İsveçli çocuklar neden mutlu?

Ders zili çaldı, eğitim başladı. Çocukların kimi heyecan içinde kimi ağlayarak okul yolunu tuttu. Fakat Türkiye’de öğrenci olmak zor. İlk ve ortaöğrenim sisteminde son 11 yılda 13 köklü değişiklik yapıldı. Sınav sistemi 4 kez, Milli Eğitim Bakanı ise 5 kez değişti. Üyesi olmaya çalıştığımız Avrupa Birliği’nde bir model ise çocuklar için eğitim cenneti kabul ediliyor. Söz konusu model İsveç’e ait. İsveç eğitim sisteminin dayandığı iki temel var: Ahlaki çoğulculuk ve bireysel gelişim.
Ülkedeki her okulun müfredatında olması gereken 3 zorunlu ders bulunuyor: İsveççe, İngilizce ve matematik. Bu dersler dışında kalan müfredatı her okul kendi sistemince belirliyor. İsveç eğitim sistemini, ülkede İngilizce öğretmenliği yapan Thomas Dahl ve İsveç’te lise eğitimini henüz tamamlamış Kerem Ece’yle konuştuk.

İsveçli öğretmen Thomas Dahl

Demokratik yöntem eğitimi

İsveç eğitim sisteminin temelini demokrasi mi oluşturuyor?
Demokrasi bir dogma olmadığı için ders gibi ezberletilecek bir şey değil. Demokrasi, dünyaya farklı bakmanın yolları ve bu yolların nasıl organize olduğu ve bu yollarda her bir bireyin eş değerlere sahip olduğuna dair anlayıştır. Dolayısıyla bize teorik eğitimi gösterir.

İnsani değerleri öğretirken ne tür yöntemler kullanıyorsunuz?
Ben 7-9 yaş arası çocuklara İngilizce dersi veriyorum ve öğrencilere ders planlamasında rol oynadıkları izlenimini yaratmaya çok dikkat ediyorum. “Önümüzdeki dört hafta proje yapacağız. Hikâyeler mi okumak istersiniz yoksa yazmak mı? Proje ne hakkında olsun? Sözlü mü yazılı mı sunmak istersiniz? Yoksa Powerpoint mi? Birey olarak mı yoksa grupla mı çalışmak istersiniz?” gibi sorular sorarak oylama yoluyla yapacağımız projeye birlikte karar veriyoruz. Öğrencilerin projede aktif rol oynamasını sağlamak, insani değerler bağlamında öğrencinin kapasitesine güvenmek ve onun doğru tercihlerine değer vermek demektir. Bir sonraki adım, belki spor hakkında hikâyeler okutmak olabilir. Örneğin, kadın ve erkek atletlerin olduğu hikâyeler dizisinde Berlin Olimpiyatları’na 1936 yılında katılan ve siyahî olduğu için Naziler tarafından aşağı görülen Jesse Owens’ın hayatını okutuyoruz. Sıklıkla da ‘Mississippi Burning’ gibi 1960’larda Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyindeki ırkçı tavrı ve medeni hakların çabasını anlatan filmleri izletiyorum.

‘Din Bilgisi ve Ahlak Eğitimi’ derslerinin içeriği nedir?
İsveç eğitim sistemi tamamen laiktir. İsveçli öğrenciler birinci sınıftan dokuzuncu sınıfa kadar dini ders olarak alabiliyorlar. Bu derste, dünya dinlerini, özelliklerini ve inançlarını öğreniyorlar. Genel okul sistemine göre; öğrenciler veya öğretmenlerin Hıristiyanlık propagandası yapmasına izin verilmiyor. İsveç’te din, kişisel bir olay ve Hıristiyan dünyası tarafından yönetilen okullar yok. Bir standart, yanlış veya doğru yok! Öğrenciler bir konuyu ne kadar doğru yöntemlerle tartışabildiklerini değerlendiriyorlar.

İsveç’te yeni lise mezunu Kerem Ece

Üniversite sıkıntısı yok

Lisede insan hakları ve kişisel gelişim üzerine bir ders var mı?
Bazı dersler sadece bir dönem okutulan, ancak pratikte hem okuduğumuz bölüme hem de kişisel gelişimimize katkısı olan dersler. Mesela haftada iki ders Sağlık Eğitimi (Hälsopedagogik). Derslerde hep birlikte meditasyon, yoga, vücut esnetme ve hafif egzersizler gibi aktiviteler yaptık.

Müfredatınız nasıldı?
İsveççe, İngilizce, matematik İsveç’te temel eğitimde her öğrencinin okuması gereken ortak ve zorunlu dersler. Benim okuduğum bölümün temel dersi olan turizm dersi de hem mesleki hem kültürel anlamda farklı ve ilginç bilgiler veriyor.

İsveç’te yaşayan bir Türk olarak okula uyum sağlayabilmeniz için özel bir ilgi gördünüz mü?
Ben İsveç’e 7. sınıfı bitirdiğim yıl geldim. İlk önce sadece dışarıdan gelen öğrencilerin katıldığı özel bir sınıfta hazırlık eğitimi aldım. Bu sınıfa, dersleri takip edebilecek seviyede İsveççe öğrenene kadar devam gerekiyor. İlk önceleri sınavlarda İsveççemin yazılı olarak yeterli olamayacağı konularda (sosyal bilimler dersleri gibi) beni tek başıma sözlü sınav yaptılar.

Üniversiteye hazırlık ve üniversiteye giriş süreci nasıl işliyor?
Lisede okuduğumuz derslerin kredi puanları ve çarpanları var. 3 yıllık toplam puan ortalamamız üniversitede istediğimiz bölüme müracaat ederken önem taşıyor. Örneğin; düşük matematik ortalamasıyla matematik ağırlıklı bölüme giremiyorsunuz. Diyelim ki puanınız üniversitede hiçbir bölüme devam etmek için yeterli değil. O zaman okullar kapandıktan sonra Yüksekokul Yeterlilik Sınavı’na (Högskole Provet) girebilir ve puanınızı yükseltebilirsiniz. Bu sınavda dil, genel kültür ve analitik çözüm yeteneğinin sınandığı sorular soruluyor.

Sizce İsveç eğitiminin eksik olduğu noktalar neler?
İsveç’te çok fazla bireysel haklar ve özgürlüklerden bahsedilmesi bazen okulda saygı sınırının aşılmasına neden olabiliyor. Burada öğrenciler, öğretmenlere ismiyle hitap ediyor. Öğrenci olmak çok rahat. Türkiye’deki arkadaşlarımın üniversiteye girerken çektiği sıkıntıları, buradaki öğrencilerin hiçbiri yaşamıyor, bilmiyor.