Kahire’den sonra Şam’la... ‘Kilit açan tokalaşma’ ne zaman olur

Suriye ve Mısır’la ilişkilerdeki beklentiyi artıran süreç, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın geçtiğimiz hafta G20 zirvesi sonrasında seçimden sonra Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’la ilişkilerde “sil baştan” yapılabileceğini söylemesiyle başladı. Ardından da Erdoğan’ın Mısır Devlet Başkanı Abdulfettah Sisi’yle Katar’da el sıkışması gündem oldu. Tek kareye birçok anlam yüklendi. Oysa ayaküstü bir selamlaşma, karşılıklı kurulan nezaket cümleleri ve hal hatır sorma çerçevesindeydi. Kısa da olsa etkisi büyüktü. Karşılıklı sert açıklamaların ardından iki lider ilk kez el sıkışabildi. Ankara-Kahire arasında bir süredir devam eden görüşmelerde gelinen en üst nokta bu el sıkışma oldu. Kaynaklar “normalleşmede kritik bir sürecin başlangıcı, adeta kilit açan bir el sıkışma” yorumunu yaptı.

Mısır’la ilişkilerin bundan sonra hangi seviyede, nasıl devam edeceği merak edilirken, bir yandan da gözler Suriye’de. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yıllardır görüşmediği Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’la tıpkı Sisi’yle olduğu gibi “kilit açacak bir el sıkışmasının” ne zaman olacağı soruluyor.

3 YILDIR DEVAM EDEN İSTİHBARİ GÖRÜŞMELER

Ankara Şam rejimiyle arka kapı diplomasisini 2019 yılından bu yana sürdürüyor. Bu görüşmelerin başladığını ilk olarak yine bu köşeden okumuştunuz. Arka kapı diplomasisi, sorunlu ülkelerle normalleşme sürecinin ilk ayağı olarak yürütülüyor. Süreç şöyle işliyor:

1- İstihbarat örgütleri arasında diplomasi başlıyor.
2- Görüşmeler belli bir aşamaya gelince dışişleri bakanları devreye giriyor.
3- Sorunlar çözülüp, anlaşmalar gündeme gelince devlet başkanları düzeyinde görüşmeler başlıyor.

BAHÇELİ’NİN ÇAĞRISI EKLENDİ

Başta Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere Ankara’dan Esad’la görüşmeler konusunda yapılan açıklamalara son olarak MHP Lideri Devlet Bahçeli’nin “Suriye Arap Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Beşar Esad ile de görüşme vasatı açılmalı” çağrısı eklendi. Şu an için iki ülke arasında sadece istihbarat örgütlerinin görüşmeleri mevcut. 2019’dan farkı ise şu:

1- O tarihte Rusya da masadaydı. Şam rejimi, Rusya’nın koyduğu çerçeve dışına çıkmıyordu.

2- Ukrayna savaşı başlayınca Rusya konsantrasyonunu ağırlıklı olarak Ukrayna’ya aktardı.

3- Ankara-Şam istihbarat örgütlerinin üst düzey görüşmeleri de hız kazandı.

HEM ZAMANA HEM DİĞER AKTÖRLERİN KATKISINA İHTİYAÇ VAR

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Esad’la görüşse de Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanması, istikrara kavuşması o kadar da kolay değil. Yetkililer şu konuların altını çiziyor:

* Suriye’de kalıcı istikrar ve barış için ABD, İran, İsrail, Rusya, Ürdün gibi ülkeler de devreye girmeli.

* Suriye topraklarındaki söz konusu aktörler devreye girmedikçe ve güçlerini belli ölçüde çekmedikçe Ankara ve Şam’ın çözümü kısa vadede birlikte sağlaması zor görünüyor.

* İstihbarat görüşmelerinde masada bulunan konuların, masada bulunan sorunların belli bir çözüm aşamasına gelmesi bekleniyor.

* Yine de kaynaklar iki ülke arasında süren çözüm arayışlı görüşmelerin önemine dikkat çekiyor.

* Bu süreçte bölgesel, uluslararası bir toplantı ya da Rusya evsahipliğinde bölgesel bir toplantıda Esad’la Erdoğan’ın tıpkı Sisi’yle olduğu gibi el sıkışmasının görüşmelerde “kilit açıcı bir rolü” olacağı ifade ediliyor.

Masadaki sorunlu üç başlık

ANKARA-Şam masasının kritik noktaları ise şöyle:

1- Terör örgütü PYD-YPG ne olacak?

* Ankara’daki bilgi Suriye-YPG arasında yapılan bazı görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlandığı yönünde.
* Esad’ın Suriye’de toprak bütünlüğünü koruyarak, YPG-PYD elindeki enerji alanlarını istediği biliniyor.

2- Türkiye’de bulunan Esad karşıtı muhalifler ne olacak, sisteme nasıl dahil olacak?

3- Mültecilerin dönüşü nasıl ve ne şekilde yapılacak?