Karar Obama'yı zor durumda bıraktı
Güncelleme Tarihi:
ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nin Perşembe günkü kararı, dış basında geniş yankı buldu. Yabancı basın organları, Türkiye’nin vakit geçirmeksizin tepkisini ortaya koyarak büyükelçisini geri çağırdığına vurgu yaptı.
Bu kararın birçok dış politika meselesinde Türkiye’nin desteğine ihtiyaç duyan Başkan Barack Obama’yı zor bir durumda bıraktığına dikkat çeken yabancı basın, Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme sürecinin de olumsuz etkilenebileceğinin altını çizdi.
Kriz çıkaran oylama ve karar dış basının satırlarına şöyle yansıdı:
THE NEW YORK TIMES: Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi, Perşembe günü, Obama yönetiminin son dakikada Türkiye’yi gücendireceğine ve Türk-Ermeni ilişkileriyle ilgili çabaları riske atacağına kesin gözüyle bakılan oylamadan vazgeçilmesi için yaptığı çağrıya rağmen, geçen yüzyılda Ermenilerin toplu katlinin soykırım olarak kınanmasını kıl payı farkla kabul etti. Komite üyelerinin geçen yüzyılın en karanlık dönemlerinden birini kınamakla ilgili ahlaki zorunlulukları ve Amerika'nın bölgesel ve güvenlik çıkarları adına hayati önem taşıyan NATO ortağı Türkiye ile ilişkileri korumak arasında kararsız kaldıkları çok belliydi.
THE WASHINGTON POST: Ermeni meselesi Obama yönetimini bir yol ayrımına soktu. Senatörler gibi Obama, Başkan Yardımcısı Biden ve Clinton da Beyaz Saray’a ölümleri soykırım olarak tanımlamaları çağrısını yaptı. Ancak yönetimin pek çok alanda Türkiye’nin işbirliğine ihtiyacı var. Türkiye, Afganistan’daki koalisyona asker katkısı yaptı ve Irak’taki ABD güçlerinin desteklenmesi için İncirlik Hava Üssü’nün kullanılmasına izin verdi. Türkiye ayrıca an itibariyle BM Güvenlik Konseyi’nin geçici üyelerinden biri ve dolayısıyla komşusu İran’a uygulanacak yaptırımlar üzerinde oy hakkı var.
THE WALL STREET JOURNAL: Perşembe günkü oylama aynı zamanda Lockheed Martin Corp., Boeing Co., Raytheon Co., United Technologies Corp. ve Northrop Grumman Corp. gibi büyük savunma şirketleri açısından da kaygı yarattı. Türkiye bu şirketlerle helikopter, füze ve F-35 savaş uçakları gibi birçok ürünün satın alımı için anlaşma yapmış durumda. Şirketler bir müşteri olarak Türkiye’yi kaybetmekten endişe ediyor.
FINANCIAL TIMES: Ankara uzun bir süredir bu oylamanın ABD ile Türkiye ilişkilerine zarar vereceği yönünde uyarılar yapıyor. Türk hükümeti aynı zamanda Ermenistan ile olan ilişkilerini de normalleştirmeye çalışıyor. Washington ise şu anda Ankara’yı İran’a karşı yaptırımlarını artırmaya ikna etmenin yollarını arıyor.
THE GUARDIAN: Temsilciler Meclisi’nin kararı, Ermeni kökenli ABD’lilerin yoğun lobi çalışmalarının bir sonucu. Geçen yıl ABD Ulusal Ermeni Komitesi, Kongre’yi böyle bir karar almaya ikna etmek için 50 bin dolar harcadı. Hatta Kongre, ABD Başkanı Barack Obama’nın katliamı andığı yıllık konuşmasında “soykırım” gibi olaylardan bahsetmesini istedi.
DAILY TELEGRAPH: Ermeni tasarısının ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nde kabul edilmesi Başkan Barack Obama’yı zor bir duruma soktu. Bir tarafta, yaşanan olayları ‘soykırım’ olduğunu reddeden NATO üyesi Türkiye bulunurken diğer tarafta ise Kasım’da yapılacak seçimler öncesinde önemli bir seçmen kitlesi ve onların Kongre’deki destekçileri olan Ermeni kökenli ABD vatandaşları bulunuyor.
THE TIMES:Obama yönetiminin, Ermeni tasarısının Temsilciler Meclisi’nden geçmesini engelleme şansı hâlâ bulunsa da, tasarının Dış İlişkiler Komitesi’nde kabul edilmesi, ABD’nin en yakın Müslüman müttefiki olan Türkiye ile ilişkilerini bozma tehlikesi taşıyor. Washington, Kuzey Irak girmek ve İran’ın bölgede yalnızlaştırılması çabalarında Türkiye'ye ihtiyaç duyuyor. Obama, seçim kampanyasında Birinci Dünya Savaşı döneminde yaşanan olayları soykırım olarak tanıyacağına söz vermişti. Ancak,geçen sene Ankara’ya yaptığı ziyarette, Türkiye’yi model Müslüman ülke olarak övmüş ve soykırım tanımını kullanmamıştı.
LE FIGARO: Ankara ve Washington arasında ilişkiler gerildi. Ankara kararı protesto etmek adına ABD Büyükelçisi’ni “istişareler için” vakit geçirmeden geri çağırdı. Türk hükümetinden yapılan açıklamada “Bu kararı kınıyoruz çünkü Türk ulusunu işlemediği bir suçla itham ediyor” denildi. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül kararın “Türk halkı için hiçbir değeri olmadığını” söyledi ve “her alanda olumsuz sonuçlar yaşanabilir” tehdidinde bulundu. Ankara’ya göre karar ABD’li milletvekillerinin “stratejik vizyon yoksunu” olduğunu gösteriyor çünkü iki ülke arasında birçok alanda işbirliği söz konusuydu.
Bir NATO müttefiki olan Türkiye, ABD’nin Ortadoğu ve Afganistan’daki çıkarları için önemli bir rol oynuyor ve İran’ın nükleer programıyla ilgili müzakerelerde Tahran’la arabuluculuk yapıyor.
Bu konu diplomatik bir mayın tarlası gibi. Osmanlı İmparatorluğu’nca 1915 ile 1917 arasında işlenen katliamlar, Fransa, Kanada, Avrupa Parlamentosu tarafından “soykırım” olarak tanımlanmıştı. Ermeni diasporası ABD hükümetine de yıllardır bu yönde baskı yapıyordu.
LE MONDE: Ermeni yetkililer oylama sonucunu memnuniyetle karşılarken Başbakan Erdoğan’ın açıklamasına göre, Ankara, Washington’daki büyükelçisini istişareler için geri çağırdı. Başbakan, yaptığı açıklamada bu kararın Ankara-Washington ilişkileri ve Ermenistan’la ilişkilerin normalleşmesi süreci üzerinde olumsuz etkiler yapacağından yana kaygılı olduğunu ifade etti. Ermenistan sorunu geçmişte de Ankara-Washington arasında gerginliğe neden olmuştu.
EL PAIS: Ermeni soykırımı Türkiye ile ABD arasında yeni bir kriz yarattı. Ankara, Temsilciler Meclisi’nin Birinci Dünya Savaşı sırasında Ermeni vatandaşlarının “yok edilmesini” tanımasının ardından, ABD Büyükelçisi’ni geri çağırdı.
EURONEWS: ABD Temsilciler Meclisi’nin Ermeni Soykırımı’nı tanımasının ardından, Ankara hükümeti ABD Büyükelçisi'ni geri çağırdı. Washington’ın uyarılarına rağmen, Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nin bu şekilde bir karar alması, iki ülke arasında diplomatik kriz yaratabilir.
PANARMENIAN: Komite, Türk hükümetinin Türkiye’yle ticaret yapan savunma şirketlerinin de desteklediği lobi çalışmalarına karşın tasarıyı kabul etti. Türkiye’den milletvekilleri ve Türkiye’nin Washington büyükelçisi Komite ve Obama yönetimine doğrdan müdahale etti. Basın organları görüşme gününe kadar sessizliğini koruyan Obama’nın Kongre’den tasarıyı geri çekmelerini istediğini yazdı. Eğer bu haberler teyit edilirse, Obama’nın ricası Başkan’ın seçim kampanyası sırasında verdiği sözleri ihlal etmesi anlamına gelecek. Görüşmeler sırasında yaşanan tartışmalar, uzlaşma istediği yönündeki açıklamaları ABD’nin elindeki kayıtlara sürekli itirazıyla çelişen Türk hükümetinin kredibilitesiyle ilgili soru işaretlerine neden oldu.
Amerikan Ermeni Asamblesi Yöneticisi Bryan Ardouny, “Bugün gerçek ortaya çıktı ve soykırımın kabul edilmesi ve önlenmesi amacımızı bir adım daha ileriye taşıdık. ABD’nin elindeki Ermeni Soykırımı’yla ilgili kayıtlar açık, kapsamlı ve tartışmaya yer bırakmıyor. Bu daha önce Başkan Ronald Reagan ve Başkan Barack Obama tarafından da gündeme getirildi” dedi. Ardouny, “Ermeni toplumu Kongre’ye Ermeni kökenli Amerikalıların Ermeni Soykırımı konusunda tek bir ağızdan konuştuğunu ifade eden bir mektup yazdı” dedi.
THE JERUSALEM POST: Bir diplomatik kaynağın bildirdiğine göre İsrail ve Türkiye arasında yaşanmakta olan gerginliğin bir İşareti olarak Ankara bu yıl tasarıyla ilgili olarak Tel Aviv’in yardımını istemedi. Geçmişte Ankara, neredeyse her yıl gündeme gelen tasarıyla ilgili İsrail’in ve Washington’daki Yahudi grupların desteğini talep ediyordu. Bu politika değişikliğinin birden fazla sebebi olabileceğini belirten yetkili, Ankara’nın Washington’daki lobisine güvenmiş olabileceğini ya da yaşanan gerginlik dolayısıyla İsrail’den bir iyilik istememiş olabileceğini ifade etti.
Öte yandan, Ordu Radyosu’yla bir röportaj yapan Meretz Partisi başkanı Haim Orn, İsrail meclisi Knesset’in de Ermeni soykırımını tanımasını istedi. Oron, daha önce de iki kez İsrail’in Ermeni soykırımını tanıması için çağrı yapmıştı. Meretz lideri bunu kabul ettirene kadar çabalarını sürdüreceğini söyledi.