Kağıthane’nin tarihi kült bir esere dönüştü

Bir zamanlar İstanbul’un en önemli mesire yeri, en gözde ilçesi olan Kağıthane’nin geçmişi ‘Kağıthane Tarih Envanteri’ adıyla kitaplaştırıldı. İlk kez gün yüzüne çıkan, çoğu müzayedelerden toplanmış bini aşkın tarihi fotoğrafın konulduğu, bölge tarihini sıcak takibe alan 784 sayfalık çalışma, yerin altında, üstünde, günümüze ulaşabilmiş ya da ulaşamamış 62 yapı noktasının tüm hikâyesini akıcı bir dille okuyucuya sunuyor. Çalışma sadece tarih araştırmacıları için değil, bölgede bugün ya da ileride yapılacak her türlü mimarlık ve mühendislik çalışması için de altın değerinde bir kaynak kitap.

KAĞITHANE BIYIKLI BALIĞI

- Dünyada sadece Kağıthane Deresi’nde yaşayan ve 1941’de literatüre giren ‘Kağıthane Bıyıklı Balığı’ ve ‘Kağıthane İnci Balığı’ isimli tatlı su balıklarının hikâyesi ‘Sadabad Hasbahçe Mesire Alanı’ bölümünde işlenmiş.
- Varlığı bilinmesine rağmen tanımlama ve kayıt altına alma anlamında yeniden keşfedilen antik mezar odası ‘Antik Mezar Odası ve Mağara Girişi’ bölümünde.
- Kağıthane-Dolmabahçe tünelinin viyadüğünün ayaklarının altında, zamanında hangi tarihsel eserlerin yer aldığını görmek için ‘İmrahor Kasrı’ bölümü şaşırtıcı bilgiler ve görseller sunuyor. Bir zamanlar Kağıthane İETT Otobüs Garajı’nın bögünkü yerinde yükselen Poligon Sarayı’nın tarihi ve görselleri aynı adı taşıyan bölümde.

DEVLETİN OSMANLI TARİHİ ARŞİV BİNASI

- Kağıthane’de yeri tartışılan ve inşası süren Devlet Arşivleri Sitesi’nin, bir başka tarih hazinesinin üzerinde yükseldiğini de kitaptan öğreniyoruz. ‘Kağıthane Harayı Hümayunu’ bölümü dikkat çekici bilgi ve görsel sunuyor.
- İttihat Terakki’nin idama mahkum edilen ünlü tetikçisi Yakup Cemil’in’in nerede kurşuna dizildiğini de Hüseyin Irmak’ın bu çalışmasından öğreniyoruz. Detaylar ‘Poligon Sarayı’ başlıklı bölümde.
- II. Abdülhamid’in nereden tahta çıktığını, hikayesini ve görselleri ‘Atiye Sultan Sarayı’ bölümünden takip etmek mümkün.
- II. Mahmud döneminde imzalanan ünlü Senedi İttifak’ın hikâyesi, görselleri ve imzalandığı yerle ilgili bilgiler ‘Sadabad Sarayı’ bölümünde.

YETİMHANEDEKİ SAFİYE AYLA

- Ünlü ses sanatçısı merhum Safiye Ayla’nın yetimhane günleri ve buradaki yaşamına ait çocukluk fotoğrafları kitabın dikkat çeken bir başka bölümü. Ayla’nın Kağıthane’deki bir yetimhanede çekilen çocukluk fotoğrafı ilk kez bu kitapta gün ışığına çıkıyor. Bilgi ve fotoğraflar ‘Aziziye Camii’ ve ‘Sadabad Sarayı’ bölümlerinde.
- İlk evliliğiyle Kağıthane’ye gelin gelen ÇYDD’nin merhum başkanı Türkan Saylan’ın çocuklarına verdiği ‘Çağlayan’ ve ‘Çınar’ isimlerinin nereden geldiğini görmek için de kitaptaki ‘Anıt Ağaçlar’ bölümüne bakmak gerekiyor.

DEFİNE DEĞİL TARİHSEL HAZİNELERİN HARİTASI

Bu tuğla kitabın tarihçiler ve şehir planlamacıları için kaynak niteliği taşımasının en önemli nedenlerinden biri, Haliç’ten kuzeye doğru vadi boyunca adım adım ilerleyerek ele alınan her örneğin haritadaki yerinin, ada-pafta ve adres bilgilerinin eski-yeni fotoğraflarla beraber yaşadığı macerayı anlatması. Kitap kuru bir tarih anlatımının yerine canlı bir süreç takibi yapıyor. Bini aşkın görsel malzemenin yanısıra kitabı zenginleştiren bir diğer unsur, arazi üzerinden gerçekleştirilen takip hikâyesinin, resmi yazışma örnekleri. ‘Kağıthane Tarih Envanteri’, bir listeleme çalışmasından ziyade kapsamlı bir tarih kitabı niteliği taşıyor.
Kitapta neler yok ki; Osmanlı yazlık sarayları, su mimarisinin özgün örnekleri, köşk ve kasırlar, köprüler, çeşmeler, ayazmalar, köy hayatından enstantaneler, tarihi mesire alanının ekolojik ve sosyal özellikleri, anıtsal ağaçları ve doğal yaşamı, Bizans dönemi eserler, Silahtarağa Elektrik Santrali ile buraya kömür getiren demiryolunun izleri, Kurtuluş Savaşı’na silah sağlayan baruthanenin bugünkü içler acısı hali, su yolları üzerinde bulunan sanat yapılarının hicran dolu öyküsü ve son yirmi yılın canlı tanıklığı. Kağıthane Belediye Başkanı Fazlı Kılıç kitaba yazdığı önsözde, “Bölgemizi artık daha iyi tanıyoruz, dolayısıyla artık daha güçlüyüz” derken, büyük emeklerle bu çalışmayı ortaya çıkaran Hüseyin Irmak giriş yazısında, hızla solan ve yok oluşa doğru sürüklenen tarihin peşinde adım adım nasıl koştuklarını, geçmişi ve günümüzü bir demet halinde geleceğe taşırken, sürekli başvurulacak uzun ömürlü bir kaynak kitabı nasıl hazırladıklarını anlatıyor.

ANADOLUYA KAÇIRILAN SİLAHLAR

- Kurtuluş Savaşı’na silah taşınan merkezin günümüzde yaşadığı beton kuşatması ve bugünkü içler acısı manzarası ‘Kağıthane Baruthanesi’ bölümünde gözler önüne seriliyor.
- Kurtuluş Savaşı’na destek için Kağıthane üzerinden Anadolu’ya kaçırılan silahların taşınma yöntemi ve aracı ile ilgili bilgi ve isimler ‘Kağıthane Demiryolu’ bölümünde yer alıyor.

TUVALET YAPILMAKTAN KURTULUP MÜZEYE DÖNÜŞEN BİNA

Kağıthane Belediyesi, basın danışmanı Hüseyin Irmak öncülüğünde ilçe tarihinin farklı noktalarına ışık tutan 27 kitap çıkardı. 1914-1916’da kurulup, 1952’de sökülen ve unutulan Kağıthane demiryolunun yeniden keşfi anlamına gelen ‘Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan Demiryolu’ kitabı 1999’da yayımlandı. Yerine tuvalet yapılmak üzere yıktırılırken son anda fark edilip İlçe Müzesi’ne dönüştürülen ‘Kağıthane Sıbyan Mektebi’ tarihçesinin derlendiği aynı isimli kitap bir başka ilginç çalışma. Hüseyin Irmak, “Bu çalışmalar, yaşadığımız bölgenin tarihini günümüz kuşakları açısından bilinebilir kılmaya yönelik. Yerel yöneticisinin perspektifini aşıp, tarih ve koruma kurullarının bilgisine katkıda bulunmaya yönelik misyon üstlenen bu kitaplar, bölge mimari çehresinin değişimine doğru müdahalelerin ve restorasyonların kaynağı da oluyor. Birikenler, Kağıthane Açık Hava Müzesi ve Kağıthane Şehir Müzesi’nde üçüncü şahısların hizmetine sunulmuş oldu.” diyor.