Kadife darbeyle gitti

Muhalefete boyun eÄŸip kan dökülmeden istifa eden Gürcistan Devlet BaÅŸkanı Eduard Åževardnadze yolsuzlukla mücadele sayesinde yükseldi, yine yolsuzluktan gitti. Bakü-Ceyhan petrol boru hattı üzerindeki ülkesinde istikrarı saÄŸlayamayan ‘‘gri tilki’’ lakaplı Åževardnadze halk isyanının ardından koltuÄŸunu bırakmak zorunda kaldı.Berlin duvarı yıkıldığında dönemin SSCB lideri Mihail Gorbaçov'un dışiÅŸleri bakanı olan Eduard Åževardnadze uluslararası sahnede alkışlanan liderlerden biri oldu. 1995 yılında Gürcistan Devlet BaÅŸkanı olan Åževardnadze, yolsuzlukla mücadele sayesinde yükseldi, ancak yolsuzluk ve yoksullukla baÅŸ edemeyince, meclisi basan halkın protestolarıyla kadife darbeyle koltuÄŸundan indirildi.Åževardnadze, 1928 yılında Gürcistan'ın Karadeniz sahilindeki Mamati köyünde dünyaya geldi. Köylü bir ailenin beÅŸinci ve son çocuÄŸuydu, doktor olmayı hayal ediyordu. Ancak 20 yaşında siyasete atıldı, öğretmenlik enstitüsünden diploma aldığında ise yaşı 31'e gelmiÅŸti. Hızla Komünist Parti içinde yükselmeye baÅŸladı, Gürcistan İçiÅŸleri Bakanı olduÄŸunda yolsuz yöneticilere karşı bayrak açtı.Yolsuzlukla mücadelesi Moskova'daki Sovyet liderlerinin de dikkatini çekti. 1972 yılında Gürcistan Komünist Partisi ÅŸefi oldu. 1985 yılında ise SSCB dışiÅŸleri bakanlığı koltuÄŸuna oturdu. 1991 yılında Gürcistan'ın bağımsızlığını ilan etmesi ve 1992 yılında ilk seçilmiÅŸ devlet baÅŸkanı Zviad Gamsakurdia'nın darbeyle indirilmesinin ardından ‘‘Gri Tilki’’ ülkesine geri döndü. Åževardnadze'ye ekonomik darboÄŸazın yanı sıra siyasi kaos miras kalmıştı. Sovyetler BirliÄŸi, Gürcistan'daki fabrikalara verdiÄŸi sipariÅŸleri kesmiÅŸti. Gürcüler her kış gaz ve elektrik sıkıntısı çekiyor, aylık ortalama gelir ise yaklaşık 10 milyon lirayı geçmiyordu. Rusya'nın da kışkırtmasıyla Güney Osetya ve Abhazya bölgelerinde ayrılıkçı çatışmalar patlak verdi.PETROL BASKISIKafkas petrollerini dünyaya taşıyacak petrol boru hattının geçeceÄŸi ülke olan Gürcistan, hem Batı'nın hem de Ruslar'ın yoÄŸun baskısı altında kaldı. 2000 yılında yeniden seçilen Åževardnadze, dünya sahnesinde SoÄŸuk Savaşı bitirmiÅŸti, ancak ülkesinde sona erdirememiÅŸti. Reformlara raÄŸmen istikrar bir türlü saÄŸlanamıyordu. 2 Kasım'da seçimler yapıldı. Muhalefet, sandığa hile karıştığını iddia etti. Oysa uluslararası aktörlerin Gürcistan'da bir istikrarsızlığa tahammülü yoktu.5 SORUDA KADÄ°FE DARBEGürcistan niye karıştı?Gürcistan, petrol boru hattı yüzünden SoÄŸuk Savaşın devam ettiÄŸi son ülkelerden biriydi. Petrolde by-pass edilmesinden rahatsız olan Rusya, Gürcistan'ın Çeçen konusunda kendilerine destek vermemesinden de rahatsızdı. ABD ise Gürcistan'da istikrar istiyordu.Eduard Åževardnadze niye gözden düştü?Åževardnadze kimine göre güçlü bir liderlik ortaya koyamadı. Ãœlke ABD'den 10 yılda 1 milyar dolara yakın yardım aldı. Ancak Åževardnadze'nin bu paraların çarçur edilmesini engelleyemediÄŸi öne sürülüyor. Liberal eÄŸilimli gençler, saflardan ayrılırken yönetimde muhafazakarlar güçlendi. Rusya'ya yaklaÅŸmaya baÅŸlayan Åževardnadze'ye alternatif aranmaya baÅŸladı.ABD'nin tavrı ne oldu?ABD'nin Tiflis Büyükelçisi Richard Miles, Åževardnadze'nin halefi olarak ABD eÄŸitimli avukat Mikhail SaakaÅŸvili'yi yetiÅŸtirmeye baÅŸladı. Son dönemde Tiflis'e giden ABD'li yetkililer Åževardnadze'ye ‘‘günlerin sayılı’’ mesajı verdiler. Kadife darbe sonrasında da ABD geçici yönetime destek verdiÄŸini açıkladı.Åževardnadze nasıl gitti?Muhalefet 2 Kasım seçimlerine hile karıştırıldığını öne sürdü. Geçen cumartesi günü Åževardnadze yeni meclisi topladığında sokaklara dökülen onbinlerce kiÅŸiden bazı gruplar meclisi ve baÅŸkanlık binasını bastı. Çok geçmeden de Åževardnazde istifasını açıkladı.Rusya'nın tavrı ne oldu?Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin, Gürcistan'daki zoraki iktidar deÄŸiÅŸikliÄŸinden kaygı duyduÄŸunu belirterek, ‘‘Bu tip eylemleri organize ve teÅŸvik edenlerin halka karşı büyük sorumlulukları var’’ dedi. Berlin Duvarı’nı deviren adam devrildiGürcistan Devlet BaÅŸkanı Eduard Åževardnadze ‘‘Otoritemi kullandığım takdirde kan dökülecekti. O halde istifa etmeliydim, çünkü ben ülkeme hiç ihanet etmedim’’ diyerek koltuÄŸu muhalefete teslim etti. Bu istifa Batı Avrupa ve Rusya basınında farklı yorumlarla karşılandı. The Guardian Åževardnadze'nin ‘‘Gri Tilki’’ lakabıyla halk gösterilerine gönderme yaparak ‘‘Gri Tilki'yi dumanla çıkardılar’’ diye baÅŸlık atarken, Alman Die Welt gazetesi ‘‘Berlin Duvarı'nı deviren adam devrildi’’ diye yazdı. Åževardnadze iki Almanya'nın birleÅŸmesinde önemli rol üstlenmiÅŸti. TaÅŸ yüzlü Andrei Gromiko'nun 28 yıllık bakanlığından sonra SSCB dışiÅŸlerini devralan Åževardnadze, Mihail Gorbaçov'un glasnost ve perestroyka politikalarının Batı'ya açılan yüzüydü. Karizmasıyla Batılı liderleri etkilemiÅŸti. Ona ‘‘gri saçları’’ ve hızlı manevra kabiliyeti nedeniyle ‘‘Gri Tilki’’ diyorlardı.Rus basınına göre ise Hazar petrollerinin akışını garanti altına almak isteyen Batı, Åževardnadze'nin kellesini aldı. Batı için önemli olan Åževardnadze'nin akıbeti deÄŸil, Gürcistan'ın istikrarıydı. Rus medyasına göre ÅŸimdi yönetimi ele geçiren kadro, Rusya karşıtı bir tutum alabilir ve Rusya Kafkasya'daki etkinliÄŸini yitirebilir, Hazar petrolleri ve doÄŸalgazından da pay alamaz. Kral Lear gibi ihanete uÄŸradıŞevardnadze en büyük darbeyi, kızlarının ihanetine uÄŸrayan William Shakespeare'in trajik kahramanı Kral Lear gibi sevdiklerinden yedi. Ä°stifayı sunduÄŸunda masanın karşı tarafında bir zamanlar kendisiyle mücadele eden sonra muhalefet saflarına geçen üç danışmanı vardı.Zurab Zhvania Danışmanıydı, muhalifi olduÄ°ki yıl öncesine kadar Åževardnadze'nin en yakın siyasi danışmanıydı, 2001 yılında istifa ettiÄŸinde meclis baÅŸkanıydı. Zhvania, baÅŸkanın halkın gerçeÄŸinden uzaklaÅŸtığını öne sürerek onu terketti. Åžimdi muhalefetteki Burjanadze-Demokratlar bloÄŸunun liderlerinden biri. Zhvania, Bakü-Ceyhan hattı projesine bundan sonra da tam destek vereceklerini, projeyle yakından ilgili ülkelerle iliÅŸkilerini en üst düzeyde tutacaklarını kaydetti. Mihail SaakaÅŸvili Bakanıydı, ABD'nin gözdesi olduColombia Ãœniversitesi'nde hukuk eÄŸitimi gören, New York'ta avukatlık yapan Mihail SaakaÅŸvili, 2000 yılında meclise seçildi ve Adalet Bakanlığı'na atandı. Ancak SaakaÅŸvili, devlet içindeki yolsuzluÄŸu ortaya çıkarmak için Åževardnadze'den destek alamadığı gerekçesiyle istifa etti, muhalefet cephesine geçti. Ulusal Hareketi kuran SaakaÅŸvili, ABD'nin desteÄŸini de alıyor ve 45 gün sonra yapılması beklenen seçimlerin favorisi. 2 Kasım'daki seçimlerde birinci parti olduÄŸunu iddia ediyor, ancak resmi açıklamaya göre partisi üçüncü sırada. Nino Burjanadze Kızı gibiydi Geçici Devlet BaÅŸkanı oldu Ä°ki çocuk annesi Nino Burjanadze'nin (39) babası Gürcistan Komünist Partisi'nde Åževardnadze'nin yakın adamıydı. Baba Burjanadze, ekmek tekelinin başındaydı. Ä°ki aile birbirine çok yakındı. Burjanadze öne hükümet yanlısı bloktan siyasete gidi. Zhvania'dan sonra meclis baÅŸkanlığını üstlendi. Åževardnadze kendisini ulusal programını parlamentoda hızlandırmamakla suçlayınca altı ay önce istifa etti Burjanadze-Demokratlar bloÄŸunu kurdu.Tiflis'e destek mesajıTürkiye, seçimleri protesto eden muhalefetin parlamento binasına girip yönetime el koymasıyla baÅŸlayıp, sonunda da Devlet BaÅŸkanı Eduard Åževardnadze'nin istifasına kadar varan tehlikeli gidiÅŸin ardından Gürcistan'da iÅŸlerin yeniden yoluna girmesinden memnun oldu. DışiÅŸleri Bakanlığı'ndan dün yapılan açıklamada şöyle denildi: ‘‘KomÅŸumuz Gürcistan'da 2 Kasım'daki parlamento seçimleri sonrasında ortaya çıkan karışıklık ortamının, iktidarı ve muhalefetiyle, siyasi liderleriyle, Gürcistan halkının sergilediÄŸi saÄŸduyulu tutum sonucu yoluna girmiÅŸ olmasını memnuniyetle karşılıyoruz. Türkiye, bağımsızlığını kazandığı günden bu yana Gürcistan'la sürdürdüğü samimi ve karşılıklı güvene dayalı iÅŸbirliÄŸini ve bu dost ülkeye vermekte olduÄŸu desteÄŸi devam ettirmeye kararlıdır.’’Â