Kapitülasyon nedir? Kapitülasyon ne demek?
Güncelleme Tarihi:
Tarih kitaplarında çok sık geçen kapitülasyon, ekonomik ve ticari ayrıcalıkları içermektedir. Bir devletin bir başka devlete kendi topraklarında bazı ayrıcalıklar vermesi anlamında kullanılan kapitülasyon, kimi zaman haraç ve vergi anlamları taşımaktadır. İşte kapitülasyon nedir ve anlamı hakkında tüm detayları hazırladık...
Kapitülasyon sadece Osmanlı'ya ait olan bir sistem olmayıp birçok ülkede de uygulanmıştır. Sözlük anlamı baş eğmek ve teslim anlamına gelmektedir.
Kapitülasyon Nedir?
Ayrıcalık anlamına gelen kapitülasyon; sadece ekonomik ayrıcalıkları kapsamamakta, idari ve eğitim alanını da kapsamaktadır. Osmanlı Devleti'nde görülen kapitülasyonlar arasında din özgürlüğü, vergi muafiyeti, kendi okullarını açabilme ve seyahat edebilme özgürlüğü gibi ayrıcalıklar vardır. Kapitülasyonların bir ülkenin yabancılarına ayrıcalık olarak verilmesinden ötürü ülkenin kendi vatandaşları açısından kötü olarak yorumlanmıştır.
İlk kapitülasyonlar Selçuklu, Bizans ve Akdeniz kıyısındaki Arap ülkelerinde görülmüştür. Kapitülasyonların veriliş amacı ticareti kendi ülkelerine çekmek olsa da daha sonra merkantilist politika haline gelmiştir. Bir ülkenin başka bir ülkeye ayrıcalık verebilmesi için güçlü bir ekonomiye sahip olması gerekir. Kapitülasyonların bir süresi bulunmadığından dolayı süresiz olarak verilmektedir.
Kapitülasyon Ne Demek?
Latince (caput) baş anlamına gelen kapitülasyon, baş eğmek anlamını taşımaktadır. Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarında bile var olduğu görülen kapitülasyon, Osmanlı'nın eski gücünü ve ekonomisini yitirmesi ile birlikte egemenliğini tehdit eden bir durum haline gelmiştir. Fransızcadaki ''capitülation'' kelimesinden Türkçeye giren kapitülasyon, sürekli veya geçici olarak tanınmış hakları belirtmek için kullanılmaktadır.
İtalyancada kapitülasyon kelimesi anlaşma anlamına gelirken, Türkçede ayrıcalıklar anlamını taşımaktadır. Devletler arasında görülen kapitülasyon, antlaşmalar halinde düzenlenmektedir. Osmanlı Devleti'nde kapitülasyonlar sadece yabancılara verilmiş olup yerel halk böyle bir ayrıcalıktan faydalanamamıştır. Kapitülasyon normalde karşılıklı olarak verilmesi gerekirken, Osmanlı'nın son zamanlarında verilen bütün kapitülasyonlar karşılıksız olarak verilmiştir. Kapitülasyon kapsamında verilen ayrıcalıklara, eksiksiz olarak uyulması gerekir.
Pozitif ayrımcılığın bir ismi olan kapitülasyon, bir denge politikasının gereklerinden biri olarak görülmüştür. Devletin yıkılmasına yol açacak olan kapitülasyon, Osmanlı'da ilk olarak yükselme evresinde ortaya çıkmıştır. Padişahın yaşamı ile sınırlandırılan kapitülasyonun süresiz hale gelmesi, Osmanlı Devleti'nin zor duruma sürüklenmesine neden olmuştur. 1923 yılında resmen Lozan Antlaşması'nın imzalanması ile kapitülasyonlara son verilmiştir.