İşletmeler Tarafından Yapılan Tahsil Harcamaları (1)

Firmalar  tarafından yapılan tahsil harcamalarını çeÅŸitli açılardan ele alarak sınıflandırabiliriz. Ancak vergi uygulaması açısından en önemli ayrımlar bu harcamanın yapıldığı kiÅŸinin firmanın personeli olup olmadığı ve harcamanın bir karşılık sonucu yapılıp yapılmadığı yönünde olanlarıdır.Karşılıksız Yapılan Tahsil GiderleriFirmaların bir kısmı belirli ÅŸartları taşıyan genellikle baÅŸarılı öğrencilere karşılıksız burslar vermektedirler. Verilen bu karşılıksız bursların tutarları kanunen kabul edilmeyen gider niteliÄŸindedir. Ayrıca bu burslar veraset ve intikal vergisinin konusuna girmektedir. Bu nedenle anılan ödemelerden herhangi bir gelir vergisi kesintisi yapılmayacağı gibi Gelir Vergisi Kanununda yer alan istisna uygulamaları ile de iliÅŸkilendirilemez. Ancak bu bursu alan kiÅŸiler veraset ve intikal vergisinin mükellefi olacaklardır. Yine bu konuda dikkat edilmesi gereken nokta ivazsız  bir intikal olarak deÄŸerlendirilecek bu ödemelerin belli kısmının Veraset ve Ä°ntikal Vergisi Kanunu'nun 17/b'nci maddesine göre vergiden istisna olduÄŸudur.Tahsil Giderlerinin Öğrenciye Bir Hizmet Vaadi veya Taahüdü Karşılığı VerilmiÅŸ Olması1-Genel AçıklamaUygulamada oldukça sık karşılaşılan tahsil harcamaları karşılıklı olarak verilen burslardır. Bu nitelikteki burslarda iÅŸletme ile tahsil giderleri karşılanan öğrenci arasında tahsilden sonra iÅŸletmede belirli bir yıl çalışma mecburiyeti getirilen sözleÅŸme imzalanmaktadır.Gelir Vergisi Kanunun'da ücretin tarifini yapan 61. maddenin 3'üncü fıkrasının 2.nci bendinde "evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla saÄŸlanan diÄŸer menfaatlerin ücret sayılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu durumda karşılık olarak öğrencilere verilen burslar ücret niteliÄŸindedir. Ancak Gelir Vergisi Kanunu'nun 28 maddesinde bu nitelikteki tahsil harcamalarına iliÅŸkin istisna uygulaması getirilmiÅŸtir.2-Gelir Vergisi Ä°stisna UygulamasıYabancı Ãœlkelerde Tahsilde Veya Stajda Bulunanlara Yapılan ÖdemelerYabancı ülkelerde tahsilde veya stajda bulunanlara yapılan ödemelerin istisna edilmesine iliÅŸkin düzenlemelere Gelir Vergisi Kanunu'nun 28. maddesinin 1.bendinde yer verilmiÅŸtir. Buna göre resmi veya özel müesseseler ve ÅŸahıslar hesabına yabancı memleketlerde tahsilde veya stajda bulunan öğrenci ve memurlara gider karşılığı olarak verilen paralar gelir vergisinden istisnadır.Yine aynı bendin parantez içi hükmüne göre, özel müesseseler tarafından yapılan ödemeler benzeri devlet öğrenci ve memurlarına verilen miktardan fazla olduÄŸu takdirde, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur. Ancak ÅŸahıslar hesabına tahsilde ve stajda olanlar  için böyle bir karşılaÅŸtırma yapılmasına gerek yoktur.Bunun yanısıra yurtdışına staj için gönderilenler resmi ve özel müesseselerin hizmet erbabı niteliÄŸinde personeli deÄŸilse, gider karşılığı olarak verilen paralar istisnadan yararlanamaz.Ayrıca özel müesseseler veya resmi olarak yurtdışına tahsil ve staj için gönderilen öğrenci veya memurlara asli görev veya memuriyeti dolayısıyla verilen ücretler bu istisnadan yararlanamazTürkiye'de Tahsilde Bulunan Öğrenciye yapılan Ödemelerde Ä°stisnalarGelir Vergisi Kanunu'nun 28. maddesinin 2. bendinde resmi ve özel müesseseler ve ÅŸahıslar hesabına Türkiye'de tahsilde bulunan öğrenciye iaÅŸe, ibate ve tahsil gideri olarak ödenen paraların gelir vergisinden müstesna olduÄŸu hüküm altına alınmıştır.Türkiye'de tahsilde bulunan öğrenciye, iaÅŸe, ibate ve tahsil gideri olarak ödenen paraların gelir vergisinden istisnasından bu öğrencilerin resmi ve özel müesseseler ve  ÅŸahıslar namına okuyup okumadıklarına bakılmayacaktır. Ä°stisna hükmü mutlak olduÄŸu için herhangi bir öğrenciye ister burs ücreti ÅŸeklinde olsun, ister yatılı bir okulda okuma masrafı karşılığı bulunsun bir öğrencinin tahsilini temine okuma masrafı karşılığı bulunsun bir öğrencinin tahsilini temine yarayacak surette yapılan bütün ödemeler vergiye tabi tutulmayacaktır.3-Yapılan Tahsil Harcamasının Gider NiteliÄŸiDaha önceki bölümlerde de belirttiÄŸimiz üzere karşılıklı verilen bursların amacı bu öğrencilerin eÄŸitimlerinden sonra iÅŸletmede belirle bir yıl çalışmalarını saÄŸlamaktır. bu açıdan yapılan tahsil harcamaları ticari kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi amacıyla yapılmış giderler olarak kabul etmek gerekir.Nitekim Ä°stanbul Defterdarlığı tarafından çeÅŸitli tarihlerde verilen özelgelerde de bu görüş benimsenmiÅŸ, ancak bu harcamaların gider olarak dikkate alınması bazı ÅŸartlara baÄŸlanmıştır. Anılan özelgelerin ilgili bölümü aÅŸağıdaki gibidir."EÄŸitim masrafları karşılanacak kiÅŸilerin, okulu bitirdikten sonra burs veren iÅŸletmede hizmet yükümlülükleri nedeniyle, çalışacaklarını gösterir bir sözleÅŸmenin düzenlenmesi ve bu durumun vergi incelemesi sırasında inceleme elemanına kanıtlanması,Burs verilecek öğrencilerin, Türkiye'nin her tarafında eÄŸitim gören öğrenciler arasında bir yarışma sınavı sonunda kazanan kiÅŸilerden olması;Bursun süresinin ve karşılanacak eÄŸitim giderleri miktarının iÅŸin önemi ve geniÅŸliÄŸi ile orantılı olması durumunda gider yazılması mümkün bulunmaktadır."Özelgede adı geçen hizmet sözleÅŸmesinin noterde yapılmasında fayda vardır. Bunun yanı sıra özelgede burs verilecek öğrencilerin Türkiye çapında yapılan bir sınavla seçilmesi gerektiÄŸi belirtilmektedir.Vergi idaresinin bu nitelikte bir ÅŸart aramasının nedeni burs verilecek kiÅŸilerin tespitinde objektif kuralların konulmasını saÄŸlayarak muvazaalı iÅŸlemleri önlemektir. Bu açıdan incelendiÄŸinde haklı olarak görünen bu ÅŸart bazen pratikte güçlükleri ortaya çıkarabilmektedir. UyuÅŸmazlık halinde yargı mercilerinde vergi idaresinin bu görüşünün aksine kararlar alınabileceÄŸi kanısındayız. Ayrıca özelgede bahsi geçen Türkiye çapındaki sınavlardan kastın ÖSYM tarafından yapılan sınavlar olduÄŸu kanısındayız.Bunun yanı sıra verilen burs tutarının ticari iÅŸin önemi ve geniÅŸliÄŸi ile orantılı olması gerekir. Herhangi bir iliÅŸkisi yoktur.Â