İşte milli projelerin yerli motorları
Güncelleme Tarihi:
Genel maksat helikopterinden insansız hava araçlarına (İHA) kadar birçok proje için yerli ve milli motor geliştirme faaliyetlerini sürdüren TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), kapılarını Hürriyet’e açtı. Yetkililer, ANKA İHA’ya güç veren ilk yerli motor TEI PD170, ilk yerli ve milli genel maksat helikopteri GÖKBEY’e güç verecek olan TEI TS1400 ile Türkiye’de üretilecek olan Kara Şahin T70 helikopterinin motoru TEI T701D ile ilgili son gelişmeleri anlattı.
TEI yetkililerinin verdiği bilgiye göre, yerli motorlarda bugüne kadar kaydedilen gelişmeler şöyle:
5 BİN SAATİ AŞAN MOTOR TESTİ
Operatif İHA Motoru Geliştirme Projesi kapsamında geliştirilen TEI-PD170 turbodizel havacılık motorunun tasarım çalışmaları büyük oranda tamamlandı. 4 farklı motor test düzeneğinde, paralel olarak yürütülen olgunlaştırma çalışmalarında, ilk çalıştırmanın gerçekleştiği Ocak 2017’den bu yana 5 bin saati aşan motor testi yapıldı. Dayanım testleri ve sürekli geliştirilen tasarım çözümleriyle, motorun olgunluk seviyesi uçuş testlerine başlanması için yeterli seviyeye ulaştı.
TUSAŞ’A TESLİMATLAR BAŞLIYOR
2018 yılının aralık ayında ilk uçuş testi gerçekleştirilen projede, 25 bin fit irtifa adımını da içeren ilk uçuş test kampanyası tamamlandı. Bu kapsamda toplam 5 uçuş başarıyla gerçekleştirildi. Projenin resmi kalifikasyon sürecinin başlaması için Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ile son görüşmeler gerçekleştirildi ve paralelinde TUSAŞ’a teslimat için seri motor üretimleri başlatıldı.
GÖKBEY’İN TURBOŞAFT MOTORU
7 Şubat 2017 tarihinde Savunma Sanayii Başkanlığı ile imzalanan sözleşme uyarınca yürütülen Turboşaft Motor Geliştirme Projesi’yle geliştirilecek bir diğer motor olan TS1400 ise TUSAŞ tarafından T625 Genel Maksat Helikopteri’ne entegre edilecek. Tasarım iyileştirme ve geliştirme çalışmaları devam ederken, geliştirme süreci de başlatıldı.
GELİŞTİRME MOTOR TESTİ TAMAM
Parça imalatlarının tamamlanmasının ardından kısa sürede motorun montajı da enstrümantasyonlar dahil olacak şekilde gerçekleştirilerek teste hazır hale getirildi ve ilk test yapıldı. Bunu takiben pilot yakıt hattı ile ilk test, yani ilk ateşleme yine başarıyla gerçekleştirildi. Ardından bir adım daha ileri gidilerek pilot ve ana yakıt hatlarıyla birlikte geliştirme motor testi yapıldı.
DAKİKADA 20 BİN DEVİRİ AŞTI
TS1400 Turboşaft Motoru, 20 bin devir/dk hızı aşarak kararlı çalışma gerçekleştirdi. Türkiye’nin üreteceği ilk helikopter olacak Gökbey’e takılacak bu motorun deniz seviyesi hava maksimum kalkış gücü 1400 shp ve deniz seviyesi standart hava maksimum tek motor (30 saniye) gücü 1660 shp olacak. Projeyle aynı zamanda, gaz türbin motoru tasarım ve geliştirme altyapıları ve bilgi birikimi oluşturulacak.
20 YILLIK SİPARİŞ 6.2 MİLYAR DOLAR
KURULDUĞUNDA 12 parçayla üretime başlayan TEI, bugün modül üretiminde 45 farklı motor programı için 1000’den fazla parça üretir hale geldi. TEI, aynı zamanda ihracat hacmini de her yıl arttırırken, 2018 yılında 400 milyon dolarlık satış gerçekleştirdi ve bunun 300 milyon doları ihracattan geldi. TEI’nin önümüzdeki 20 yıl için şimdiden siparişe bağlanmış iş hacmi de 6.2 milyar dolara ulaştı.
HAFTADA BİR MOTOR TESLİMATI
TÜRKİYE’de üretilen ilk helikopter motoru olan T700-TEI-701D, TUSAŞ’ın üreteceği ve Kara Şahin olarak bilinen T70 Genel Maksat Helikopteri’nde kullanılacak. Bugüne kadar TUSAŞ’a T70 için 6 adet motor teslim edilirken, 2025 yılının sonuna kadar devam eden üretim süreci içerisinde haftada bir motor üretme kapasitesine ulaşılması hedefleniyor. T70 programı kapsamında 236 adedi kesinleşmiş sipariş ve 12 adedi opsiyonel yedek motor olmak üzere toplam 248 adet T700-TEI-701D motoru üretilecek.