Ä°ÅŸte öteki plan

Ä°ran'da bir yandan 24 yıllık katı molla rejimi çatırdarken, öte yandan otellerde Paris benzeri çok gizli moda defileleri yapılıyor.Hürriyet, uyanan Ä°ran'daki defilenin görüntülerini ele geçirdi. Modacı Mahla Zamani, Ä°ran geleneklerinden yola çıkarak tasarladığı giysileri geçen yıl üçüncü kez düzenlediÄŸi resmi izinli defilede sergiliyor. Mini etekli, göğüs dekolteli mankenler Humeyni, Rafsancani ve Hamaney'in fotoÄŸrafları önünde yürüyor.9 Yıl aradan sonra Ä°ran'a ikinci geliÅŸim. Havalimanında bindiÄŸim taksinin ÅŸoförü gazeteci olduÄŸumu öğrenince mollalara küfür yaÄŸdırmaya baÅŸlıyor: ‘‘Siz ne güzel azatsınız. Åžu halimize bak. Her ÅŸey yasak. EÄŸlenmek yasak, içmek yasak. Yasak, yasak, yasak. Kendilerine her ÅŸey serbest. EÄŸlenirler, yerler, içerler, seviÅŸirler.’’‘‘Yahu kardeÅŸim beni tanımazsın etmezsin, korkmuyor musun?’’ deyince daha yüksek sesle konuÅŸmaya devam ediyor: ‘‘Yok vallah, istediÄŸin yere ÅŸikayet et. KeÅŸke Amerika buraya da gelse. Bak Irak ne güzel kurtuldu o sapıktan. Bizim de bunlardan kurtulmamız lazım. Åžah dönemi ne güzeldi.’’Benzer sözleri sık sık duymaya baÅŸlıyorum. Tahran'da herkes sürekli isyan halinde. Ä°nsanlar her hareketleriyle hoÅŸnutsuzluklarını belli ediyorlar. Ä°syan en çok kadınlarda kendini gösteriyor. Örtünmekten rahatsız olanların üzerindeki pardösüler ve eÅŸarplar jel gibi. Sanki her an akıp kaybolup gidecek. Zorunlu örtünme malzemesiyle vücut hatlarını daha da belirgin hale getiren 17 yaşındaki M.D., ‘‘Benden bu kadar’’ diyor. Ä°RAN GÄ°YSÄ° ANSÄ°KLOPEDÄ°SÄ°Modern alışveriÅŸ merkezlerindeki marka giysilerin satıldığı maÄŸazaları görünce, evlerin içindeki yaÅŸamlar da kendini belli ediyor. Yabancı markaların yanı sıra Ä°ran'ın geleneksel motiflerini stilize ederek pahalı giysiler üreten Tahran'ın ünlü modacısı Mahla Zamani'yle görüşüyorum. Tahran'da doÄŸup büyümüş. Ä°ngiltere'de Exeter Ãœniversitesi'nde bankacılık eÄŸitiminin yanı sıra moda eÄŸitimi almış. 1974'te Tahran'a dönerek Ä°ran Hollanda Bankası'nda müdür olarak göreve baÅŸlamış. 1982 yılında görevinden ayrılıp Ä°ran giyim tarzı konusunda araÅŸtırmalara yönelmiÅŸ. 24 cilt olarak tasarladığı Ä°ran Giysi Ansiklopedisi'nin ilk altı cildini tamamlamış, yayımlanmasını bekliyor. Zamani, Ä°ran'ın Napolyon döneminde Fransa'ya giysi ihraç ettiÄŸini hatırlatıp geçmiÅŸin kültürünü genç kuÅŸaklara tanıtmak istediÄŸini anlatıyor:BU ÖRTÃœNME ARAP İŞİ‘‘İranlı kadınlar eskiden başörtüsü kullanıyordu. Bugün kullanılan örtünme biçimi bize ait deÄŸil. Tamamen Arap. Ä°slami bir ülkede yaÅŸadığımız için giysiyle ilgili sorunlar yaÅŸayabiliyoruz. Örtünmeyi seven kadınlar da var. Ä°nsanlar kapalı bir ÅŸeyin içini görmek ister. Venüs'ün üzerinde tül olmasa aynı gizemi bulabilir miyiz? Devrimden sonra renklerimiz yok oldu. 4 yıldan beri konferanslarla renkleri gündeme getirmeye çalışıyorum. 4 yıl öncesine kadar yalnızca siyah ve kahverengi kullanılıyordu. Allah güzeli seviyor. Güzellikler de renklerden geçiyor. Öyle olsaydı Allah tüm çiçekleri siyah yaratırdı. Siyah çile rengidir. Yasta olduÄŸumuz zaman iç dünyamızın iyi olmadığını göstermek için siyahı kullanabiliriz. Tıp dünyası da kabul ediyor ki siyah ışığı geçirmediÄŸi için gündüz siyah kullanan kadınların kemik sorunları olabiliyor. Yaptığımız çalışmalara EÄŸitim Bakanlığı da kayıtsız kalmadı. Liseye kadar olan okullarda siyah giysiyi kaldırdık. Siyah hijyen açısından tehlikeli olabiliyor. Kiri göstermiyor.’’ Siyasi konulara girmemeye özen gösteren Zamani, bazı soruları savuÅŸtururken, mesajını ustaca veriyor: ‘‘Her hareketin baÅŸlangıcında müşkül durumlarla karşılaşırsınız. Ama çözülmeyecek problem de yoktur.’’2 KIZIM DA MANKENLÄ°K YAPTITelaÅŸlandırmamak için, elimde defile görüntülerini içeren CD'nin bulunduÄŸunu söylemiyorum Zamani'ye. Ä°ki yıl önce Azad Oteli'nde gerçekleÅŸtirdiÄŸi bir baÅŸka defilenin görüntülerinin dışarı sızması, aramada birinin üzerinde çıkması onu epeyce üzmüş: ‘‘İki kızım da defilede mankenlik yapıyordu. Bu pek hoÅŸ bir durum deÄŸil. Allah'tan ilk kopyaymış. Polis, soruÅŸturmayı yaptı ve sorumluları buldu. Yargılanmaları halen sürüyor. Bu yüzden geçen yıl Sadabat Sarayı'nda yapacağım büyük defileyi iptal etmek zorunda kaldım.’’Sızan kasetteki görüntülerÄ°ran'ın baÅŸkenti Tahran'daki 5 yıldızlı Azad Oteli'nde çok özel bir gün. Mahla Zamani'nin ‘‘Golverah’’ baÅŸlıklı defilesini izlemeye gelenler otelin ikinci katındaki büyük salonda yerlerini alıyor. Yalnızca kadınların girebildiÄŸi ve bu yüzden eÅŸarpların, türbanların çıkarılabildiÄŸi salonda Tahran'ın en önemli simalarının eÅŸleri, kızları ağırlıkta. Mahla Zamani kimileri mini etekli konuklarına kürsüden ‘‘hoÅŸ geldiniz’’ diyor. Giysilerin tanıtımından önce podyuma çıkan ince askılı mini saten elbiseli esmer bir kız, Humeyni resminin altında doÄŸu müziÄŸi eÅŸliÄŸinde raksediyor. Modern figürlerin yer aldığı dans sırasında mini eteÄŸin altındaki beyaz kilot zaman zaman cömertçe sergileniyor. Dansın ardından dekolte giysili mankenler, Rafsancani resminin önünden geçerek podyuma giriyor, Humeyni fotoÄŸrafının önünden izleyicilerin arasına yöneliyorlar. Mahla Zamani'nin iki kızının da manken olarak yer aldığı defilede gece elbiseleri, mini etekler, göğüs dekolteli giysiler Ä°ranlı mankenler tarafından sunuluyor. Defile dünyanın her yerinde yapılanlardan farklı deÄŸil. Farkı Ä°ran'da yapılması. Pahalı da olsa biletleri açıkça satılan, resmi izinli defilede kapalı kapılar ardında olanların dışarı çıkması yasak. Çünkü Ä°ran'da mahremin sergilenmesi ağır suç. Defileyi onlar da izlediÄ°ran'da 18 kuruluÅŸun giysilerinin tasarımları, Dubai'deki pahalı düğünlerin gelinlikleri, aristokratların özel koleksiyon giysilerinde hep Tahran'ın ünlü modacısı Mahla Zamani'nin imzası var. ‘‘Pahalı tasarımcıyım’’ diyor. Yetkililer, giysilerini sergilemesi için ona bir müze vermiÅŸ. Yerini beÄŸenmediÄŸi için kabul etmemiÅŸ. Üç yıldır Tahran'da resmi defileler düzenliyor. Defileleri büyük otellerde gerçekleÅŸiyor. Rafsancani'nin kızları Faize ve Fatima'nın da defilelerine geldiÄŸini söylüyor. Anlattığı diÄŸer ayrıntıları yazmamamı istiyor.Mollaya ahiret sorusuBir ay önce muhafazakárların ‘‘kısa’’ pardösülere karşı baÅŸlattıkları eylemler, Ä°ran Ä°slami Katılım Partisi kadın milletvekili Elahe Kutayi'nin mecliste yaptığı konuÅŸmada muhafazakárları ti'ye almasıyla ÅŸimdilik püskürtülmüş durumda. Meclise pardösüyle giren ilk milletvekili olan Kutayi, muhafazakárlara giyimde uzunluÄŸun, kısalığın ve darlığın hangi kıstaslara göre deÄŸerlendirildiÄŸini sordu: ‘‘Kısa denilen giysi kısa boylu biri için nasıl deÄŸerlendirilecek, dar denilen giysiyi çok zayıf biri giydiÄŸinde ne olacak?’’ sorusunun karşılığı derin bir sessizlik oldu. Ardından, ‘‘İsterseniz bir de pardösü polisi kurun’’ diye dalgasını geçti...Ä°ran’da kim kimdir?Ayetullah Humeyni Ä°ran Ä°slam devrimi lideri Ayetullah Ali Hamaney Ä°ran dini lideri Muhammed Hatemi Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Ali Ekber HaÅŸimi Rafsancani Ä°ran eski CumhurbaÅŸkanı ve Yürütme Konseyi BaÅŸkanı Â