Kedi pençesi nedir? Kedi pençesinin yararları ve zararları nelerdir?

2-3 cm uzunluğunda kancalı dikenleri olan ve görüntü olarak kedi pençesini fazlasıyla anımsatan kedi pençesi ya da İspanyolca ismiyle una de gato, Amazon yağmur ormanlarına ve Orta ve Güney Amerika’nın diğer tropikal bölgelerine özgü geniş bir ağacımsı bitkidir. Dikenleri yırtıcı hayvanları uzaklaştırır ancak bu dikenlerin asıl işlevi ağaç gövdelerine sarılarak yağmur ormanları kanopisinde yüzlerce metre uzanmaktır. Yüzyıllar boyunca kedi pençesinin iki türü olan Uncaria tomentosa ve U. Guaianenesis yerli topluluklar tarafından bir dizi sağlık sorununu iyileştirmek amacıyla özellikle Peru’da kullanılmıştır. Inkaların zamanından bu yana Peru’da yaşayan topluluklar kedi pençesi kabuğunu ve köklerinden yapılan reçeteleri astım, artrit, romatizma, üriner sistem enfeksiyonları, böbrek rahatsızlıkları, iltihaplanma ve kanser için kullanmışlardır. Bu bitki aynı zamanda ateş, bağırsak rahatsızlıkları, bel soğukluğu ve doğum kontrol gibi başka amaçlarla da kullanılagelmiştir.

Günümüzde kedi pençesinin yağmur ormanlarında yaşayan topluluklar tarafından geleneksel kullanımı devam etmektedir. 1970’lere kadar kedi pençesinin varlığı dünyanın geri kalanı tarafından bilinmiyordu. İlk olarak Avrupa’ya ardından da tüm dünyaya tanıtıldıktan sonra o kadar popüler bir şifalı bitki haline geldi ki nasıl toplanacağı ciddi bir sorun olmaya başladı. Modern bitkisel tıpta kedi pençesinin bağışıklık sistemini çok güçlü bir şekilde canlandırdığı düşünülür. Fibromiyalji, kronik kırgınlık, öpücük hastalığı ve zona gibi birçok kronik hastalık için önerilir. Güçlü anti enflamatuvar özelliğinden dolayı kedi pençesi osteo artritte ve romatizmal artritte meydana gelen eklem sorunlarını iyileştirmede kullanılır. Aynı gerekçelerle gastrit, ülser ve nevralji için de önerilir. Bu bitki, asibuprofen gibi nonsteriod anti enflamatuvar ilaçlardan (NSAID’lerden) kaynaklanan mide ve bağırsak hasarlarına karşı da koruyucu görevi görür. Tümörlerle savaşan bir özelliğe sahip olduğu için kedi pençesi kanser tedavilerinde de bileşen olarak kullanılabilir. 1990’ların başlarından itibaren HIV ve benzeri bağışıklık sistemi hastalıkları için de kullanılmaya başlanmıştır.

Nerede yetişir?

Kedi pençesi kabuğu Amazon’un batısındaki mahalli marketlerin hemen hemen hepsinde bulunur. 40 tropikal türünden ikisi – Uncaria utomentosa ve Uguianensis – Güney Amerika’da yetişir. Yükseğe tırmanan liana’lardan (ç.n.: tropik sarmaşık) olan kedi pençesi Amazon ormanlarının en yüksek noktalarına kadar uzanır. Utomentosa’ların sapları seyrek ya da yoğun olarak tüylüdür; ancak zaman içinde neredeyse tamamen tüysüzleşir. Birbirine çapraz 7 ila 15 cm uzunluğunda yaprakları vardır; yaprak tabanları yuvarlağımsı ya da kalp şeklindedir;ana hattı ise ovaldir. Yaprağın üst kısımları genellikle açık yeşil ve parlak; alt kısımları ise beyaz ve tüylüdür. Yaprakların hemen altında kedi pençesine benzeyen dikenleri, bitkinin yağmur ormanları kanopisinde tırmanmasını sağlayan bir nevi asma filizleri vardır. Bu özelliği sayesinde bitki kolaylıkla fark edilebilir. Uguianensis görünümde utomentosa’ya çok benzer ancak bu türün sapları yumuşak, yaprakları parlak ve tüysüzdür. Dikenleri ise daha keskin bir kanca görünümündedir.

Yetişme Alışkanlıkları

Belize’den Paraguay’a kadar Amerikan tropikal bölgelerine özgü olan U. Tomentosa, bir yağmur ormanı türüdür. Güneş ışığının yeniden üremesine izin verdiği orman açıklıklarında serpilir. Açık ve ağaçlık olmayan alanlarda da yetişir ancak tırmanacak bir şeye ihtiyaç duyar. Kedi pençesi yaklaşık olarak 10 yılda olgunlaşır; tam olarak olgunlaştığında merkez asma yaklaşık 10 cm olur. U. Guianensis benzer bir döngüye sahiptir ve aynı yağmur ormanları habitatında yetişir. Ancak aynı zamanda yol kenarlarında ve orman açıklıkları, nehir kenarlarındaki boşluklar gibi hasadının daha kolay yapılabildiği yerlerde yetişir. Bu iki tür farklı alkaloitlere sahiptir; aynı zamanda U. Tomentosa’da bulunan tıbbi bileşenlerin bir kısmı U. Guianensis’te bulunmamaktadır. Bu da U. Tomentosa’nın bitkisel tedavide tercih edilmesine yol açar. Ancak U. Guianensis’in daha kolay toplanabilmesinden dolayı her iki türün kabuğu da hasat edilir ve bitki piyasasında satılır.

Ekim ve Hasat

Kedi pençesinin her iki Güney Amerika türü de yaban olarak hasat edilir. Peru hükümet kurumları ve özel şirketler kedi pençesinin ticari ekimini araştırmaktadır. Tırmanışını kolaylaştırmak ve dikey olarak yetişmesini sağlamak için ağaçlarla beraber ekilmesi gerektiği düşünülür. Bu bitkiler yağmur ormanları habitatının dışında az ışıklı ve gölgeli yerlerde yetiştirildiğinde serpilemezler. Bazı Güney Amerika köylerinde çiftçiler evlerinin yakınlarında ek gelir olarak kedi pençesi ekmeye başlamışlardır. Ekim girişimlerine rağmen tedariği büyük oranda Güney Amerika’nın tropikal yağmur ormanlarından sağlanır. Bitki piyasasında bulunan kurutulmuş kabuklarının büyük çoğunluğu Peru’dan gelir.

Tedavi Amaçlı Kullanımı

✚ Osteo artrit
✚ Romatizmal artrit
✚ Bağışıklık sistemi güçlendirici

Amazon yağmur ormanlarının bu odunumsu tırmanıcısı, hem osteo artritten hem de romatizmal artritten kaynaklanan eklem sertliği ve ağrısı için birebirdir. Kedi pençesinin tıbbi faydalarının çoğu bağışıklık sistemini harekete geçiren pentacyclic oxindola alkaloidlerden kaynaklanır. Bu alkaloidlerin konsantrasyonu bitkinin ne zaman ve nasıl hasat edildiğine göre değişir. Kedi pençesinin antioksidan ve anti enflamatuvar özelliği, diğer bileşenlerinden kaynaklanıyor olabilir.
Romatizmal artrit hastası 40 kişiye 6 ay boyunca günde 3 defa 20 mg’lık kapsülde kedi pençesi (U. Tomentosa) verilmiş ve eklem ağrılarının azaldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada 14.7 mg alkaloid bileşen içeren Krallendorn marka formülasyon kullanılmıştır. Başka bir çalışmada osteo artrit hastalarına diz şikayetleri için 100 mg’lık U. Guianensis ekstresi verilmiş; hareket ettikten sonra daha az acı çektikleri kaydedilmiştir.
Kedi pençesinin bağışıklık sistemine olan etkilerini araştıran bir başka çalışmada 23 hastaya bir ay boyunca günde iki defa ya plasebo ya da 300 mglık kedi pençesi ekstresi verilmiş; ardından bu hastalar zatürreeye karşı aşılanmıştır. 6 ay sonra kedi pençesi alan grubun bağışıklığı aynı kalırken plasebo grubunun bağışıklığında antikor seviyelerinden yola çıkarak bir azalma gözlenmiştir. Bu spesifik ekstrede alkaloid bileşenden daha az ve diğer bileşenlerden daha fazla kullanılmıştır. Bu çalışma kedi pençesinin tek önemli bileşeninin alkaloidler olmadığını da göstermiştir.

Kullanım Şekli

Kullanım dozu türlerden hangisinin kullanıldığına ve ürünün nasıl hazırlandığına göre değişir. Bitki çay (kaynatılmış öz), tentür, toz ya da kapsül şeklinde alınabilir. Üreticinin doz önerilerini dikkate alın. Aşağıdaki reçeteler Utomentosa için geçerlidir:

ÇAY: 1 gr’lık kök kabuğunu 250 ml (yaklaşık bir bardak) suda 15 dakika kaynatın. Ardından kaynamış özü süzün, soğutun ve günde 1 ila 3 defa alın.

TENTÜR: Günde 2-3 defa 1-2 ml alın.

EKSTRE: Kurutulmuş ve toz haline getirilmiş ekstreler suya karıştırılır. Ürün talimatlarını dikkate alın.

KAPSÜL: Kedi pençesi kapsülleri alkaloidlerden ve diğer bileşenlerden standart miktarda içerir. Ekstre yapma teknikleri tıbbi olarak aktif olan bileşenleri desteklemeyi amaçlar. Birçok farklı ekstre yapma tekniği vardır; bunların arasında dondurarak kurutma ya da su ekstreleri için ince süzme de vardır.

Uyarılar

Bazı kişiler kedi pençesinin hafif yan etkilerine maruz kalmışlardır. Bu yan etkiler arasında mide ekşimesi, başağrısı ve uyuşukluk vardır. Hamileyseniz ya da emziriyorsanız kullanmayın. 3 yaşından küçük çocuklar için önerilmez.