İşkencede zaman aşımı kalkıyor

Adalet Bakanlığı’nın hazırladığı pakette, askerlik yapmak istemeyen vicdani retçiye iki katı kamu görevinde çalıştırma düzenlemesinden, işkence suçlarına zamanaşımının kaldırılmasına, askerde intiharda komutanı sorumlu tutmaktan, uzun tutukluluklara kadar çok sayıda düzenleme bulunuyor. Adalet Bakanı Sadullah Ergin’in bugün Başbakan Tayyip Erdoğan’a sunacağı, İnsan Hakları Eylem Planı’ndaki düzenlemeler, iki aşamada hayata geçiriliyor. Eylem planındaki bazı yasal düzenlemeler 4. pakette, bir kısmı ise daha sonra hazırlanacak 5. pakette olacak. 14 ana bölüm, 126 ödevi içeren 28 sayfalık eylem planında yapılacak çalışmalar “kısa, orta ve uzun” vadeli olarak sıralanıyor. İşte paketteki çarpıcı düzenlemeler:

ASKERDE İNTİHARDA SORUMLULUK

İntihar riski taşıyan askerlerin etkili bir şekilde belirlenmesi ve makul tedbirlerin alınması yönünde TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliği ve Askerlik Kanunu değiştirilecek. Askerde intihar olaylarında ihmali bulunan yetkililerin yargılanmaları sağlanacak.

ORANTISIZ GÜCE CEZA

Toplantı ve gösteri yürüyüşleri ile yakalama ve gözaltına alma uygulamaları esnasında gerekli olduğunda orantılı güç kullanılması sağlanacak. Bu kapsamda, nezarethaneler ve özgürlüğün kısıtlandığı yerlerde kameralı takip etkili kullanılacak ve denetlenecek. Orantısız güç kullanmak suretiyle ölüme ve yaralamaya neden olan kolluk görevlileri hakkında AİHM içtihatları doğrultusunda etkin adli ve idari soruşturma yapılacak.

İŞKENCE SUÇUNA BÜYÜK GÖZALTI

İşkence suçunda zamanaşımı tamamen kaldırılacak. Özgürlüğün kısıtlandığı tüm alanların fiziki koşulları iyileştirilecek. İşkence ve kötü muamele nedeniyle devlet tarafından ödenen tazminatların, bu suçların failinden veya soruşturmayı gereği gibi yapmayan kamu görevlisinden tahsili için rücu yolu, etkili bir şekilde uygulanacak. Bunun için mevzuat değiştirilecek.

POLİSTE İŞKENCEYE ÖNLEM

Kolluk görevlileriyle ilgili ihbar ve şikayetlerin tek elden değerlendirilmesi için Kolluk Gözetim Komisyonu kurulacak. İşkence ve kötü muamele kabul edilen eylemlerin cezasız kalması önlenecek düzenleme yapılacak. Buna paralel olarak CMK’nin 172’nci maddesi değiştirilecek. Kamu görevlilerinin etkin soruşturulması sağlanacak.

KADIN DOKTOR ZORUNLU

Adli muayenelerde kadın hekim talep etme hakkı, işkence veya kötü muamele mağduru kadınlarda zorunlu olarak uygulanacak. İşkence ve kötü muamele iddialarına ilişkin soruşturmalarda muayeneler teknolojik araçlarla kayıt altına alınacak.

HUKUKA AYKIRI DELİL ÇÖPE

Hukuka aykırı elde edilen delillerin yargılamada dikkate alınmaması için yasal düzenleme yapılacak. Gizli soruşturmacı ve muhbir kullanımı da dahil olmak üzere, delillerin değerlendirilmesine ilişkin AİHM’nin içtihatları uygulanacak.

KADINLARA SOYADI ÖZGÜRLÜĞÜ

Kadınların evlendikten sonra evlenmeden önceki soyadlarını tek başına kullanabilmeleri sağlanacak. İsim tahsisi ve isim değişikliği taleplerinde yetkili makamların takdir yetkisi sınırlandırılacak.

TELEFON DİNLEMEYE SIKI TAKİP

Arama, el koyma ve iletişimin denetlenmesi gibi tedbir kararları verilirken, uygulamanın denetimine imkan sağlayacak şekilde asgari bilgileri içermesi sağlanacak. Arama, el koyma ve iletişimin denetlenmesine ilişkin mevzuat AİHM içtihatlarına göre değiştirilecek. Kişisel verilerin korunması kanunu derhal çıkartılacak.

VİCDANİ RETÇİYE KAMU GÖREVİ

Vicdani ret uygulaması konusunda, kamu vicdanını rahatsız etmeyen ve insanları askerlik hizmetinden soğutmayan formüller bulunacak. Bunun yerine, kötüye kullanımları engelleyen, objektif kriterlere bağlı, süre olarak askerlik hizmet süresini aşan (en az iki katı gibi) alternatifli kamu hizmeti getirilecek.

UZUN TUTUKLULUK ÖNLEMİ

Tutuklama ancak zorunlu hallerde uygulanacak. AİHM içtihatlarında belirlenen standartlar doğrultusunda tutuklama kararları gerekçelendirilecek. Adli kontrol uygulanması hakkında hakim ve savcılarına yönelik farkındalık artırıcı faaliyetler düzenlenecek. Soruşturma ve kovuşturma aşamasında şüpheli, sanık veya müdafinin makul sürelerde dinlenilmesi sağlanacak. Tutuklamaya itirazın duruşmalı olarak incelenmesinin zorunlu olduğu durumlarda, SEGBİS etkili bir şekilde uygulanacak. Gözaltına alınan kişiler, bekletilmeden yetkili adli makam önüne çıkarılacak.

HUKUKSUZ TUTUKLAMAYA CEZA

Hukuka aykırılık içeren gözaltı ve tutuklama işlemlerinden dolayı kesinleşmiş karar bulunmaksızın tazminat davası açılabilecek.  ‘Gözaltı ve tutukluk süresi bir başka hükümlülüğünden indirilenlerin’ tazminat isteyebilmesine imkan sağlanacak. Oda hapsi cezasında, AİHM içtihatlarında ortaya konulan ihlal nedenleri ortadan kaldırılacak.

UZAYAN DAVADAN HÂKİM SORUMLU

Makul sürede yargılama yargı mensuplarının performans denetimine girecek. Mahkemeler önünde devam etmekte olan yargılamaların uzun sürmesi nedeniyle oluşabilecek mağduriyetlerinin giderilmesi için alternatif etkili iç hukuk yolu oluşturulacak.

DİNİ TERCİH SORULAMAYACAK

Dini inanç ve düşüncelerin açıklanmasını zorunlu kılan durumlar ortadan kaldırılacak. Bu kapsamda Din Kültürü ve Ahlak Bilgili dersi müfredatında AİHM standartlarına uyum için değişiklik yapılacak.