Karış, dirsek ve ayak’tan metrik sisteme nasıl geldik?

Metrik sistemin uygulanmaya baÅŸlanmasından sonra teknolojik ve ekonomik açıdan önemli geliÅŸmeler yaÅŸandı. Uzunluk ölçüleri daha önceleri hükümdarların karış, ayak gibi beden ölçülerine göre yapılırdı.Yazılı tarihle baÅŸlayan ölçüm teknikleri insan bedenindeki bölümlere veya mesafelere göre kararlaÅŸtırılan parmak kalınlığı, el geniÅŸliÄŸi, karış ve ayak gibi ölçü birimlerinden oluÅŸuyordu. Tabii bu birimler sıradan insanların bedenlerine deÄŸil, hükümdarların beden ölçülerine göre kararlaÅŸtırılıyordu. ÖrneÄŸin eski Mısır’da "Firavun dirseÄŸi" kullanılıyordu ve 1 dirsek, yarım ayak, iki karış, al el geniÅŸliÄŸi veya 24 parmaÄŸa eÅŸit sayılıyordu. Fakat herkesin ayak, el veya parmakları aynı boyda olmadığı için ölçüler birbirini tutmuyordu tabii. Ve bu durum özellikle de toplumlararası bilgi alışveriÅŸi ve ticaretin geliÅŸtiÄŸi dönemlerde sorun olmaya baÅŸlamıştı. Dünya çevresinin 40 milyonda biriÄ°ÅŸte bu karmaÅŸanın giderilmesi için Fransız devriminden kısa bir süre sonra Fransız Ulusal Metre Konvansiyonu, metrik sistemin kullanılmasına karar verdi. Birimin adı Yunanca "ölçü" anlamına gelen "metron" sözcüğüne göre metre olarak kabul edildi. Bir metrenin karşılığı dünya çevresinin 40 milyonda birine eÅŸit olarak hesaplanmıştı. 1793 yılında yapımına karar verilen ilk metrenin prototipi 25x40,5 mm kesitinde saf platin çubuktan üretildi ve Hollandalı Jan Hendrik van Swinden tarafından metrik sistem uzunluk standardı olarak 22 Haziran 1799 tarihinde Fransız otoritelerine sunulduktan sonra aynı yıl Fransız Ulusal ArÅŸiv’ine kaldırılmıştır. Fransa’da 1837 yılında nihayet Ölçü ve Ağırlıklar Kanunu ile uzunluk ölçüleri için metrenin tek geçerli birim olduÄŸu açıklanmış ve bu tarihten sonra üretilen 25 metrenin prototipi Avrupa’nın birçok üniversitesine dağıtılmıştı. 1875 yılında Metre Konvansiyonunun imzalanmasından sonra Fransa, Almanya, ABD, Ä°ngiltere, Rusya, Japonya vb 30 kadar ülke kendi metroloji enstitülerini kurarken, diÄŸer yandan da bilim adamları ölçüm araÅŸtırmalarına yönlendirildi. Böylece her ülke kendi ölçü standartlarıyla uluslararası standartlar arasındaki farkları belirledi ve bu çalışmaların sonucunda da 1905 ila 1910 yıllarında uluslararası metroloji sistemi iÅŸlemeye baÅŸlayarak günümüzdeki modern sistemin temeli atıldı. Bu ilk metrik sistem öte yandan kütlenin de uluslararası standartlarda üretilmesi için önayak oldu. Böylece 17.yy’ın ortalarında baÅŸlayan çalışmalar, artı dört santigrat derecedeki bir desimetreküp suyun ağırlığının referans ağırlık olarak kabul edilmesiyle tamamlandı. Daha sonraları daha pratik bir kullanım için ağırlık birimi platinden üretilen bir kütle standardına aktarıldı ve Fransız Cumhuriyeti’nin arÅŸivlerinde korunduÄŸu için "ArÅŸiv Kilogram" olarak adlandırıldı. Ölçüler ve Ağırlıklar KanunuÃœlkemizde Metre Konvansiyonu ile ilgili en önemli geliÅŸme, 1931 tarihinde Ölçüler ve Ağırlıklar Kanunu’nun kabul edilerek metrik sistemin kullanılmasının zorunla hale getirilmesine dayanır. Metrenin prototipi Türkiye Cumhuriyeti’ne 1933 yılında ve kilogramın prototipi ise iki sene sonra verilmiÅŸtir. Türkiye’de bir ulusal metroloji enstitüsünün kurulmasına yönelik çalışmalar 1960 yılında baÅŸladı. 1985 yılında bu görev TÃœBÄ°TAK’a verildi ve 1992 yılında Gebze’deki Ulusal Metroloji Enstitüsü(UME) kuruldu. Ä°ngilizce konuÅŸulan bazı ülkelerde hala inç, ayak ve pound gibi ölçüler kullanılmakta. Bu gelenek Eylül 1999 yılında Mars Climate Orbiter uydusunun düşmesine yol açmıştı. NASA’dan yapılan açıklamaya göre bir kontrol merkezi o tarihlerde metre ve kilograma diÄŸeri ise ayak ve pounda göre hesaplıyordu ve bu nedenle de hatalar meydana gelmiÅŸ ve uydu düşmüştü. Â