İstanbul artık, Avrupa'nın üç ‘Kültür Başkenti'nden biri

"Avrupa Kültür Başkenti" düşüncesi fikri ilk kez 1985 yılında dönemin Yunanistan Kültür Bakanı Melina Mercouri tarafından ortaya atıldı. Aynı yıl Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi projenin kapsamını belirledi ve uygulamaya koydu. 1985’ten 2000 yılına kadar Avrupa Birliği’ne üye olan ülkelerin kentlerinden biri Avrupa Kültür Başkenti olarak seçildi. 2000 yılına gelindiğinde, yeni binyıl nedeniyle Avrupa Kültür Başkenti unvanı hem birden fazla kente, hem de AB Adayı olan ülkelerin kentlerine verilmeye başlandı. Bu tarihten sonra sırasıyla "Kültür Başkenti" seçilen kentler şöyle sıralandı:

* 1985 Atina -Yunanistan, * 1986 Floransa -İtalya, * 1987 Amsterdam -Hollanda, * 1988 Berlin -Almanya, * 1989 Paris -Fransa, * 1990 Glasgow -İskoçya, * 1991 Dublin -İrlanda, * 1992 Madrid -İspanya, * 1993 Anvers -Belçika, * 1994 Lizbon -Portekiz, * 1995 Lüksemburg, * 1996 Kopenhag -Danimarka, * 1997 Selanik -Yunanistan, * 1998 Stockholm -İsveç, * 1999 Weimar -Almanya, * 2000 Avignon -Fransa, Bergen -Norveç, Bologna -İtalya, Brüksel -Belçika, Helsinki -Finlandiya, Krakov -Polonya, Reykjavik -İzlanda, Prag -Çek Cumhuriyeti, Santiago de Compostela -İspanya, * 2001 Porto -Portekiz, Rotterdam -Holanda, * 2002 Bruges -Belçika, * 2003 Salamanca -İspanya, Graz -Avusturya, * 2004 Genova -İtalya, Lille -Fransa, * 2005 Cork -İrlanda, * 2006 Patras -Yunanistan, * 2007 Lüksemburg, Sibiu -Romanya, * 2008 Liverpool -İngiltere, Stavanger -Norveç, * 2009 Linz -Avusturya.

Avrupa Birliği, 2004 yılında 10 yeni ülkenin daha üye olmasıyla birlikte 27 üyeli hale gelirken topluluk yıl iki kenti kültür başkenti olarak belirleme kararı aldı. AB’nin aday ülkeler arasında "kültür başkenti" seçim yapmasının 6 yıl sürdüğü, önümüzdeki 2011’de bu unvanı Turku (Finlandiya) ve Talin (Estonya) alırken bunları 2012’de Guimaraes (Portekiz) ve Maribor (Slovenya) takip edecek. 2013’de Marsilya (Fransa) ve Kosice (Slovakya) kültür başkenti olacak.
AB Komisyonu’nun kültür-sanat işlerinden sorumlu üyesi John Mcdonald, bu süreci Deutche Welle’ye değerlendirirken, "Yeni ülkeler üye olduğunda bir ülkenin kültür başkenti için yeterli olmadığının farkına vardık. Başkentin sırayla diğer ülkelere geçmesi çok uzun sürüyordu. Doğu Avrupalı üye ülkelerin uzun süre beklememesi için iki kentte karar kılındı" dedi.

Kapsamı genişledi

‘Avrupa Kültür Başkeni' unvanını alan ülkeler ilk yıllarda bazı konser ya da kültür sergileriyle yetinirken, günümüzde bir dizi etkinlik düzenlemeye başladı. AB Komisyonu'nun kültür- sanattan sorumlu üyesi Macdonald, kültür başkentlerinin bu unvanı başka bir kente devrettikten sonra da çalışmalarını sürdürmesine özen gösterdiklerini anlatırken, “Kültür başkentinin sadece kısa süreli çalışmalar yapmamasına çaba gösteriyoruz. Bir yıl sonunda kültür başkentliğini bırakması halinde bile etkinliklere devam edilmeli. Kentlerin seçilmesinde kültürel çalışmaların uzun süre sürdürülmesi kriterlerden biri” diye konuştu.
Avrupa Birliği’nin hedefleri arasında somut projeler, kültür merkezlerinin restore edilmesi, sanayide dönüşüm ve yeni kültür-sanat evlerinin inşa edilmesi yer alıyor. Avrupa Birliği Komisyonu’nun yaptığı araştırmaya göre ‘kültür başkenti' sıfatını almak o kente birçok yarar sağlıyor.

Diğer "başkentlerde" durum

Bu yıl İstanbul ile birlikte ‘kültür başkenti' unvanını paylaşan Ruhr Havzası’nda 53 kent binlerce etkinlik hazırladı. Sponsor ve belediyelerin finanse ettiği Ruhr Havzası’nın 2010’un bütçesi 65 milyon euro olarak belirlendi. AB başlangıç için 1.5 milyon euro yardımda bulundu. AB Komisyonu’nun kültür-sanattan sorumlu üyesi John Macdonad bunun diğer sponsorları harekete geçirmek için küçük ve sembolik miktar olduğunu bildirdi.

Essen ve çevresindeki 53 köy ve kentten oluşan bir dönemlerin madencilik ve demir-çelik sanayii merkezi Ruhr Bölgesi, 171 farklı ülke ve kültürden 5 milyon 300 bin insanın yaşadığı Almanya’nın en büyük sanayi bölgelerinden biri. 2010 Avrupa Kültür Başkenti olarak 2010 programını tamamlayan ve tanıtım çalışmalarına başlayan Ruhr 2010, bölgenin kendine özgü kültürel dokusu ve çok kültürlü yapısını dikkate alarak bir konsept oluşturdu. Ruhr 2010 Avrupa Kültür Başkenti programı kapsamında 2010 yılı boyunca 300’den fazla proje ve 2 bin 500’den fazla etkinliğin gerçekleştirileceği belirtildi.

Macaristan’ın Baranya eyaletinin (ülkenin Transdanubya adı verilen Batı bölgesindeki 3 eyaletten biri) başkenti Pecs’de, kültürel faaliyetler için belediye, Kültür ve Eğitim Bakanlığı, Pecs Üniversitesi, Baranya Eyalet Belediyesi ile koordinasyon sağlarken bütçe hazırlandı.