İste paket

PARTİ KAPATMAK NEREDEYSE İMKÂNSIZ

AK Parti’nin 4 aydır üzerinde çalıştığı 26 maddelik Anayasa paketinin en önemli unsuru partilerin kapatılmasını neredeyse imkânsız hale getirmesi. Anayasa paketi taslak teklifi, 3 adet de geçici maddeyle birlikte 26 maddeden oluşuyor. Teklif, Anayasa’nın 10, 20, 23, 41, 53, 69, 74, 84, 94, 125, 128, 129, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 156 ve 159. maddelerinde değişiklik öngörüyor.

YARGI BAŞTAN SONA DEĞİŞİYOR

Hükümetin, Anayasa Mahkemesi, HSYK, Danıştay, Ergenekon Davası, Adalet Bakanlığı-hâkim ilişkilerinde yaşadığı her sorun, yeni Anayasa’da karşılığını buldu. HSYK’nın yapısı değiştiriliyor ve üyeleri de soruşturulabilecek. 11 üyeli Anayasa Mahkemesi 19 üyeye çıkacak. 16 üyeyi cumhurbaşkanı atarken, 3 üyeyi TBMM seçecek. Halkoylamasına gidilirse paket tümüyle oylanacak. Düzenlemeler şöyle:

Parti kapatma komisyonu

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı kapatma davası açma talebini TBMM’de kurulacak komisyona bildirecek. TBMM’de grubu bulunan her partinin beş üyeyle temsil edileceği komisyon üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oyla karar verecek. Bugünkü yapıyla komisyon 20 üyeli olacak. Dava açılabilmesi için 14 üyenin kabul oyu gerekecek. AK Parti dışındaki tüm partiler ortak hareket etmezse dava açılamayacak.

Bakanlık icraatı  odak değil

Anayasa’nın 69’uncu maddesinde yapılan değişiklikle “İdarenin eylem ve işlemleri, odaklaşmanın tespitinde gözetilemez” hükmü eklendi. Bu, bakanlıkların imam hatipler veya türban gibi konularda aldığı kararların parti kapatma gerekçesi olamayacağı anlamına geliyor.

Parti hangi  durumda odak?

Partilerin, “devletin bütünlüğü, milletin bölünmezliği, insan hakları, hukuk devleti, demokratik, laik cumhuriyet” karşıtı program, tüzük yazamayacakları, diktatörlüğü savunan ve suç işlemeyi teşvik eden eylemde bulunamayacakları hakkındaki yasak korundu. Partinin bu nitelikteki eylemleri “odak” halinde işlendiğine Anayasa Mahkemesi’nce karar verilirse, parti kapatılacak. Mahkeme, 19 üyeden 13 üyenin oyuyla kapatma kararı verebilecek.

Kürsü dokunulmazlığı

Meclis’te ileri sürülen düşünceler ve bunların Meclis dışında tekrar edilmesi odaklaşma gerekçesi sayılamayacak.

Milletvekilliği düşmeyecek 

Partisinin kapatılmasına neden olan üyeler, 5 yıl yerine, 3 yıl süreyle başka partinin kurucusu veya üyesi olamayacak. Partisinin temelli kapatılmasına söz ve eylemleriyle neden olan milletvekilinin, TBMM üyeliği düşmeyecek. Milletvekili siyasi hayatına bağımsız olarak devam edecek.

Kapatılan partiye aynı isim

Kapatılan bir partinin aynı isimle yeniden çalışmaya başlayabilecek. Partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi’nden alınıp Sayıştay’a verilecek.

Ya şimdi dava açılırsa

Yeni hükümler yürürlüğe girmeden önce bir parti hakkında kapatma davası açılırsa yeni hükümler uygulanacak.

Katsayı ve TEKEL misillemesi

Anayasa Mahkemesi ve Danıştay’ın “kamu yararı” gerekçesiyle karar almasına engel getiriliyor. Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğuyla sınırlı olacak. Açılan davalarda “yerindelik denetimi” yapılamayacak. Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanı seçiminde aldığı 367 kararı ile Danıştay’ın katsayı, özelleştirmeler, toplu taşıma ücretleri ve TEKEL işçileri gibi birçok konuda aldığı kararlar bu statüde gösteriliyor.

YAŞ ihraçlarına yargı yolu

Yüksek Askeri Şûra’nın (YAŞ) terfi ve atamalar dışındaki her türlü ilişik kesme (ihraç) kararları yargı denetimine açılacak. Memurlara verilen uyarma ve kınama gibi disiplin suçları yargı denetimi kapsamında olacak.

Askerlere  sivil yargı

Asker kişilerin işlediği çete ve darbe suçları adliye mahkemelerinde görülecek. Savaş hali haricinde asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamayacak. Askeri mahkemeler, asker kişilerin sadece askerlik hizmetleriyle ilgili davalarına bakabilecek.

Mahkemeye ‘vatandaş’ üye

Anayasa Mahkemesi üç daire ve genel kurul halinde çalışacak. 11 üyeli Anayasa Mahkemesi 19 üyeye çıkacak. 16 üyeyi cumhurbaşkanı atarken, 3 üyeyi TBMM seçecek. Cumhurbaşkanının atamalarından üçü Yargıtay, ikisi Danıştay, biri Askeri Yüksek İdareden, üçü öğretim üyelerinden, beşi avukatlar ve Anayasa Mahkemesi raportörlerinden, ikisi de üniversite mezunu vatandaşlar arasından olacak. Yeni üyeler 12 yıl için seçilecek. Mevcut mahkeme üyeleri 65 yaşına kadar görev yapmaya devam edecek.

Yüce Divan’a temyiz yolu

Anayasa Mahkemesi’nin Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Genel Kurul kararları kesin olacak. Vatandaşlar da kişisel başvuru hakkına sahip olacak.

HSYK’nın  yapısı değişiyor

HSYK 21 asıl ve 10 yedek üyeden oluşacak ve üç daire halinde çalışacak. Adalet Bakanı ve müsteşarın dışında 19 üyeden 4’ünü cumhurbaşkanı atayacak. 3 üye Yargıtay’dan, 1 üye Danıştay’dan, 1 üye Anayasa Mahkemesi raportörlerinden, 7 üye adli hâkim ve savcılardan, 3 üye idari hâkim ve savcılardan atanacak. Seçilenler dört yıl görev yapacak. Süresi biten yeniden seçilebilecek. Adalet Bakanı dairelerin çalışmalarına katılamayacak. HSYK’nin “kadro dağıtma” görevi olmayacak. Hâkim ve savcılar hakkındaki soruşturma görevi HSYK’de olacak.

HSYK üyeleri de soruşturulacak

HSYK üyeleri hakkında kanun ve mevzuata uygun işlem yapmadıkları konusunda soruşturma açılabilecek. Soruşturmayı Adalet Bakanının oluruyla kurul müfettişleri yapacak. HSYK’nın ihraç kararları yargı denetimine açılacak.

Bir ayda yeni HSYK

HSYK’nın yeni yapısı Anayasa değişikliği yürürlüğe girdikten 30 gün içinde oluşturulacak. HSYK’daki Yargıtay’dan gelen üyeleri yerini koruyacak. Danıştay’dan gelen üyelerden biri düşecek.

Toplumsal maddeler

Kadına pozitif ayrımcılık

Kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engelliler gibi özel surette korunması gerekenler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılamayacak.

Memura toplusözleşme

Memur ve kamu görevlilerine, “toplusözleşme hakkı” tanındı. Toplusözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde uzlaştırma kuruluna başvurulacak. Memurlara grev, devlete ise lokavt hakkı getirilmedi.

Kişisel veriyi sildirme

Herkes kendisiyle ilgili kişisel verinin korunmasını isteyebilecek. Bu hak kişinin kişisel verilerle ilgili bilgilendirilme, verilere erişme, bunların düzeltilmesi veya silinmesi hakkını da kapsayacak.

Yurtdışına çıkışa vergi cezası engeli yok

Vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyeti ancak suç soruşturması ya da dava nedeniyle hâkim kararıyla sınırlandırılabilecek.

Çocuk istismarı

Devlet çocuk istismarı, cinsellik ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirler alacak. Bu maddenin başlığına “çocuk hakları” kavramı da eklendi.

Ombudsmanlık geliyor

Herkes bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahip olacak. TBMM Başkanı’na bağlı olarak kurulacak kamu denetçiliği kurumu idarenin işleyişle ilgili şikayetleri inceleyecek.

12 Eylül’e yargı yolu

ANAYASA’nın geçici 15’inci maddesi de kaldırılarak, 12 Eylül darbecilerine koruma zırhına son verildi. Bu durumda dönemin Milli Güvenlik Konseyi’ni oluşturanlardan Kenan Evren, Nejat Tümer ve Tahsin Şahinkaya’ya yargılanma yolu açılabilecek. Nurettin Ersin ve Sedat Celasun hayatını kaybetti. Ancak bu maddenin kaldırılmasıyla yargı yolu açılıp açılmadığı konusunda hukukçuların farklı görüşleri bulunuyor.