'Işık kirliliği' hat safhada

Türkiye Bilimsel ve Teknik AraÅŸtırma Kurumu Ulusal Gözlemevi Müdürü Prof. Dr. Zeki Aslan, yanlış dış aydınlatmada kullanılan ışığın Türkiye'de en az yüzde 30 enerji kaybına yol açtığını söyledi.Â

Enerji kaybının her yıl Ä°stanbul'a 600, Ankara'ya 300, Ä°zmir'e ise yaklaşık 150 milyar liraya mal olduÄŸunu dile getiren Aslan, "Bu ÅŸehirlerin ortalamasını Türkiye geneline orantılarsak, uzaya kaçan elektrik enerjisinin parasal karşılığı yılda 6 trilyon liradan fazlayı bulmaktadır. Buna ÅŸehirler arası yol aydınlatması dahil deÄŸil" diye konuÅŸtu.Â

"Işık kirliliÄŸi boÅŸa giden para demektir" diyen Zeki Aslan, ışığın üretim maliyetinin yüksek olduÄŸuna dikkati çekerek, ÅŸunları kaydetti:Â

"Kamaşma, ışık taşması, dikine ve aşırı ışık, boşa giden enerji demektir. Uluslararası Karanlık Gökyüzü Birliği'nin yaptığı bir araştırmaya göre, bu şekildeki dış aydınlatmalarda ışığın yüzde 30 kadarı boşa gitmektedir. Bu yanlış uygulamaların maliyetinin ABD'de yılda 2 milyar dolar olduğu hesaplanmıştır. İngiltere'de ise yanlış ışıklandırma yılda 53 milyon sterlin tutarında enerji kaybına neden olmaktadır. Türkiye'de bu yönde bir araştırma yapılmamış olsa da  ilk değerlendirmeler, en az yüzde 30 enerji kaybı olduğu yönündedir. Işık kirliliğine karşı önlem almak yaklaşık bir elektrik santralı kurmak anlamına gelmektedir."
  Â
IŞIK KİRLİLİĞİ DOĞAL HAYATI DA ETKİLER
  Â
Kötü aydınlatmadan zarar görenlerin yalnız devlet bütçesi ya da gece gökyüzünü izlemek isteyen insanların olmadığını vurgulayan Zeki Aslan, ışık kirliliÄŸinin doÄŸal hayatı da etkilediÄŸini söyledi.Â

Işık kirliliÄŸinin göçmen kuÅŸlar için yeni bir tehlike olduÄŸuna iÅŸaret eden Aslan, şöyle devam etti:Â

"KuÅŸlar sadece insanlar için deÄŸil, dünyadaki tüm canlı yaÅŸam için çok yararlıdır. Her yıl milyarlarca haÅŸereyi, sineÄŸi tüketirler, milyarlarca bitki tohumunu yayarlar. Özellikle küçük sineklerle beslenen göçmen kuÅŸlar, gece seyahat ederler. Kimi türler milyonlarca kilometre yol kat eder. Kısmen takım yıldızlardan yön bulurlarken, gökdelenler, deniz fenerleri gibi yüksek yapılardan yayılan ışıklar onlar için çekici olur. Bunun sonucu, kuÅŸlar ya yorulup düşünceye kadar ışık etrafında fır dönerler ya da doÄŸrudan binaya çarparlar. Bu ÅŸekilde bir gecede binlerce kuÅŸ ölüyor."Â

Işık kirliliÄŸi ya da yapay aydınlatmanın kimi deniz hayvanlarının yuvalama alışkanlıkları açısından da tehlike olduÄŸuna iÅŸaret eden Aslan, ÅŸu bilgiyi verdi:Â

"Deniz kaplumbaÄŸalarının binlerce yumurtasından çıkan yavrulardan yalnızca birkaçı denize ulaÅŸabilmektedir. Denize ulaÅŸmak için deniz ile kara arasındaki aydınlık farkını kullanan kaplumbaÄŸalar, yapay ışıklandırmalarla karaya yönelince hayatlarından olmaktadırlar. Avustralya'da yapılan bir araÅŸtırmaya göre mercanlar, üzerlerine düşen aşırı ışık yüzünden dilerine renklerini veren mikroskobik bitkileri reddetmekte, beyazlaÅŸmakta ve strese girmekterler."Â
  Â
IŞIK KİRLİLİĞİNİN KÜLTÜREL ETKİSİ
  Â
Zamanın baÅŸlangıcından beri gökyüzünün, geceleri hep ilgi gördüğüne iÅŸaret eden Aslan, şöyle konuÅŸtu:Â

"Gezginler, ÅŸairler, filozoflar, bestekarlar ve ressamlar; hepsi yıldızlardan ilham almışlardır. Gezginlere yol gösteren, Van Gogh'un 'Yıldızlı Gece'sini süsleyen yıldızlar; Beethoven'in Ay Işığı Sonatı'nın, Hüseyin Rahmi'nin "Kuyruklu Yıldız Altında Bir Ä°zdivaç" romanının da konusunu oluÅŸturmuÅŸtur. Her kültürde olduÄŸu  gibi bizim kültürümüzde de (ÅŸarkılarımızda, türkülerimizde, edebiyatımızda) yıldızların önemli yeri vardır. Åžehir ışıklarından uzaklaÅŸmayan, karanlık gökyüzünün güzelliÄŸini seyredemeyen bugünün insanının bu kültüre katkıda bulunması olanaksızdır." Â

Zeki Aslan, ışık kirliliğinin önlenmesi konusunda başta yerel yönetimler olmak üzere herkese görev düştüğünü anlatarak, doğru aydınlatma hakkında yönetmelik taslağı hazırladıklarını sözlerine ekledi.