İstan Hanım uyan, tehlikedesin!

Erken uyarı sistemleri, köpekler, karıncalar, astroloji derken bir gün o da olacak, deprem on dakika öncesinden bilinecek! Sirenler çalacak, alarm verilecek. Peki sonra? Geçen sene Kurabiye adlı belgeseliyle 'Binalar niçin yıkılıyor' sorusu üzerine düşündüren yönetmen Cumhur Demirtoka, bu kez kamerasını 'Depremi on dakika önce bilsek ne olur' sorusuna odakladı. Filmde, Ä°stanbul'u simgeleyen kahramanı Ä°stan Hanım'ın kiÅŸiliÄŸinde ÅŸehrin tehlikeye karşı vurdumduymaz tavrını gündeme getiriyor. Deprem sonrasında, karanlıktaki olası konuÅŸmaları kullanıp izleyicisine sesleniyor: ‘‘Her tarafı çürük binalarla kaplı ÅŸehirde deprem 10 dakika önce bilinse ne olur?’’‘‘Sizce biz 17 AÄŸustos depremini kutluyor muyuz, anıyor muyuz?’’ diye soruyor Cumhur Demirtoka. Cevabını kendi veriyor sonra: ‘‘Ne anıyoruz ne kutluyoruz. Biz depremle ilgili her ÅŸeyi görmezden geliyoruz.’’ Demirtoka, depremin 'd' sini bile duymaya tahammül edemeyen çoÄŸunluÄŸa inat 17 AÄŸustos 1999'dan itibaren kendini bu konuda duyarlılık yaratmaya adadı. Depremle ilgili her kim nerede ne yapıyorsa kamerasını kaptığı gibi olay yerine gitti. Makine Mühendisi Demirtoka ilk filmi Kurabiye ile Altın Portakal'da finale kaldı. Yaklaşık 4 senedir depremle yatıp kalkan, kitap yazmaktan daha ucuz olduÄŸu için bilgilerini filme aktaran Demirtoka, 17 AÄŸustos'un yıldönümünde belgesel hazırlarken edindiÄŸi 4 yıllık deneyimlerini anlattı.Deprem dediÄŸimiz olay bir geminin iskeleye yanaÅŸması anındaki sarsıntı. Bunu bilmezseniz depremde binalar niçin yıkılıyor sorusuna cevap veremezsiniz. Türkiye'de binalar niçin yıkılıyor? Çünkü Türkiye'de binalar yıkılsın diye yapılıyor. Zeminler bozuk. Zeminler bozuk olduÄŸu için Kocaeli depreminde birçok binanın bir tek alt katları zarar gördü. Ãœst katlar aÅŸağıya indi. Bir binanın temelini saÄŸlamlaÅŸtırmanın bedeli daire başına yaklaşık 500 milyon lira. Biz bu yıl binanın dış cephe boyası için o kadar verdik. Ortada korkunç bir tutarsızlık var. Bu tutarsızlığa ben ortaçaÄŸ karanlığı diyorum. Geçen gün bir profesör arkadaşımın söylediÄŸi beni dehÅŸete düşürdü. ‘‘Biliyor musun 17 AÄŸustos depreminden bir gece önce körfezde Ä°srail denizaltıları görülmüş’’ dedi. Bu, ‘‘dünya öküzün boynuzları üstünde dönüyor’’ demekle aynı ÅŸey. Depremin nedenleri ortada.Ä°stanbul'da yaklaşık 1 milyon bina var, diyorlar. 1 milyon bina ile baÅŸ edilir mi, diye düşünüyorlar. Ama herkes bir evde oturuyor. Herkes yaÅŸadığı yeri onarsa yaÅŸamlarının büyük bir bölümünü garanti altına almış olacak. Depremi 10 dakika önceden bilmeye falan da gerek kalmayacak. Binaları onarmazsanız erken uyarı hiçbir iÅŸinize yaramaz. Çünkü dört bir yanımız onlarla dolu. 10 dakikada Taksim Meydanı'na ya da benzeri açık alanlara ulaÅŸabilecek insanların sayısı çok azdır. Taksim'e bile çıksanız elektrik direklerinden uzak durun diyorlar. Bir düşünün zaten depremin hemen sonrasında elektrikler kesilecek, yollar kapanacak. Türkiye'de 40 bin inÅŸaat mühendisi, 30 binin üzerinde mimar var. Son 50 yılda depremlerde kaybettiÄŸimiz insan sayısı da 70 binin üzerinde. Deprem Vakfı BaÅŸkan Yardımcısı Prof. Dr. Semih Tezcan: ‘‘Mimar ve mühendislerimiz depreme dayanıklı bina tasarımı konusunda yeterli bilgi ve beceri sahibi olmadan mezun olmaktadır’’ diyor. Mimarlık camiasında çok tanınan Nevzat Sayın belgeselde ÅŸunu söylüyor: ‘‘Ben 10 senedir belediyeye gitmedim. Çünkü projemi belediyeden geçiremiyorum. Ama iÅŸi belediyeden proje geçirmek olan mimarlık büroları var. Projemi onlara veriyorum. Onlar bir ayda belediyeden geçirip, bakanlık izinlerini bile alıyor. Onların çizdiÄŸi projeyi görmek bile istemiyorum!’’ Nevzat Sayın'ın söylediÄŸi düzen hálá iÅŸliyor. Deprem Vakfı, hükümet ve BüyükÅŸehir Belediyesi ile bir proje baÅŸlatıyor. Mimar, inÅŸaat mühendisi ve jeofizik mühendisinden oluÅŸan üçer kiÅŸilik 700 ekip kurulacak. Her ekip günde 5 bina dolaÅŸarak saÄŸlamlıklarını kontrol edecek. Bu mutlaka desteklenmesi gereken bir proje. Yine de, devlet yapacak bize de sıra gelecek, diye beklememek lazım. Çünkü iki yılda yalnız çürük binalar belirlenecek, ne zaman onarılacağı meçhul. Depremden sonra parası olan herkes evini kontrol etmeye koÅŸtu. Kontrol eden kurum ve kuruluÅŸlar daire başı 5000 dolar aldılar. Ama ÅŸimdi fiyatlar düştü. Deprem her an olabilir. Olasılıklar 30 sene içinde yüzde 67 olarak açıklanıyor. Bu 30 sene sonra olacak demek deÄŸil. Parası olan binasını onarsın.Demirtoka, depreme karşı duyarlılığı artırmak için yaptığı kısa filmlerini yakında www.filmuniversitesi.com adresinden 'kaçak VCD' fiyatına satacak.Â