyük dolandırıcılar veya tecavüzcüler olabilir...

Kelebek koleksiyoncularının çok iyi bildiği gibi, Palawan, sayısı 600'ü bulan kelebekleri ve hapishanesiyle ünlü bir ada. Kelebeklerle mahkumları bir arada yaşatmak kolay olmamış ama, Filipinler hükümeti bu probleme bir çözüm bulmayı başarmış. Mahkumlar, ‘Topluma yeniden kazandırılma’ programı çerçevesinde, sağlıksız hücrelerde oturup firar planları yapacaklarına, ormanlarda nadine kelebek avına çıkıyorlar.

Manila'ya uçakla bir saat mesafedeki Palawan Adası aslında küçük bir cennet. Okyanusun ortasında, tropikal ormanlarla kaplı, 370 bin dönümlük bir ada. Nefis kumsallar, göz kamaştıran tropik bitkiler, ilginç hayvanlar, tertemiz bir hava ve İwahig Hapishanesi!..

Birkaç gözetleme kulesi ve dikenli tellerle çevrili bir alanda sayısız ahşap barakadan oluşan hapishane, turistlerin ziyaretine de açık. Ortalıkta pek az gardiyan görenler bu duruma şaşıyor ama, Filipinler hükümeti, İwahig hapishanesinde de firarları önlemek için son derece ‘başarılı’ bir sistem geliştirmiş: Firara teşebbüs edenler, muhbirlerin cezasının bir bölümünü üstleniyor. Yani, hapisten kurtulmak için en iyi yol, kaçmak değil, yakalamak oluyor.

İwahig'e yeni gelenler, önce 6 aylık bir deneme süresinden geçiyor. ‘Ümitsiz’ vakalar hücreye tıkılırken, topluma kazandırılabilecek gibi olanlar tarlalarda veya turistik eşya üreten atölyelerde çalışmaya başlıyorlar. Şanslı olanlar ve güvenilir görülenler ise kelebek avına çıkıyorlar.

VAHŞİ DOĞADA AV

Feleğin çemberinden geçmiş bu katiller için bile cangıllarda avlanmak çok zor. Mükemmel bir fizik kondisyon gerekli. Su yılanlarının, timsahların cirit attığı dereleri geçmek, sivrisineklere tahammül etmek ve bu vahşi ortamda bulabildikleriyle karınlarını doyurmak zorundalar. Kısıtlı mönülerinin değişmez yemekleri kertenkele ve yılanlar... Kelebek avı için en iyi mevsim mart ile mayıs ayları arası. Bu dönemde Paradoxa gibi tanesi 400 dolara satılan nadide kelebeklere rastlama şansı yüksek. Zaten esas marifet kelebekleri nerede bulacağını bilmek.

Tecrübeli mahkum bir derenin kenarında, toprağa bir bambu kamışı diker. Üzerine kokmuş et veya balık parçası koyup başlar beklemeye. Bazen bir saat, bazen saatlerce kımıldamadan beklemek gerekir. Derken kelebek görünür, döner dolaşır ve yemin üzerine konar. Avcı bütün maharetini kullanarak yıldırım gibi atılır ve narin kelebeği hiçbir zarar vermeden yakalar. Kelebeği incecik kanatlarına zarar vermeden ağdan kurtarır ve iki yağlı kağıdın arasına koyarak, belindeki metal kutuya yerleştirir.

Bu adada bir başka ünlü isim de Marietes Laborosa. Hayır, bu nadide bir kelebek cinsi değil, bir uzman. Avcı-mahkumların gözünde en önemli kişi olan Madam Marietes, yakalanan kelebeklere değer biçecen kişi. Young Entomologist Society'nin üyesi olan bu uzman, aynı zamanda yakalanan kelebekleri pazarlıyor. Katil Tuta'dan 50 dolara satın aldığı bir dişi Singapura'yı tam 500 dolara satar. Ama Tuta memnun. 50 dolar Filipinler'de bir memurun bir aylık geliri demek...

Unutulmaz film gerçek oldu

Filipinler'deki bu ilginç uygulama, 1970'li yılların ünlü filmi ‘‘Kelebek’’i seyredenlere hiç de yabancı gelmeyecektir. Hanri Charrierl'in best-seller kitabından yola çıkarak yönetmen Franklin Schaffner tarafından çekilen ‘‘Papillon’’ (Kelebek), gösterildiği yıllarda büyük ses getirmişti. Başrollerinde Steve McQueen ve Dustin Hoffman'ın oynadıkları filmde, Fransız Guyanası'ndaki Şeytan Adası'nda ömürboyu hapse mahkum olan iki adamın inanılmaz maceraları anlatılıyordu. Filmde, ‘‘kelebek’’ lakaplı Steve McQueen'in göğsünde de bir kelebek dövmesi bulunuyordu.