Ä°ÅŸte liderlerin karizma karnesi

Günlük dilde hep kullanılır: Karizması var, karizmatik, karizmayı çizdirdi, karizmayı sıfırladı, karizmatik lider... Peki nedir karizma, kimin karizması var? Bu soru seçmenlerin tercihlerini büyük ölçüde liderlerin karizmasına bakarak yaptığı ülkemizde önemli. Hele de önümüzde bir seçim varken. Yanıtları ‘‘Türkiye'de Siyasetin Yeni Biçimi: Liderler, Ä°majlar, Medya‘‘ kitabının yazarı, siyaset bilimci Dr. Nuran Yıldız'dan aldık. Ä°ÅŸte liderlerinin karizma karnesi...KARÄ°ZMA PAYLAÅžILINCA YA DA TRANSFER EDÄ°LÄ°NCE ZAYIFLARNuran Yıldız'a göre karizma bir kiÅŸiyi diÄŸerlerinden ayıran, onu olaÄŸanüstü ve ayrıcalıklı biri gibi gösteren ama tam bir tanımı yapılamayan, biraz da sihir içeren bir kavram ve günümüzün iletiÅŸim olanaklarıyla yaratılabilecek bir ÅŸey. Ä°nsanların kendileri için yapamadıklarını onlar için yapacağı sanılan kiÅŸiye de karizmatik deniyor. Aslında karizmatik lider olmak için olaÄŸanüstü özellikler gerekmiyor. Bu özelliklerin olduÄŸu hissini uyandırmak yeterli.RECEP TAYYÄ°P ERDOÄžANTepeden tırnaÄŸa karizmaDoÄŸasından gelen kiÅŸisel özelliklerinin üzerine ekledikleriyle, yüzde yüz karizmadan oluÅŸan bir lider. Karizmasını dinle olan iliÅŸkisi ve yasaklı olması oluÅŸturuyor. Karizmasını zedeleyecek davranışlardan kaçınıyor. BaÅŸbakan adayını ilan etmemesi de, karizma ve liderliÄŸini paylaÅŸmamak taktiÄŸinden kaynaklanıyor. Çünkü, karizma ve liderlik paylaşım kabul etmeyen kavramlardır. ErdoÄŸan tüm konuÅŸmalarında ezilen deÄŸil mücadele eden, hakları elinden alınmış olsa da iktidarı talep eden bir söyleme sahip. ErdoÄŸan'ı sayısız davayla karşı karşıya getiren bu üslup, onun esas gücü, silahı ve aracı. O, mevcut siyasetçilerin ‘‘öteki‘‘si. Sosyolojik anlamda ErdoÄŸan'ın gücü de burada gizli. KEMAL DERVÄ°ÅžKarizmasını Baykal’a transfer ettiAmerika'dan geldiÄŸinde dibe vuran ekonomiyi düze çıkaracak ‘‘kurtarıcı’’ olması nedeniyle dört dörtlük bir karizmaya sahipti. Hakkında çok ÅŸey bilinmemesi, açık ve net konuÅŸması, hem halka hem de medyaya ne yakın ne de uzak durması, basında hiç kimsenin adamı olmaması, ekonomik krizin en zor günlerinde bile karizmasının ayakta kalmasını saÄŸladı. DerviÅŸ'in olumlu imajı o kadar baskın ki, solcu olduÄŸunu söylemesine raÄŸmen uygulamaya koyduÄŸu IMF politikaları, sokaklara dökülen iÅŸsizler ordusu hiç sorgulanmadı. Günümüz siyasetinde liderlerin ne düşündüğünden çok nasıl bir imaja sahip olduÄŸu önem kazanmıştır ve bunun en iyi ve en güzel örneklerinden biri Kemal DerviÅŸ'tir. DerviÅŸ CHP'ye katılarak karizmasını Baykal'a transfer ettiÄŸi için sıradan bir 'siyasi figür' haline geldi. Ama yeniden ekonominin patronu olursa bunu telafi edebilir.Ä°SMAÄ°L CEMKarizmayı paylaÅŸtı, kaybettiDışiÅŸleri Bakanlığı döneminde yükselen karizmasını, YTP'nin kuruluÅŸ sürecinde önemli ölçüde yitirdi. Çünkü, karizmasını ve bundan kaynaklanan liderlik gücünü, 'Genel BaÅŸkan benim ama esas adam Özkan'dır' diyerek, Hüsamettin Özkan ile paylaÅŸtı. Oysa, karizma ve liderlik tek kiÅŸiye ait olmak zorundadır. Paylaşılınca ya da transfer edilince zayıflar.DENÄ°Z BAYKALKarizma ona uÄŸramıyorBaykal, karizmayı oluÅŸturan öğelere sahip deÄŸil. Çünkü, siyasi yaÅŸamı boyunca kendisine belirli, tanımlanmış bir mücadele hedefi oluÅŸturmadı. Mesafe koymayı gerçekleÅŸtiremedi, söylemini karizmatik lider söylemi ile örtüştüremedi. Bu nedenle de, DerviÅŸ'in CHP'ye geçerken kendisine transfer ettiÄŸi karizma, karşılığını bulamadı. Ancak, güvenilir-dürüst ve temiz imajı, DerviÅŸ'in de yarattığı rüzgarla Baykal için olumlu bir iklim yarattı. TANSU ÇİLLERKarizması yoktu liderliÄŸini de böldüSiyasete atıldığında da karizması yoktu ama süreç içinde güçlü bir ‘Genel BaÅŸkan' olmayı baÅŸardı. Ancak, TuÄŸrul TürkeÅŸ ve Mehmet Ali Bayar ile ittifak kurması ve liderliÄŸini onlarla paylaÅŸtığı görüntüsünü vermesi, liderlik gücünü önemli ölçüde zayıflattı. Karizması zaten olmayan Çiller, böylece liderliÄŸini de ‘‘bölerek’’ zaafa uÄŸrattı. Ä°letiÅŸim çalışmalarında ‘fark' yaratmaya önem ve öncelik vermektedir. Erbakan'la ittifak yapmasının arkasında da birbirine benzeyen partilerle bir arada kalarak silikleÅŸmek yerine, ‘laik cephe'den uzaklaÅŸarak ‘fark' yaratma ‘uyanıklığı' vardı. KiÅŸisel reflekslerle oluÅŸan imajı ise tam Türk halkına uygun zenginlikler içeriyor: Yeri geldiÄŸinde aÄŸlamakta, yeri geldiÄŸinde ‘erkek gibi kadın' olmakta, ‘kurÅŸun atanları' da maÄŸdur olanları da baÄŸrına basmaktadır. Yine de iletiÅŸimde yaptığı yanlışlar ve stratejik hatalar onun gerçek ve kalıcı bir lider olmasını engellemektedir. BÃœLENT ECEVÄ°THastalandı, karizması çizildiKarizmatik lider herkes gibi olamaz. OlaÄŸanüstü nitelikler taşıdığı düşünülür. Oysa Ecevit'in hastalık sürecinde görüldü ki, o da herkes gibi hasatalanıyor ve yaÅŸlanıyor. Aslında insana özgü bu çok doÄŸal nitelikler, seçmene Ecevit'in kendilerinden farksız olduÄŸunu hatırlattı. Bu da, hem karizmasında hem de liderlik gücünde önemli bir kayba yol açtı. Çünkü sıradanlaÅŸma karizmanın en büyük düşmanıdır. DEVLET BAHÇELÄ°Karizmatik BaÅŸbuÄŸu unutturduKarizma açısından oldukça fakir olan Bahçeli çok önemli bir liderlik baÅŸarısı gerçekleÅŸtirerek, unutulmaz sanılan karizmatik 'BaÅŸbuÄŸ' TürkeÅŸ'i MHP tabanına unutturmayı baÅŸardı. Bahçeli bunu yüz göz olmayan, çevresiyle bile arasına mesafe koyabilen, özenli bir söylem ile gerçekleÅŸtirdi. Bahçeli'nin, gerek kendi gerekse partisinin söylemi ve duruÅŸuyla ilgili deÄŸiÅŸim (gerçek olsun olmasın), kamuoyunun algısını biçimlendirme çabaları aslında Bahçeli ve ekibinin stratejik iletiÅŸime verdiÄŸi önemle açıklanmalıdır. MESUT YILMAZKarizma umurunda deÄŸilÇevresi gibi Yılmaz da ciddi bir iletiÅŸim sorunu olduÄŸunun farkında. Ancak bunun için özel bir çaba göstermemesi imajıyla ilgili düşünceleri çok önemsemediÄŸini gösteriyor. Ä°letiÅŸimin olanaklarından yararlanmaya açık, Turgut Özal'a karşılık Mesut Yılmaz, tamamen kendisinin ve yakın çevresinin kiÅŸisel düşüncelerinden hareketle ‘sıfır riskli' bir tutum geliÅŸtirmeyi benimsemiÅŸtir. DuraÄŸan bir liderlik anlayışını temsil eden Yılmaz'ın kamuoyu tarafından yeterince onay görmemesi, iletiÅŸim ve imaj çalışmalarındaki bu deÄŸiÅŸmez tutumuyla yakından ilgilidir. Â