İsmet Nine'yle Maki Amca'nın belgeseli

1920-22’de 1.5 milyon Rum'la 800 bin Türk'ün karşılıklı göçünü anlatan ‘‘Yolculuk’’ belgeseli 17 Nisan'da Ä°stanbul Film Festivali'nde gösterilecek. Filmin Yunanlı yönetmeni Maria Mavrikou'yla Ä°stanbul'a hareketinden önce konuÅŸtuk. Yunanlı film yönetmeni Mavrikou'nun babası 1919'da Ä°zmir'i iÅŸgal eden Yunan ordusundaymış. Mavrikou, büyük göçün hikayeleriyle büyümüş. ‘‘Babam Ä°zmir'in çok güzel bir ÅŸehir olduÄŸunu söylerdi. Sonra 'savaÅŸ korkunç bir ÅŸey' diye aÄŸlamaya baÅŸlardı’’ diye konuÅŸuyor. Mavrikou, gençlik yıllarında sadece Rumların Anadolu'dan göçüyle ilgili acıklı hikayeleri duyduÄŸunu anlatıyor: ‘‘Türklerin de doÄŸup büyüdükleri toprakları terk ettiklerini yıllar sonra öğrendim. Bir gün Türkiye gezisine çıktım. Ayvalık'ta bir pazar yerine gittim ve birden kulaklarıma inanamadım. Ä°ki kadın Girit diyalektiÄŸiyle Yunanca konuÅŸuyorlardı. Sonra domates satan bir pazarcının yanına gittiler, onunla da Yunanca konuÅŸmaya baÅŸladılar. Ä°yice ÅŸaşırdım. Yanlarına gittim. Yunanlı olduklarını düşünüp 'Giritli misiniz?' diye sordum. Evet, dediler. Peki neden Girit'ten gelip burada domates satıyorsunuz diye sorunca güldüler. Girit'ten göç eden Türklerin bilmediÄŸim hikayesini anlattılar bana, sonra evlerine davet ettiler. Böylece hem dost olduk hem de filmin ilk temellerini atmaya baÅŸladım.’’Giritli dostları Mavrikou'yu Cunda Adası'na davet etmiÅŸler. ‘‘Sanki Yunanistan'da bir köye gelmiÅŸ gibiydim’’ diye anlatıyor ÅŸaÅŸkınlığını Yunanlı yönetmen. Bu arada Midilli Adası'nda da Ayvalık'tan göç eden Maki'yle tanışmış. ‘‘Giritli Ä°smet Nine'yle Maki Amca çocukken terk ettikleri topraklara bir daha geri dönmemiÅŸ. Ä°kisi de öyle büyük bir özlemle anlatıyorlardı ki, ben onları yeniden topraklarına götürmeye karar verdim’’ diye anlatıyor.Filmin çekimi böyle baÅŸlıyor iÅŸte. Maki'yle kardeÅŸi Antigoni'yi Ayvalık'a götürmüş. Evlerini bulmuÅŸlar ama ÅŸimdiki sahipleri eve girmelerine izin vermemiÅŸ. ‘‘Çok üzüldüler. Antigoni aÄŸladı, ama sonra herkes öylesine dostça yaklaÅŸtı ki, üzüntüleri hafifledi. Sonra Ä°smet Nine'yi alıp götürdüm Girit'e. Girit'e ilk kez Türk göçmenler dönüyordu. 'Düşmanlarımızı neden getiriyorsun' diye tepki gösterirler diye korktum. Ama aksine çok dostça karşıladılar.’’Yönetmen geminin Retimno limanına yanaÅŸtığı sabahı şöyle anlatıyor:‘‘Yayya (Nine) Ä°smet öyle gergindi ki kabininden çıkmıyordu. O sırada Psiloriti dağından gün doÄŸmaya baÅŸladı. Yayya Ä°smet'in gözlerinden yaÅŸlar aktığını gördüm. 70 yıl önce terk ettiÄŸi Girit toprağına çıkmaya ikna etmek için iki saat konuÅŸtuk.’’‘‘Yolculuk’’ belgeseli 2001'de Abdi Ä°pekçi Barış Ödülü'nü aldı.Â