Karadeniz'de tedirgin eden yunus ölümleri

Batı Karadeniz Bölgesi sahillerinde bu yıl çok sayıda yunus ölüsünün kıyıya vurması görenleri tedirgin etti. Ukrayna Deniz Biyolojisi Enstitüsü Deniz Memelileri Laboratuvarı Sorumlusu Dr. Karina Vyshniakova da Türkiye'ye davet edildi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sözen ile birlikte bir yıl boyunca yunus ölümleri üzerinde çalışmalarını sürdürecek.

Başlatılan çalışmalar doğrultusunda hem Karadeniz kıyılarındaki sularda yunusların yerel stokları ve uzun mesafeli hareketlerini incelemek için fotoğraflı inceleme çalışması, hem de karaya vuran ölü yunusların ölüm nedenlerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılacak.
Savaş sebebiyle Ukrayna'yı terk ederek İtalya'daki laboratuvarda çalışmaya başlayan Dr. Karina Vyshniakova'nın Türkiye'ye davet edildiğini anlatan Prof. Dr. Mustafa Sözen, "Biz Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi olarak 4-5 yıldır yunuslar üzerinde çalışmaya devam ediyoruz. Yaptığımız çalışma daha çok Karadeniz'deki yunusların bu bölgedeki bolluğu ve mevsimlere göre dağılımını inceliyorduk. İki yıldır yunus ölümleri artınca bu bölgeyi araştırmaya karar verdik. Bu konuyu araştırırken Ukraynalı araştırmacıyı da davet ettik. Kendisi Ukrayna Deniz Bilimleri Enstitüsü'nde deniz memelileri araştırmasının koordinatörüydü. Savaştan olayı Ukrayna'yı terk etmek durumunda kalınca şu anda İtalya'daki bir laboratuvarda çalışıyordu. Biz kendisini TÜBİTAK'ın konuk bilim insanı destekleme programı dahilinde davet ettik. TÜBİTAK desteğimizi kabul etti ve Dr. Karina geçen hafta içerisinde bize katıldı. Hemen çalışmalara başladık. İki üç gündür şu anda 4-5 ölü yunus bulduk. Yerinde tespitlerimizi ölçümlerimizi yaptık. Aynı zamanda hayvanlardan dokular almamız gerekiyordu. Beynini, akciğerini, karaciğerini, dalağını, böbreğini, kaslarından dokular alıyoruz. Bundan sonraki çalışmalarımızı ileri düzey laboratuvarlarda devam edecek. Herhangi bir hastalık durumu var mı bunlar belirlenecek" dedi.

"KARADENİZ'DEKİ SAVAŞ GEMİLERİNİN KUVVETLİ SONARLARINDAN KULAKLARI ZARAR GÖRMÜŞ OLABİLİR"

Rusya-Ukrayna arasında yaşanan savaş sebebiyle Karadeniz'deki savaş gemileri ve denizaltılarının yaydığı kuvvetli sonarlar sebebiyle kulaklarının zarar görüp yön duygularını da kaybetmiş olabileceği ihtimalini de değerlendirdiklerini belirten Sözen, şöyle devam etti:
"Aynı zamanda hayvanın kulak kemiklerini alıyoruz ki bir öngörümüz Karadeniz'de devam eden savaştan dolayı savaş gemilerinin, deniz altılarının yaydığı kuvvetli sonarlardan dolayı kulaklarının zarar görmüş olabileceği, buna bağlı yön duyularını kaybettiklerinden dolayı karaya vurmuş olabilecekleri tarzında. Aynı zamanda bakteriyel veya virüs kaynaklı ölümleri varsa bunları da belirleyeceğiz. Ancak Karadeniz'deki yunus ölümlerinin yıllardır önemli bir sebebi zaten çok belirgin. Balık avcılığı sırasında ağlara takılması. Hedef olmamalarına rağmen kayıpların yaşanması. Çünkü yunuslar da ağa tutulmuş balıklarla bazen ağlara takılabiliyorlar. Bunlar balık değil akciğerli memeli hayvanlar. Suyun altında ağdan kurtulamazlarsa boğulup ölüyorlar. Hayvana ilk baktığımızda neden öldüğünü söylemek mümkün değil. Çalışmalar tamamlandıktan sonra sonuçlara göre bir şey söylenebilir. Çalışmamız 2-3 gün önce başladı. Bu çalışma boyunca bizim için en önemli şey ölü yunusları hemen bulabilmek. Herkesten yardım istedik. Bu şekilde bir yıl boyunca 100'ün üzerinde örnek bulabilirsek önemli sonuçlara ulaşabileceğimizi düşünüyoruz. Karadeniz'de üç yunus türü var. Yeterli sayıda örnek elde edebilmeyi hedefliyoruz. Buradaki yunusların sürekli burayı mu kullandığı yoksa göçmen mi olduğuna dair çalışma yapıyoruz. Denize açılıp gördüğümüz yunusların fotoğraflarını çekiyoruz. Ve yüzgeç fotoğrafları çoğu zaman bireye özgü olduğu için arka arkaya çektiğimiz fotoğrafları karşılaştırıp burada kaç farklı birey var, mevsimlere göre gidip geliyorlar mı? Bunları belirlemeye çalışıyoruz. Bulduğumuz yunuslar daha önce fotoğrafını çektiğimiz yunuslar mı yoksa göçmen yunuslar mı bunu da yorumlamak önemli olacak. Savaş daha çok Karadeniz'in kuzeyinde eğer daha önce hiç burayı kullanmayan ve savaştan etkilenip buraya kadar gelip ölüp karaya vurduysa bu da bizim için önemli bir sonuç olacak."

ÜLKESİNİ TERK ETTİ, TÜRKİYE'DE ÇALIŞMALARINI SÜRDÜRÜYOR

Ölü yunustan doku örnekleri alan Dr. Karina Vyshniakova da Karadeniz yunusları üzerine çalışmalar yürüttüğünü aktardı. Bir yıllık proje için Türkiye'de olduğunu ifade eden Vyshniakova, yunuslar üzerinde fotoğraflı tanımlama faaliyetleri de yürüteceklerini türler ve göçleri de değerlendireceklerini belirtti. Yunus çeşitleri üzerinde katalog faaliyetleri yapacaklarını belirten Vyshniakova, aldıkları örneklerle ölüm sebeplerine ilişkin sonuçlar elde etmeyi hedeflediklerini belirtti.

Karadeniz'deki savaşta sonarlar sebebiyle yunusların kulaklarında akustik travmaya sebep olabileceğini ve hatırlatan Vyshniakova, elde edecekleri çalışmalarla ölüm sebeplerine ilişkin bulgulara ulaşmayı amaçladıklarını sözlerine ekledi.