İstanbul’da renkli tartışma: Dikey bahçe mi, konuşan duvar mı?

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2010 yılında şehrin birçok noktasındaki yol kenarlarına, emisyon ve gürültü bariyeri amaçlı dikey bahçeler yapmaya başladı. Rengarenk çiçeklerle kaplanan duvar bahçelerde zaman zaman İstanbul’u anlatan manzaralar da resmedildi. Yol kenarlarındaki gri duvarları rengarenk birer bahçeye çeviren proje çok sevildi. Ancak Ekrem İmamoğlu yönetimi, ‘ekolojik yararı kısıtlı, ekonomik yükü ağır’ gerekçesiyle dikey bahçelerden vazgeçti. Bazı yerlerde sökülen duvar bahçelerin yerine grafiti çalışmaları yapıldı. Projenin ismi ‘Konuşan Duvarlar Projesi’ olarak açıklandı.

MECLİS’TE DE, SOKAKTA DA GÜNDEM OLDU

İBB’nin aldığı karar sosyal medyada, ‘dikey bahçe mi, konuşan duvar mı’ tartışması başlattı. Kimileri maliyetleri nedeniyle renkli duvarları savundu, kimi de ekolojik olduğu gerekçesiyle dikey bahçeleri. Her ikisinin de birbirinden renkli fotoğrafları tartışmaları alevlendirdi. Tartışmalar İBB Meclisi’nin de gündemindeydi. Çevre, Yenilenebilir Enerji ve İklim Değişikliği Komisyon Başkanı AK Partili Özlem Erol, verdiği soru önergesiyle İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’na, “Bahçeleri sökerken vatandaşa sordunuz mu” diye sordu. Sorularına, dikey bahçeler için her İstanbullu başına yıllık 1 TL’lik bakım maliyetinin çok olup olmadığını da ekledi.

‘DİKEY BAHÇELERE 180 MİLYON LİRA ÖDENDİ’

Soru önergesine, İmamoğlu’ndan önce İBB Meclisi CHP Sözcüsü Tarık Balyalı yanıt verdi. Balyalı, 2011-2020 yılları arasında dikey bahçelerin alımı için 22 milyon lira, bakım tutarı içinse 68 milyon lira ödendiğini, toplam maliyetinin 90 milyon 759 bin lira olduğunu açıkladı. Balyalı, duvar bahçelere bugünkü fiyatlarla toplamda yaklaşık 180 milyon lira ödendiğini ve bu parayla 1 milyon metrekarelik yeşil alan imal edilebileceğini öne sürdü.

‘TAMAMI KALKMIYOR’

CHP Grup Başkanvekili Doğan Subaşı tartışmalarla ilgili bir yanlış anlaşılma olduğunu, sanıldığı gibi duvar bahçelerin tamamının kaldırılmadığını söyledi: “11 bin metrekaresinin bakımı, oradaki çimlerin yenilenmesi gerekiyor. Tamamının yıllık yenilenme maliyeti 12 milyon lira. Bunun 4 milyon lirası bitki, 8 milyon lirası ilaçlama gibi maliyetler. Bunu yüksek buldukları için, bozulanı düzeltmeme yoluna gidiyorlar. Her bozduğunuzu yenilemek zorunda mıyız? Kalan kısım devam edecek. Onların da yenileme zamanı geldiğinde onları de değiştireceğiz. İBB’nin görevi dağınık evi toplamak, boya badanasını yapıp ,yoluna koymak.”  

UZMANLAR NE DEDİ?

Dikey bahçe mi, grafitili duvar mı sorusuna uzmanlar şu yanıtları verdi: 

EKOLOJİK KATKISI YOK

İTÜ Mimarlık Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Başkanı Doç. Dr. Meltem Erdem Kaya: “Yeşil duvarların dünyada örnekleri var ancak bitki içeren her uygulama ekolojik anlamda doğru değil. Su ve bakım ihtiyacı fazla olan, sadece görsellik üzerine tesis edilen bu yüzeyler, bitki varlığına rağmen ekolojik anlamda kente fayda yerine uzun vadede ekonomik anlamda zarar verebilmektedir. Sadece estetik kaygılar ile ele alınan yeşil duvar uygulamalarının ekolojik bir katkısı olduğunu söyleyemeyiz.”

YEŞİL HAVAYI TEMİZLER

Esin Kılıç (Peyzaj mimarı): “Sert yüzey ile yumuşak bitkisel yüzey arasında, ses ve ışığı yansıtılması açısından fark vardır. Dikey duvar bahçelerin maddenin kötü havayı, sezi, tozu, kimyasalı süzme olayı daha fazladır. Organik, canlı çünkü. İşi o. Karbondioksiti alıp, oksijen vermek. Yeşil böyle bir şey, havayı temizler. Ancak bu maliyete değer mi, kirliliği ne derece emiyor ona bakmak lazım. ” 

DUVARLARA ÜÇÜNCÜ ÖNERİ

Hakan Kıran (Mimar): “Dikey duvar bahçeler bakım gerektirir. Ancak İstanbul’da etrafı yoğun yapıyla kaplı, gecekondu ve çok katlı yeni binaların olduğu yerde de, dikkati üzerine çekecek özel şeyler yapabilirsiniz ki, arkadakini saklarsınız. Bazı arterlerde, paran varsa güzel bir uygulama. Eğer buradaki çiçekler Türkiye’de yetiştiriliyorsa sektöre de destek vermiş oluyorsunuz. O yeşiller gidip beton kalmamalı. Eğer bu grafitiyse, o sanat türü insanları mutlu edip katkıda bulunacaksa niye olmasın. Yeşil olmasının iki yönlü faydası var. Biri arkayı görmüyorsun. İnsanları hasret olduğumuz doğala doyuruyor. İkincisi arkasında ciddi ekonomi varsa, insanlar ekmek yiyorsa faydalı. Sürekli değişken bitki yapmak yerine, yukarıda toprak olan bölümlerde azgın vahşi sarmaşık türleri, 12 ay olağanüstü renk seremonisi olan bitkiler ekilebilir.”

DİKEY BAHÇELER DÜNYAYA YAYILIYOR

Çevre ve Şehircilik Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar:  “Dikey bahçeler dünyada yaygınlaşıyor. İstanbul’da toplam 55.000 m2 duvar bahçe var. 36 bin metrekare canlı bitkilerle donatılı, 19 bin metrekare kompozit malzeme ile kaplı. Tüm bahçelerin yıllık bakım masrafı 8.6 milyon TL. Park bahçelere ayrılan yıllık bütçe ise 1.2 milyar TL. Duvar bakım maliyeti bütçenin sadece binde 7’si. 55 bin metrekarelik bahçe duvarları boyamak için ortalama 10 bin-15 bin litre boya gerekiyor. Avrupa’nın gözdesi Paris’in 1 milyon m2 hedefi varken, 16 milyon nüfus ve yılda 12 milyon misafir ağırlayan İstanbul sadece 55 bin metrekaresini hak etmiyor mu? Boyama işine sağlam olan bahçe duvarlardan ziyade, bu boş duvarlarda başlasaydınız daha görünür olmaz mıydı?”