İşte ilçe ilçe Türkiye'nin deprem haritası
Güncelleme Tarihi:
Bir harita düşünün, il il, ilçe ilçe Türkiye’nin 4 bin yıllık deprem bilgileri işlenmiş olsun. O yerleşim yerinde olması olası en yüksek deprem büyüklüğü, bu depremin ‘yıkım gücü’, hangi yıl aralığında gerçekleşeceği ile o ilde daha önce yaşanmış depremleri ve hangi kırık üzerinde yer aldığını gösterir olsun.
İşte Türkiye’nin bu ayrıntıda en kapsamlı deprem haritasını, bir başka deyişle Türkiye’nin deprem belgeselini, bir haritaya işlemeyi başardı Jeofizik Yüksek Mühendisi, İTÜ, Yeditepe, Maltepe Üniversiteleri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan. Sanki bir kanaviçe işler gibi işledi 4 bin yıllık deprem geçmişini bu haritaya. Hem geçmişi hem geleceği yerleştirdi. 7 yıllık bir takım çalışmasıyla hazırladığı haritaya “İl İl İlçe İlçe Deprem Belgeseli” adını verdi.
İSTANBUL 7,5'A GÖRE İNŞA EDİLMELİ
Hangi yıl aralığında hangi ilde/ilçede gerçekleşmesi olası en yüksek depremi işaretledi. “Ben kahin değilim, bilim adamıyım. Binlerce yılın bilgileri ışığında yapıyorum kestirimleri” diyen Ercan, İstanbul için olası en büyük depremin M=7,5 olacağını söylüyor. Ancak bunun olasılığı on binde bir olsa da kentsel dönüşüm tasarılarının bir öncüsü İstanbul’un yeni dönemde mutlaka 7,5’e göre inşa edilmesi gerektiğinin altını çiziyor. Ercan, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın tasarımlarını bu haritada verilen, o il ya da ilçesi için beklenen en büyük depremler ışığında yapması gerektiğini belirtiyor.
“Depremi ilçelere göre ayrıntılandıran belki dünyada ilk haritadır” dediği çalışmasında o ili sallayan yer kırıkları ile olası kırılma doğrultusunu da; süpürtüyü de (tsunamiyi) gösteriyor.
Ercan’ın, hem çalışmalarında hem de konuşmalarında olabildiğince ‘Türkçe’ sözcükler kullanması da dikkat çekiyor. Örneğin tsunami yerine ‘süpürtü’, paralel yerine ‘koşut’, risk yerine ‘sakınca’, üniversite yerine ‘bilimtey’ demeyi yeğliyor.
EN ÜRKÜTÜCÜ İL ERZİNCAN
Türkiye’nin en çekinceli ili Erzincan. Erzincan ile ilgili bilinen en eski deprem 1011 yılında 6,4 büyüklüğünde gerçekleşmiş. 1045 yılındaki 7,0’lık depremden sonra 1483 yılına değin bu büyüklükte deprem olmamış. 1584 yılındaki 7,0’lık depremin ardından da 6,4 ile 6,8 aralığında depremler olmuş. Ancak 1941 yılındaki 5,9’luk depremin ardından 1939 yılında Erzincan önce 6,8 ardından da Türkiye’de geçmişin en büyük depremi olan 7,9 ile sarsılmış, 40 bin kişinin de canını almış.
Bu büyük yıkımın ardından Erzincan’da 53 yıl sonra 6,8 büyüklüğünde bir deprem daha olmuş. Prof. Ercan, Erzincan’ın 8 büyüklüğündeki bir depreme göre yapılaşması gerektiğini belirtirken; olası büyük deprem aralığını ise 10 ila 55 yıl olarak veriyor.
EN GÜVENLİ İLLER
Türkiye’nin göreceli olarak en güvenli illeri ise 5. kümede yer alan Kırklareli, Zonguldak, Karabük, Sinop, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Yozgat, Karaman, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa, Mardin, Siirt ve Batman. Bu illerde beklenen deprem büyüklüğü 6,5’in altı; yıkım gücü ise Mercalli Cannani Ölçeğine göre 7 ila 8 aralığında.
İSTANBUL’DA YAPILAŞMA İÇİN 7,5 BÜYÜKLÜĞÜ, YIKIM GÜCÜ OLARAK 11 ALINMALI
Haritada, Kuzey Anadolu Kırığında yer alan İstanbul merkezde en eski depremin, yıkım gücünden kestirilmiş 7,7 büyüklüğünde ve (M.Ö) 145 yılında olduğunu anlıyoruz. Ardından 7,0 büyüklüğündeki ilk depremin M.S 427 yılında yani diğerinden 527 yıl sonra gerçekleştiğini görüyoruz.
986 yılında oluşan 7,0’lık deprem ilk kez süpürtüyle (tsunami) birlikte gelirken; 1509, 1766, 1829 ve 1894 olmak üzere İstanbul’da sadece 5 süpürtülü deprem görülmüş.
Harita bize İstanbul için en büyük depremin on binde bir olasılıkla 7,5 olacağını; bugünkü yer ile yapı koşullarında yakalarsa yıkım gücünün ise 11 olacağını söylüyor.
Ancak, Adalar ile Mürefte arasındaki gerginlik birikiminin M=75 büyüklüğünde bir deprem üretebileceğini söylüyor.
İstanbul, Yalova ile Tekirdağlılar için sevindiren bildirim ise şu; bu gerginlik 2 ayrı depremler boşalacak. Biri İstanbul’un 15 km güneyinde Marmara Denizi içinde, Doğu Batı kırmalı, 7-10 km derinde, 6,4-6,7 arası bir deprem.
NE ZAMAN OLACAK?
Diğeri ise Marmara Ereğlisi önünde 7,0-7,2 arası daha güçlü bir deprem. İkisinin toplam boşaltacağı güre (enerji) 7,3’lük bir depreme denk gelecek. 1894 yılında Adalar’da, 1963’te Erdek’de görülen 6,3’lük depremlerden sonra yüzey dalgası büyüklüğü 7,8’lik 1999 Gölcük depremi görünüyor. Deprem dönüşüm aralığı olarak da 30 yıl, 104 yıl ve 550 yıl olarak, üç bileşenli olarak açıklanıyor.
30 yıl dönemsellikle orta büyüklükte; 104 yıl aralıkla büyük; 550 yıl dönemle çok büyük depremlerin olması beklenir.
Prof. Ahmet Ercan, Marmara Bölgesini bir bütün olarak almak gerektiğine dikkat çekerken, bu nedenle Kocaeli sınırları içinde yer alan Gölcük depreminin aynı zamanda İstanbul, Sakarya ve Yalova depremleri olduğunu vurguluyor. İstanbul ‘a ilişkin ellerindeki bilgi dağarcığının çok olmasıyla deprem dönüşüm aralığının 3 döneyli olduğunu açıklıyor. İstanbul’un 30 yıllık aralığı atlattığını ancak 104 yıllık dönemi henüz geçirmediğini belirtiyor.
TÜRKİYE 5 BÖLÜME AYRILDI
1- Tırnak içindeki (1, 2) gibi sayılar o ilçenin hangi deprem çekince bölgesi ( vuruş ivmesi-a) içine girdiğini. HARİTADAKİ BELİRTEÇLER NEYİ SİMGELİYOR?
a- (1)a>0.6 g
b- (2) 0.4 g< a< 0.6g
c- (3) 0.3 g< a < 0.4g
d- (4) 0.2 g< a< 0.3 g
e- (5) a<0.2 g
2- İtalik yazılanlar bucakları, düz yazılanlar ilçeleri
3- İlçe yanlarındaki ondalık sayılar (4,3 gibi) o ilçenin geçmişte gördüğü Richter büyüklüğünü,
4- + Doğumdan önce (M.Ö)- Doğumdan Sonra (M.S) olan depremleri
5- Yıllar; anılan depremin oluş yılını
6- Koyu gök mavi yazılı yerler ÖNCELİKLİ; açık gök mavili yerler ikincil deprem beklenen yerleşimleri
7- TS, o depremle birlikte olan süpürtüyü (Tsunamiyi)
8- Kara yazılar o ili sallayan yer kırıkları ile olası kırılma doğrultularını
9- Birinci dikme; incelenen il adını
10- İkinci dikme içindeki ilk sayı (6,9 gibi) o il için önerilen en büyük deprem büyüklüğü; (IX gibi) Romen sayısı beklenen en büyük yıkım gücünü gösterir. 1900 öncesi geçmiş depremler için büyüklük- yıkım gücü bağıntısı kullanılmıştır.
11- Üçüncü dikme, o ilde son olmuş en büyük depremi
12- Dördüncü dikme o ilde etkileyici bir depremin hangi sürelerde bir olacağını gösterir.
Türkiye’nin en yüksek depremi yine Erzincan’de bekleniyor. Bu ile ilişkin olası en büyük deprem büyüklüğü 8,0. Yıkım gücü ise 12.
Kocaeli 7,8; yıkım gücü 12
Tekirdağ, Çanakkale, Balıkesir, İstanbul, Bursa , Yalova, İzmit, Sakarya, Bolu, Çankırı - 7,5 – yıkım güçleri 9 ile 12 arasında değişiyor.
Sivas 7,4- yıkım gücü 10.
Van 7,3- yıkım gücü 11;
Amasya, Tokat 7,3- yıkım gücü 10;
Hakkari 7,3- yıkım gücü 9.
Bingöl 7,2- yıkım gücü 10;
Muş, Bitlis 7,2- yıkım gücü 9;
Çorum 7,1- yıkım gücü 10 Çankırı 7,0- yıkım gücü 9
2- ÇEKİNCELİLER
Ağrı 7,5- yıkım gücü 11,
İzmir, Aydın, Kütahya, Erzurum, Hatay 7,3 - yıkım gücü 9 ila 11 Muğla,
Uşak 7,2 - yıkım gücü 9
Adana 7,1- yıkım gücü 9
Manisa, Denizli, Burdur, Isparta, Tunceli, Kars 7,0- yıkım gücü 9
Afyon, Adıyaman, Malatya – yıkım gücü 9
Kahramanmaraş 6,6- yıkım gücü 8
Elazığ 6,5- yıkım gücü 9
3- ORTA ÇEKİNCELİLER
Diyarbakır 7,0 – yıkım gücü 9,
Ankara 7,0- yıkım gücü 8,
Kayseri 6,8- yıkım gücü 8,
Edirne , Osmaniye ve Iğdır 6,5’ten küçük- yıkım gücü 7 ve 8
4- AZ ÇEKİNCELİLER
Kırşehir 6,7- yıkım gücü 8,
Eskişehir 6,6- yıkım gücü 8,
Ardahan 6,5 – yıkım gücü 8,
Bilecik, Kırıkkale, Nevşehir, Aksaray, Niğde, Mersin, Gümüşhane, Bayburt 6,5’ten küçük- yıkım gücü 7 ve 8,
5- GÖRECELİ GÜVENLİLER
Samsun 7,4- yıkım gücü 11,
Kastamonu 7,3- yıkım gücü 10,
Antalya 7,0- yıkım gücü 9,
Bartın 6,7- yıkım gücü 8,
Şırnak 6,7- yıkım gücü 9,
Konya 6,6- yıkım gücü 8,
Kırklareli, Zonguldak, Karabük, Sinop, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Yozgat, Karaman, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa, Mardin, Siirt, Batman 6,5’ten küçük- yıkım gücü 7 ve 8
HARİTADA NELER VAR?
- İl ve ilçelerde yapılaşma için gerekli olan deprem bilgisi,
- Geçmişte o ilin gördüğü yıkıcı depremler,
- O il ya da ilçesi için beklenen deprem büyüklüğü ile var olan yapı niteliğine göre kestirilen yıkım gücünün ne olacağı,
- Deprem üretecek başlıca diri kırıkların hangileri olduğu,
- Kırıkların kırılma türü ile kırma doğrultusu verilerek; buna göre kentsel tasarımda, örekde (mimaride) yapıların uzun ile kısa kıyılarının hangi yönde oturtulacağı belirtiliyor.
- O ilin ya da yerin yapılaşmaya uygunluğu, ayrıca deprem için en güvenli ilçelerin konumu sunuluyor.
- Beklenen yer salınım dönemi ile uygun yapı yüksekliği belirtiliyor.
- Türkiye’nin her ili için kaç yıl arayla, kaç büyüklüğünde depremin bekleneceği yer alıyor.