İstinaf kararına AYM yolu açık

TÜRK yargı sisteminde şu anda iki dereceli yargılama modeli uygulanıyor. Yerel mahkemelerin üzerinde Yargıtay ve Danıştay olmak üzere iki temyiz mahkemesi var. Temyizden geçip kesinleşen kararlar bireysel başvuru yoluyla AYM’ye taşınabiliyor. 20 Temmuz’da ise ara-üst mahkeme sıfatıyla istinaf mahkemeleri devreye girince üç dereceli yargılama modeline geçilmiş olacak. 5 yıl ve altında ceza öngören davalar istinaf mahkemelerine gidip burada kesinleşecek. Ancak 5 yıl üstü cezalar için yerel mahkeme, istinaf ve Yargıtay olmak üzere 3 aşama olacak. Hürriyet, yeni yargı düzenini soru cevaplarla aktarmaya devam ediyor.

İstinaf mahkemelerine gidecek dosyalar için bir tarih var mı? Evet var. 20 Temmuz öncesinde verilen tüm mahkeme kararlarına istinaf yolu kapalı olacak. Ancak karar tarihi ne olursa olsun bir dosyada bir şekilde Yargıtay incelemesi yapılmışsa o davalara her zaman istinaf yolu kapalı tutulacak. Bu dosyalar Yargıtay ve Danıştay’da temyizden geçirilerek sonuçlandırılacak.

BAM ve BİM’ler nerelerde kuruldu? HSYK 1. Dairesi, 15 ilde kurulacağı açıklanan Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM) sayısını 7’ye, 8 ilde kurulacağı duyurulan Bölge İdare Mahkemeleri (BİM) sayısını da 7’ye düşürdü. Bu kararda, mahkemeler arası içtihat farklılıklarının önüne geçilmesi ve ihtisaslaşmanın sağlanması hedefi etkili oldu. HSYK yetkilileri ihtiyaca göre bu kararın ilerleyen zamanda gözden geçirilebileceğini söyledi. BAM’lar Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya, Gaziantep, Erzurum ve Samsun’da; BİM’ler Ankara, İstanbul, İzmir, Konya, Gaziantep, Erzurum ve Samsun’da faaliyete geçecek.

Hangi istinaf modeline geçildi? ‘Dar istinaf’ modeli.

Dar istinaf modeli ne demek? Türkiye’de yargılamanın tekrarı anlamında ‘geniş (tam) istinaf’ modeli kabul edilmedi. ‘Dar (sınırlı) istinaf’ modeli getirildi. Önlerine gelen dosyalarda yargılamayı tekrar etmeyecek, kural olarak duruşma yapıp delil değerlendirerek, hem maddi hem hukuki denetim yapacaklar.

İstinafta kesinleşen dosyalar Yargıtay ve Danıştay’a gidecek mi? 5 yıl ve altı davalarda istinafa gidip, burada kesinleşen dosyalar Yargıtay ve Danıştay’a gitmeyecek. İç hukuk yolları tükeneceği için Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu açık olacak. 

Temyize konu edilemeyecek dosyalar hangileri olacak? Asliye Ceza Mahkemesi kaynaklı davalar, ilk derece mahkemesince verilen 5 yıl ve altı davalar ile her türlü para cezaları, ilk derece mahkemesinin 5 yıl altı davalarını arttırmayan BAM kararları, müsadere davaları, ilk derece mahkemesince davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına dair kararların yine BAM’ca onanması veya istinaf başvurusunun reddi, 10 yılın altındaki suçlardan verilen beraat kararlarını onayan BAM kararları, istinaf başvurusunun reddi kararı, adli para cezasını gerektiren suçların vasfını değiştirmeyen BAM kararları...

HES DAVALARI ARTIK İSTİNAFTA GÖRÜLECEK

Danıştay denetimi yeni modelde nasıl olacak? Cumhurbaşkanı’nın imzasını bekleyen yargı paketiyle Danıştay’ın görev alanı daraltıldı. Danıştay Kanunu’na “Danıştay’ın temyiz mercii olarak görevi, bir hukuk kuralının uygulanmaması veya yanlış uygulanması şeklinde ortaya çıkan hukuka aykırılıkların denetimini yapmakla sınırlıdır” ibaresi eklendi. “Yerindelik denetimi” özellikle HES’ler başta olmak üzere çevre davalarında ortaya çıkan hukuki bir sorundu. Bu tür davalarda idare işlemlerinin kamu yararına aykırı olduğu yönünde iptal, yürütmeyi durdurma gibi kararlar verilebiliyordu. Bu kapsamda artık HES ve maden davaları Danıştay’a gitmeyecek ve istinaflarda görülecek.

Yargıtay denetimi yeni modelde nasıl olacak? Yargıtay’da sadece hukuki denetim yapılırken, istinaflarda maddi ve hukuki anlamda denetim yapılacak. Yargıtay ise içtihat mahkemesi olacak.

1 MİLYONDAN 100 BİNE İNECEK

YENİ düzenlemeyle hukuk davalarının yüzde 11’i, idari davaların yüzde 20’si, ceza davalarının yüzde 9’u temyiz edilebilecek. Yargıtay’da 1 milyon 260 bin 185 olan dava sayısı 100 bine, Danıştay’da 209 bin 803 olan dosya sayısı 20 bine inecek. Temyizdeki 1 milyon 469 bin 988 dosya 3 yıllık geçiş döneminde sonuçlanacak.

Yargılama hızlanacak

ADALET Bakanı Bekir Bozdağ, istinaf mahkemelerinin yargılama sürecini büyük ölçüde hızlandıracağını söyledi. Bozdağ, "Adaletin hem zamanında hem de doğru biçimde tecellisi bakımından büyük, önemli sonuçlar doğuracaktır. İstinaf, kararlarda gördüğü eksiklik varsa, eksikliği bizzat kendisi tamamlayacak. Yanlışlık varsa yanlışlığı bizzat kendisi düzeltecek. Delilleri doğrudan değerlendirecek ve işin esasına girerek adeta ilk derece mahkemesi gibi doğrudan karar verebilecektir. Farklı gözler, farklı değerlendirmeler aynı sonucu verdiğinde karardaki isabeti gösterecek” dedi. (AA)