İstanbul Sözleşmesi 7 yıl sonra iptal... Fesihte hukuk tartışması

Uzun süredir tartışılan İstanbul Sözleşmesi, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından önceki gece yarısı Resmi Gazete’de yayımlanan kararla feshedildi. Erdoğan’ın imzasını taşıyan fesih kararında şöyle denildi: “Türkiye Cumhuriyeti adına 11/5/2011 tarihinde imzalanan ve 10/2/2012 tarihli ve 2012/2816 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin Türkiye Cumhuriyeti bakımından feshedilmesine, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3’üncü maddesi gereğince karar verilmiştir.”

İŞTE DAYANAK KARARNAME

Erdoğan, İstanbul Sözleşmesi’nin fesih kararını, 15 Temmuz 2018’de yürürlüğe giren 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin (CBK) üçüncü maddesiyle tanınan yetkiye dayanarak verdi. Anayasa Mahkemesi daha önce CHP tarafından önüne getirilen 9 sayılı CBK’ya dönük iptal istemleri arasında yer almadığı için üçüncü maddeyi tartışmamıştı. 9 sayılı CBK kararnamesinin Erdoğan’a sözleşmeleri fesih yetkisi veren “onaylama” düzenlemesi şöyle: “Milletlerarası andlaşmaların onaylanması, bunların feshini ihbar etmemek suretiyle yürürlük süresini uzatma, Türkiye Cumhuriyetini bağlayan bir milletlerarası andlaşmanın belli hükümlerinin yürürlüğe konulması için gerekli bildirileri yapma, milletlerarası andlaşmaların uygulama alanının değiştiğini tespit etme, bunların hükümlerinin uygulanmasını durdurma ve bunları sona erdirme, Cumhurbaşkanı kararı ile olur.”

İKİ YILDIR GÜNDEMDEYDİ

İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme tartışması yaklaşık 2 yıldır AK Parti ve Hükümet’in gündemindeydi. Cumhurbaşkanı Erdoğan sözleşmeyle ilgili toplantıların ardından teknik bir ekip kurulup çalışılması talimatını vermişti. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında kurulan komisyonda Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, Aile ve Çalışma Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş, AK Parti grup başkanvekilleri Bülent Turan ile Özlem Zengin bulunuyordu.

İstanbul Sözleşmesi’nin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’yle Türkiye tarafından feshedilmesi Ankara’da protesto edildi. (Mert Gökhan KOÇ/ANKARA)

NEDEN FESHEDİLDİ?

AK Parti kaynakları fesihte, “kadın hakları savunuculuğuyla İstanbul Sözleşmesi’nin aynı anlama gelmediğini vurgulamak”, “İstanbul Sözleşmesi vasıtasıyla LGBT’nin bazı kesimler tarafından meşru evrensel hukuk normu şeklinde dayatılmasının önüne geçmek”, “Türk aile yapısında LGBT propagandasının oluşturduğu rahatsızlığı gidermek”, “LGBT ideolojisi üzerinden inşa edilmek istenilen diplomatik ve siyasi baskıyı engellemek”, “Kadına şiddet ile mücadelede iç hukuka dayalı uygulamaların iyileşmesine odaklanmak için gerekli olan zihinsel paradigma değişikliğinin önünde engel olan cinsel yönelim unsurunu ortadan kaldırmak” ve “Reform paketleri içerisinde kadına şiddet ile mücadele ve kadın haklarının iyileştirilmesi ile ilgili bölümlerin ön plana çıkarılması” gibi başlıkların etkili olduğunu belirtiyor.

FESİH KARARINA TEPKİLER

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay: Türk kadınının toplum içindeki itibar ve saygınlığını layık olduğu seviyelere çıkartmak azmindeyiz. Çareyi dışarılarda aramaya, başkalarını taklit etmeye gerek yoktur. Çözüm bizatihi gelenek ve göreneklerimizde, özümüzde mevcuttur.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun: Cumhurbaşkanımız Tayyip Erdoğan liderliğinde verdiğimiz mücadeleyi kararlılıkla sürdürüyoruz. Kadınlar, hayatın nesnesi değil öznesidir!

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk: Kadına yönelik şiddet insanlık suçudur ve mücadele bir insan hakları meselesidir. Aslolan ilkelerdir.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu: Uluslararası sözleşmelerin varlığı veya yokluğu bu sorumluluğun gereği olan çalışmalarımızı eksiltmez veya arttırmaz.

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül: TBMM katılmayı onaylar, yürütme de kararla yürürlüğe koyar. Yürürlüğün aynı şekilde feshi, yürütmenin yetkisindedir.

İYİ PARTİ Genel Başkanı Meral Akşener: Kadının hakkını, hukukunu çiğnetmeyeceğiz! Bu ucube sistem değişecek, İstanbul Sözleşmesi yeniden yaşatacak

KADEM’DEN AÇIKLAMA

Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM): İstanbul Sözleşmesi kadına şiddetle mücadele için önemli bir girişimdi. Geldiğimiz noktada zemininden koparılmış ve toplumsal bir gerilim öznesi haline dönüştürülmüş durumda. Verilen fesih kararını da bu gerilimin bir neticesi olarak okuyoruz. KADEM olarak, bundan sonra da kadın haklarında kazanımlarımızın ısrarlı takipçisi olacağız.

AVRUPA KONSEYİ’NDEN TEPKİ

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Marija Pejcinovic Buric, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararını, ‘yıkıcı bir haber’ olarak niteledi. Buric, “Bu hamle, bu çabalar açısından devasa bir gerileme ve daha da üzücü olan Türkiye’de, Avrupa’da ve ötesinde kadınların korunmasını tehlikeye atıyor” dedi. AP’nin Türkiye Raportörü Sanchez Amor, çekilmeyi ‘insan haklarında tam bir kötüleşme’ olarak niteledi. 

CHP: YOK HÜKMÜNDE, DANIŞTAY’A GİDİYORUZ

CHP’nin basına kapalı gerçekleştirilen MYK ve PM toplantılarından edinilen bilgiye göre, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden ayrılmasına yönelik Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin iptali için Danıştay’a başvurma kararı alındı. CHP Kadın Kolları ve kadın milletvekillerinin “taraf olma şartı” nedeniyle Danıştay’a başvuracağı belirtildi. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ise kurmaylarına şu değerlendirmeyi yaptığı öğrenildi: “Bu karar yok hükmündedir. Cumhurbaşkanlığı bu yetkide ısrar ederse, örneğin Lozan Anlaşması’nı da iptal edebilir. Türkiye’yi bir an önce erken seçime götürmesi gerekiyor.”