Kamu reformu Meclis'ten geçti
Güncelleme Tarihi:
Etkili ve katılımcı bir yönetim için kamuda yeniden yapılanma öngören tasarı, TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı. Buna göre, özel sektör de kamu hizmeti yapabilecek.
Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkındaki Yasa'ya göre, merkezi idare; kamu hizmetlerine ilişkin ulusal düzeyde genel ilke ve politikaları amaç ve hedefler ile standartları belirleyecek.
Merkezi İdare, kamu hizmetlerinin hukuka, belirlenen politika ve standartlara uygunluğunu izleyecek, değerlendirecek ve denetleyecek, hizmetlerin verimli ve merkezi idare ile mahalli idareler arasında koordinasyon içerisinde yerine getirilmesini sağlayacak, kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektöre, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve sivil toplum örgütleri arasında iletişim ve işbirliğini sağlayıcı mekanizmalar oluşturacak.
Bunun için merkezi idare, yetki ilkesi genişliği ve çerçevesinde taşrada ve yurtdışında örgütlenerek mahalli idareler ve hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları üzerinde yasalarla öngörülen idari vesayet yetkisini kullanabilecek.
PERFORMANS ÖLÇÜTLERİ
Yasaya göre, merkezi idare tarafından görülecek görev ve hizmetler dışında kalan mahalli müşterek nitelikteki her türlü görev, yetki ve sorumluluklar ile hizmetler, mahalli idareler tarafından yerine getirilecek. Buna göre, mahalli idareler, görev, yetki ve sorumlulukları alanına giren hizmetleri Anayasa'da ifadesini bulan idarenin bütünlüğü ilkesine, kanunlara; ayrıca kalkınma planının ilke ve hedeflerine, kendi stratejilerine, amaç ve hedeflerine, performans ölçütlerine ve standartlara uygun olarak görecek.
Mahalli idarelerin yasalarla verilen temel görev ve hizmetleri yerine getirmesinde ciddi aksamaların meydana gelmesi ve yapılan inceleme ve araştırma sonucunda bu durumun halkın sağlık, huzur ve esenliğini önemli ölçüde olumsuz etkilediğinin somut olarak belirlenmesi durumunda, İçişleri Bakanlığı bu aksaklıkların giderilmesi için önlem alacak.
DOĞRUDAN HARCAMA
Yasada merkezi idareler ile mahalli idareler arasındaki ilişkiler de ayrıntılı biçimde düzenlendi.
Buna göre, merkezi idare tarafından yürütülmesi öngörülen hizmetlerden illerde yapılması gerekenler, yasalarda belirtilen istisnalar dışında, valilik ve kaymakamlıklar tarafından gerçekleştirilecek. Merkezi idare birimleri, mahalli idarelerin sorumluluk alanlarına giren görev ve hizmetler için mahalli düzeyde teşkilat kuramayacak, doğrudan ihale ve harcama yapamayacak.
Merkezi idarenin görevleri arasında sayılan hizmetlere ait yatırımlardan ilgili bakanlıkça uygun görülenler, mahalli idareler eliyle de gerçekleştirilebilecek. Bu yatırımlara ait ödenekler, ilgili kuruluş tarafından o mahalli idare bütçesine aktarılacak. Bu ödenekler başka amaçlarla kullanılamayacak.
Merkezi idare, desteklemek ve geliştirmek istediği hizmetleri, proje bazında gerekli kaynakları ilgili mahalli idarelere aktararak onlarla işbirliği içinde yürütülebilecek.
Mahalli idarelerin görev, yetki ve sorumluluk alanlarına giren konularda çıkarılacak tüzük, yönetmelik ve benzeri düzenlemelere, mahalli idarelerin kısıtlayıcı, mahalli hizmetleri zayıflatıcı ve yerinden yönetim ilkesine aykırı hükümler konulamayacak.
MALİ KAYNAK DAĞILIMI
Mahalli idarelere yetki, görev ve sorumluluklarıyla orantılı gelir kaynakları sağlanacağı da yasayla hükme bağlandı. Buna göre, mahalli idareler, genel bütçe vergi gelirleri tahsilatından pay alacak.
Payların ayrılmasına, dağıtımına ve bu paylardan yapılacak kesintilere ilişkin usul ve esaslar yasayla düzenlenecek.
ÖZEL SEKTÖRDEN KAMU HİZMETİ
Yasa ile kamu hizmetlerinin daha etkili, verimli ve süratli şekilde görülmesi için merkezi idare veya mahalli idarelere ait hizmetlerden yasalarda öngörülenlerin gerektiğinde, özel sektöre, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına, hizmet birliklerine, özel sektöre ve alanında uzmanlaşmış sivil toplum örgütlerine yaptırılabilecek.
İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ
Bakanlıklar ile bağlı ve ilgili kuruluşların teşkilatlanmalarına ilişkin ilke ve esasları da belirleyen yasaya göre, görev ve yetkilerin tespiti ile teşkilatlanmada, idarenin bütünlüğü ilkesi esas alınacak. Benzer nitelikteki hizmet ve görevler birden fazla kurum ve kuruluşa verilemeyecek. Bakanlıklar ile bağlı ve ilgili kuruluşlar, stratejik planlarına, yıllık amaç ve hedeflerine bağlı olarak teşkilat yapısını, hizmet kalite standartlarını, yönetim ve hizmet süreçlerini sürekli geliştirici tedbirleri alacak.
DEVLET BAKANI SAYISI 8'E İNDİRİLİYOR
Yasada, Bakanlar Kurulu'nun oluşumu başbakanın statüsü ve başbakan yardımcılarının görevlendirilmeleri ve devlet bakanlarının atanması ile ilgili konular da düzenlendi.
Yasada, Bakanlar Kurulu'nun başbakan ve bakanlardan oluştuğu, başbakanın da Bakanlar Kurulu'nun başkanı ve başbakanlık teşkilatının en üst amiri olduğu ifadesine yer verildi. Yasa ile devlet bakanı sayısı da 20'den 8'e indirildi. Başbakana yardımcı olmak, bakanlıklar arasında koordinasyonu sağlamak üzere en çok 3 başbakan yardımcısı görevlendirilebilecek.
Yasaya göre, başbakan yardımcıları ile devlet bakanlarının danışma ve büro hizmetlerini yürütecek personele ait kadrolar başbakanlık kadro cetvelinde gösterilecek.
Yasada, bakanların görev, yetki ve sorumlulukları sıralanırken, bunların sadece siyasi sorumluluk taşıyan kişiler değil, aynı zamanda bakanlığın da en üst düzey yönetici ve sorumlusu olduğuna vurgu yapıldı. Buna göre, bakan; bakanlık kuruluşunun en üst amiri olup, bakanlık icraatından ve emri altındaki faaliyet ve işlemlerden sorumlu olacak.
Yasaya göre, müsteşar; bakanın yardımcısı olup bakanlık hizmetlerini, bakan adına onun amiri ve yönlendirmesi doğrultusunda, mevzuat hükümlerine, bakanlığın amaç ve politikalarına, stratejik planına uygun olarak düzenleyecek ve yönetecek. Bu amaçla bakanlık kuruluşlarına gereken emirleri verecek ve bunların uygulanmasını gözetip sağlayacak.
Müsteşar bu hizmetlerin yürütülmesinde bakana karşı sorumlu olacak.
TAŞRA TEŞKİLATI KURAMAYACAKLAR
Yasaya göre, Dışişleri, Bayındırlık ve İskan, Sağlık, Ulaştırma, Tarım ve Köyişleri, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Kültür ve Turizm ile Çevre ve Orman Bakanlıkları taşra teşkilatı kuramayacak.
Adalet, Milli Savunma, İçişleri, Maliye, Milli Eğitim, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıkları ise taşra teşkilatı kurabilecekler.
Yasada, bakanlık yardımcı hizmet birimlerini de yeniden düzenlendi. Buna göre, bakanlık merkez teşkilatında ihtiyaca göre, Özel Kalem Müdürlüğü, İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı ve Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı kurulacak. Taşra teşkilatı olan bakanlıklarda, insan kaynakları birimi genel müdürlük şeklinde kurulabilecek. Bağlı kuruluşların merkez teşkilatında ihtiyaca göre insan kaynakları daire başkanlığı ile destek hizmetleri daire başkanlığı oluşturulacak.
Taşra teşkilatı ve kuruluşuna ilişkin hükümler de içeren yasaya göre; taşra birimleri olan bakanlıklar illerde ve hizmet niteliği ile ihtiyaçlar dikkate alınarak ilçelerde teşkilatlanacak. Bunlar vali ve kaymakama bağlı olarak çalışacaklar.
Yasada, taşra teşkilatlarının kurulmasında aranacak şartlar şöyle sıralandı:
-Taşra teşkilatı, görev ve hizmetin niteliğine, sosyal ve ekonomik şartlara ve nüfus durumlarına göre farklı yapıda kurulabilecek.
-Bakanlıklar ile bağlı kuruluşların il ve ilçelerde, tek bir taşra teşkilatı kurmaları esas olacak.
-Kamu hizmetlerinin zorunlu kıldığı hallerde, birden çok ili kapsayan alanlarda, sürekli veya geçici nitelikte, kanunla, bölge teşkilatı kurulabilecek. Ancak, bölge düzeyinde teşkilatlanan bakanlıklar illerde, illerde teşkilatlanan bakanlıklar ise bölge düzeyinde örgütlenemeyecek.
-Bölge kuruluşları dışındaki taşra teşkilatı, Bakanlar Kurulu kararı ile kurulacak, kaldırılacak veya değiştirilebilecek.
YURTDIŞI HİZMETLERİ
Yasaya göre, Dışişleri Bakanlığı ile Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) hariç, bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları yurtdışı teşkilatı kuramayacak. Bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarından hangilerinin hangi ülkelerde yurtdışı hizmeti sunacağı Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek. Bu yolla belirlenecek kurum ve kuruluşların yurtdışı hizmetleri, ilgili kurum veya kuruluş personelinin Dışişleri Bakanlığı kadrolarına geçici olarak görevlendirilmesi yoluyla yürütülecek.
BAĞLI VE İLGİLİ KURULUŞLAR
Yasada, “bağlı kuruluşlar”, bir bakanlığın hizmet ve görev alanına giren ana hizmetlerden özel önemi bulunanları yürütmek üzere, yasayla kurulan kuruşlar olarak tanımlandı. Başbakanlığa bağlı olanların dışında müsteşarlık şeklinde bağlı kuruluş kurulamayacak.
“İlgili kuruluşlar”, özel kanun veya statü ile kurulan, iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunların kurum, ortaklık ve iştirakleri veya özel hukuk, mali-idari statüye tabi, hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları olarak tanımlandı.
“İlgili kuruluşlar”ın görev yetki ve sorumlulukları ile teşkilatlanmalarına ilişkin esaslar, ilgili olduğu bakanlıkların, kuruluş kanunu veya statülerinde belirlenecek. Müsteşarlık şeklinde ilgili kuruluş da kurulamayacak.
STRATEJİ GELİŞTİRME KURULU
Yasada, “ilişkili kuruluşlar” da “Piyasalara ilişkin düzenleyici ve denetleyici görev yapan, kamu tüzel kişiliği ile idari ve mali özerkliğe haiz, özel kanunla kurulan kuruluşlar” şeklinde tanımlandı.
Bütün bakanlıklarda bakanlık stratejilerinin, amaç ve politikalarının belirlenmesi ile bakanlık çalışmalarının performanslarının değerlendirilmesi amacıyla “Strateji Geliştirme Kurulu” oluşturulacak. Ayrıca bu konuda başkanlıklar da kurulacak.
KADEME VE UNVANLAR
Yasayla, hiyerarşik kademe ve unvanlar yeniden düzenleniyor. Buna göre, düzenlenen unvanlar şöyle:
Merkez Teşkilatı:, 1-Müsteşarlık, 2- Genel Müdürlük, Başkanlık, Daire Başkanlığı ve 3- Müdürlükler, Bağlı kuruluşlar: (Müsteşarlık şeklinde bağlı kuruluşlar) 1-Müsteşarlık, 2- Genel Müdürlük, Daire Başkanlığı 3- Müdürlük (Başkanlık şeklindeki bağlı kuruluşlar), 1- Başkanlık, 2- Daire Başkanlığı, 3- Müdürlük.
Taşra Teşkilatı İl Kuruluşları: 1- Vali, 2- İl Müdürü, 3- Şube Müdürü.
Dışişleri Bakanlığı, MGK Genel Sekreterliği ve MİT Müsteşarlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü bu madde kapsamı dışında tutuldu.
“Özel Kalem Müdürlüğü ile Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı”nın görevleri yeniden belirlenirken “İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı” adı altında yeni bir birim kurulması da öngörüldü.
TEFTİŞ KURULLARI KALDIRILIYOR
Kamuda, geleneksel denetim uygulamaları da değiştirildi. Denetimin amacı yeniden belirlenirken, denetimde rehberlik, eğitim ve danışmanlık yaklaşımı öne çıkartıldı.
Denetimin kapsamını da yeniden belirleyen yasa, sadece iş yapma süreçleri veya çalışanların eylem ve işlemlerinin mevzuata uygunluğunu değil, aynı zamanda kurumun stratejilerine dayalı olarak geliştirilen kurumsal ve kişisel amaç ve hedeflere, hizmetin kalite standartlarına göre değerlendirme konusu da öne çıkartıyor.
Yönetimin önceden belirleyeceği başarı ölçütleri ile faaliyet sonuçlarının karşılaştırılmasını düzenleyen yasa, düzeltici önlemlerin alınması esasını getiriyor. Bu amaçla periyodik olarak faaliyet raporlarının hazırlanması, bunun saydamlık ilkesine uygun olarak ilgililere ulaştırılması da düzenleniyor.
Denetim kapsamına “performans denetimi” ni de ekleyen yasa, bu çerçevede yönetimin bütün kademelerinde gerçekleştirilen faaliyet ve programların planlanmasını, uygulanmasını ve kontrolü aşamalarında ekonomikliğin, verimliliğin ve etkililiğin denetlenmesini hükme bağlanıyor.
Yasaya göre, iç denetimi, kamu kurum ve kuruluşlarının kendi yöneticileri ve kurumun üst yöneticisinin görevlendireceği denetim elemanları yapacak.
DIŞ DENETİMİ SAYIŞTAY YAPACAK
Merkezi idareye dahil kurul ve kuruluşlarla il özel idareleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar ve mahalli idare birliklerinin dış denetimi, yasayla belirlenecek esaslar çerçevesinde Sayıştay tarafından yapılacak veya yaptırılacak. Sorumluların hesap ve işlemleri kesin hükme bağlanacak. Bu amaçla Sayıştay'ın teşkilat yapısı içinde özel ihtisas daireler oluşturulabileceği gibi bölge düzeyinde birimler de kurulabilecek.
Köyler ile köylerin kendi aralarında kurdukları birlikler, mülki idare amirleri eliyle, mahalli idareler ise mali işlemleri dışında İçişleri Bakanlığı'nca denetlenecek.
Saydamlığın, hesap verebilirliğin ve halkın bilgi edinme hakkını kullanmasının sağlanması için kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişilere yasada belirtilen istisnalar dışında tüm bilgi ve belgeleri verecekler.
HALK DENETÇİLİĞİ SİSTEMİ
Her ilde, yerel idareler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile bu idareler tarafından kurulan birlik ve işletmelerin, kurum dışı gerçek ve tüzel kişilerle ilgili işlem ve eylemlerinden kaynaklanan anlaşmazlıkların çözümüne yardımcı olmak için “halk denetçisi” seçilecek. Denetçiler, 4 yıllık yükseköğretim mezunları arasından en az 10 yıl mesleki tecrübe sahibi, toplumda saygınlığı bulunan kişiler arasından beş yıl süre ile görev yapmak üzere il genel meclisinin üçte iki çoğunluğunun kararı ile seçilebilecek. İl genel meclisi önünde yemin ederek göreve başlayacak olan denetçilerden siyasi parti ile ilişkisi olanların bu ilişkisi kesilecek.
“Ombudsman” olarak görev yapacak denetçiler, idare ile ihtilafa düşen kişi arasında, konunun yargı makamlarına yansımasından önceki aşamada çözüm için yardımcı olacak.
Halk denetçisinin bürosu ve iş yükü ile orantılı sayıda personel il özel idaresi tarafından sağlanacak ve belli miktarda aylık ödeme yapılacak.
GÖREVLERİ HÜKÜMETLERLE SONA ERECEK
Yasaya göre, hükümetlerin görevi sona erdiğinde Milli Savunma Bakanlığı müsteşarı dışındaki müsteşarlar ile kendi genel kurullarının seçimiyle gelenler dışındaki başkan ve genel müdürlerin görevi kendiliğinden sona erecek. Bu şekilde görevi sona erenlerden başka bir göreve atanmayanlar, özlük hakları saklı kalmak üzere kadro şartı aranmaksızın bakanlık müşaviri olarak atanacaklar.
Yasa “Devlet memurluğu sisteminin ömür boyu istihdam garantisi tanıması, liyakat sisteminin bozulması, kariyer planlamasının yapılamaması ve cezalandırma sisteminin öne çıkması nedeniyle etkisi kaybetmesinden” dolayı sözleşmeli personelin yaygınlaştırılması ve kısmi zamanlı istihdam uygulaması da öngörüyor.
Cumhurbaşkanlığı, “Anayasal konumu ve ilgili Anayasa hükümleri” nedeniyle yasa kapsamı dışında bırakılıyor. Milli Savunma Bakanlığı ise diğer bakanlıklarla birlikte istisnalar hariç yasa kapsamına dahil ediliyor.
KALDIRILAN KURULUŞLAR
Dışişleri Bakanlığı ve Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi (TİKA) Başkanlığı hariç bakanlıkların ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının yurtdışı teşkilatları kaldırılıyor ve yurtdışı kadroları iptal ediliyor. Yurtdışında bulunan personel, görevlendirmeleri sona erinceye kadar çalışmaya devam edecekler.
Sağlık, Kültür ve Turizm, Çevre ve Orman, Tarım ve Köyişleri, Sanayi ve Ticaret ile Bayındırlık ve İskan Bakanlıklarının taşra teşkilatları, malları ve kadroları belediye sınırları içinde belediyelere, sınırlar dışında il özel idarelerine devredilecek.
Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün görev ve yetkileri, araçları ve taşınmazları ile kadroları İstanbul dışında il özel idarelerine, İstanbul'da ise Büyükşehir Belediyesi'ne verilecek. Ulusal ve bölgesel araştırma enstitülerinin personel, araç gereç ve taşınmazları Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na devredilecek. Tasfiye ve devir işlemleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın hazırlayacağı ve Bakanlar Kurulu tarafından
yürürlüğe konulacak esas ve usullere göre 1 yıl içinde yapılacak.
Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nun da kaldırılmasını öngören yasa, kurulun personeli, araç, gereç, her türlü taşınır ve taşınmaz malları ve bütçesini Sayıştay'a devrediyor. Hizmet binası ise Başbakanlık'ta kalacak.
İHTİYAÇ FAZLASI PERSONEL
Taşra teşkilatı devredilen kamu kurum ve kuruluşlarının personelinden ihtiyaç fazlası, bulundukları ilin valisi tarafından o ildeki mahalli idareler ya da kamu kurum ve kuruluşlarında durumlarına uygun kadrolara atanacak.
Bu şekilde 1 yıl içinde atanamayan personel, diğer kamu kurum ve kuruluşlarına devredilmek üzere valilik tarafından Devlet Personel Başkanlığı'na bildirecek. Devlet Personel Başkanlığı, bu personeli 3 ay içinde kamu kurum ve kuruluşlarında boş bulunan kadrolara atamak üzere ilgili idarelere ile kamu kurum ve kuruluşlarına gönderecek. İlgili idareler ile kamu kurum ve kuruluşları ise bildirimin ulaştığı tarihten en geç 1 ay içinde bu personelin atamalarını yaparak, bu bilgileri Maliye Bakanlığı, Devlet Personel Başkanlığı ve ilgili valiliğe bildirecek. Geçen sürede personelin özlük hakları korunacak ve eski kurumu tarafından ödenecek.
ŞAHİN: İDEAL REFORM İÇİN ANAYASA DEĞİŞMELİ
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin, tasarının kabul edilmesinin ardından yaptığı teşekkür konuşmasında, ”Yürürlükteki Anayasa'ya göre ancak bu kadarı yapılabilir. İdeal anlamda kamu reformu yapmak için Anayasa'nın değişmesi gerekiyor” dedi.
Şahin, “yasa Cumhurbaşkanı'ndan ya da Anayasa Mahkemesi'nden döner mi?” diyerek yasa yapılamayacağını ifade ederek, DYP Denizli Milletvekili Ümmet Kandoğan'ın yasanın geri geleceği yönündeki sözlerini eleştirdi.
“Sayın Kandoğan isterseniz Anayasa'yı değiştirelim, 'yasa çıkmadan önce Sayın Cumhurbaşkanı'nın ya da Anayasa Mahkemesi'den görüş alınır' ibaresi koyalım” diyen Şahin, Kandoğan'ın birkaç ay önce düzenlemeyi hararetle savunduğunu söyledi.
Şahin, ”Demek ki insanın 1-2 kalp damarı değişince görüşleri de değişiyor. Bu kadar savunduğu bir yasayı başka bir partiye geçince eleştirmeyi anlayamıyorum” dedi.
Şahin'in kendisine sataştığı gerekçesiyle söz alan Kandoğan, ”karakterli bir insan olarak” doğru bildiklerini savunduğunu belirterek, “Ben kalp damarım değiştikten sonra da 6 ay AKP'de kaldım. Böyle bir şey söylemek abesle iştigaldir. Sayın Şahin'e teessüf ediyorum” diye konuştu.